جامعه

دانشی که ارزش آن از طلا و نقره بالاتر است وصیت ذوالقرنین درباره یادگیری دانش

حاج صادق امانی که دانش آموخته مکتب اهل بیت بود و شهید بهشتی دیدار او را موجب یاد خدا می دانست؛ چند روز مانده به شهادت در وصیتنامه اش می گوید : « چون کوکب عمر خود را به افق غروب نزدیک می بینم ... و دو فرزند از خود باقی می‌گذارم و میراث دانش را گرانبهاتر از میراث مال می‌دانم بر آن شدم که خلاصه ای از دانش خود را برای آن دو باقی بگذارم ...» و در ادامه چکیده ای از معارف الهی که در عمر خویش آموخته اش را خطاب به فرزندش می نگارد.
در معارف دینی بر تعلیم و تعلم تأکید فراوانی شده است و به انسان سفارش شده که از گهواره تا گور دانش بجوید. و بر پایه روایات، پدران و مادران باید به آموختن دانشهای مورد نیاز فرزندانشان در دوران کودکی اقدام کنند تا در بزرگسالی از ثمرهای آن بهرهمند شوند. به فرموده رسول خدا(ص): یا عالم باش یا در حال آموختن دانش و وقت خود را در بیهودگی خوشگذرانی صرف نکن(بحارالانوار، ج1، ص194).

فضیلت تعلیم و تعلم

رسول خدا((ص))میفرماید: آموزش علم به دیگران برای خدا حسنه است و یادگیری آن عبادت و گفت و گوی علمی تسبیح و کاربرد دانش جهاد و نیز آموزش دادن آن به کسی که نمیداند صدقه و بخشیدن آن به کسی که صلاحیت دارد سبب قرب الهی است، زیرا دانش، آموزنده حلال و حرام و روشنگر راه بهشت و همدم تنهایی است(بحارالانوار، ج1، ص171).

همان گرامی(ص) میفرماید: حضور در مجلس عالم از حضور در هزار تشییع جنازه و هزار عیادت بیمار بهتر است (مشکاه الانوار، ص135).

امام باقر(ع) میفرماید: پاداش کسی که علم را آموزش میدهد مانند پاداش کسی است که علم میآموزد و او بر کسی که میآموزد برتری دارد، پس دانش را از صاحبان آن فرا گیرید و به برادرانتان به گونهای که عالمان به شما یاد دادهاند آموزش دهید (ارشادالقلوب، ص195).

یادگیری علوم مورد نیاز

امیرمؤمنان(ع)میفرماید: بهترین آموختنیها برای جوانان و نوجوانان چیزهایی است که در بزرگسالی به آن نیازمند میشوند (شرح نهجالبلاغه، ابن ابی الحدید، ج20، ص333).

همچنین میفرماید: دانش افزونتر از آن است که گردآوری شود، پس از هر دانشی بهترینش را فراگیرید و در خطبه همام میفرماید: پرهیزکاران گوشهای خود را تنها به دانش سودمند سپردهاند (نهجالبلاغه، خطبه، 193).

امام باقر(ع)میفرماید: در یادگیری دانش بر یکدیگر پیشی گیرید. به خدا سوگند یک حدیث در باره حلال و حرام که از شخص راستگویی فراگیرید، از دنیا و طلا و نقره آن بهتر است (السرائر، ج3، ص645).

برخی از علوم مورد نیاز

آموزش علوم دینی: امام حسن عسگری(ع) به نقل از پیامبر اکرم(ص)میفرماید: هر کس از پیروان ما به علوم ما دانا باشد و جاهلی را هدایت و ارشاد کند و شریعت ما را به او بیاموزد، در بهشت همراه ما خواهد بود (الاحتجاج، ص16).

آموزش عقاید: رسول خدا(ص)میفرماید: نخستین کلمهای که به زبان کودکانتان میآورید کلمه لاالهالاالله باشد (کنزالعمال، ج16، ص441).

آموزش قرآن: رسول خدا(ص)میفرماید: حق دختر بر پدر است که سوره نور را به او بیاموزد (کافی، ج6، ص49).

آموزش حرفه و صنعت: امیرمؤمنان(ع)میفرماید: اشتغال به حرفهای همراه با عفت نفس از ثروت همراه با ناپاکی بهتر است(نهجالبلاغه، نامه31).

آداب تعلیم و تعلم

آموختن از شایستگان: رسول خدا(ص)میفرماید: دانش آموزی بر هر مسلمانی واجب است، پس دانش را از جایگاه آن و اهلش بخواهید(العمالی، طوسی، ص569).

رسول خدا(ص)میفرماید: یکی از وصیتهای ذوالقرنین این است: علم را از کسی که از دانش خود بهرهنبرده است یاد مگیر، زیرا کسی که علمش برای خودش سود نداشته به تو سود نرساند (الدعوات، ص63).

جواز تملق در تعلم: رسول خدا(ص)میفرماید: تملق از اخلاق مؤمنان نیست، مگر در یادگیری دانش (عدهالداعی، ص81).

پرسشگری: امام باقر(ع)میفرماید: دانش گنجینههایی است و کلیدهای آن پرسش است، پس بپرسید چرا که درباره دانش به چهار نفر پاداش داده میشود: پرسنده، پاسخ دهنده، شنونده و دوستدار آنان (الخصال، ص245).

آموزش به دیگران: رسول خدا(ص)می‌‌فرماید: بهترین صدقه این است که مرد دانشی را بداند و آنرا به برادرش یاد دهد (منیهالمرید، ص105).

شیوه رفتار برخی از بزرگان در این زمینه نیز درسآموز است. به عنوان نمونه شهید حاج صادق امانی که دانش آموخته مکتب اهل بیت بود و شهید بهشتی دیدار او را موجب یاد خدا می دانست؛ چند روز مانده به شهادت در وصیتنامه اش می گوید : « چون کوکب عمر خود را به افق غروب نزدیک می بینم ... و دو فرزند از خود باقی میگذارم و میراث دانش را گرانبهاتر از میراث مال میدانم بر آن شدم که خلاصه ای از دانش خود را برای آن دو باقی بگذارم ...» و در ادامه چکیده ای از معارف الهی که در عمر خویش آموخته اش را خطاب به فرزندش می نگارد.

https://shoma-weekly.ir/HMw51L