گروه های درگیر با مدرسه ایجاد کرده است. در این سیا هه سعی کرده ایم همه نظرات و برداشت ها در مورد تکلیف را مورد بررسی قرار دهیم تا شاید سهمی هر چند کوچک در ایجاد جرقه ای برای تفکر در مقوله تکلیف داشته باشیم. اتفاقی که سال ها  پیش باید
می افتاد که هنوز نیفتاده!

مدتی پس از ایجاد مکتب خانه ها و ابتدای شروع به کار مدرسه با شکل و شمایل فعلی، کتاب های درسی هم جلوه کردند. آن موقع نه کار پژوهشی بود و نه کلاسی در آموزش و پرورش برای معلمین، تا بیاموزند که چگونه این کتاب ها را بیاموزانند. سند دقیقی در دست نیست که اولین بار چه کسی این فکر به ذهنش خطور کرد. فکری که هنوز که هنوزه به عنوان ابزار تدریس و بیشتر تنبیه معلمین برای دانش آموزان در نظر گرفته می شود. مشخ! به قول بچه ها و مشق به قول معلمین همان اتفاق است. معروفیت مشق نزد محصلین دو علت بیشتر ندارد. یکی آن که بیش از آن که تکلیفی باشد برای یادگیری بهتر، تنبیهی است برای تربیت بهتر! دوم آن که این مشق ها در بیش از 90 درصد موارد، رونویسی از متن دروس(حتی ریاضی) بوده است. این چنین است که این کلمه این همه خاطره انگیز شده و هر از گاهی بزرگتر ها که سنی از آنها گذشته یادش می کنند. البته از حق نگذریم مشق و رو نویسی دیگر خیلی به عنوان تکلیف داده نمی شود و چند سالی است که شاهد دگر گونی تکالیف هستیم.

  تکلیف از نگاه معلمان

از نگاه معلمان تکلیف حق است! حق معلم بر دانش آموز! حالا این که این حق به چه کار معلم می آید تأمل بفرمایید تا بگویم. یکی از معلمین استان تهران می گوید: تکلیف همه دار و ندار دانش آموز را رو می کند. از تکلیف می توان فهمید یک دانش آموز چقدر مرتب است؟ چقدر خوش خط است؟ چقدر درس را یاد گرفته؟ و در صورتی که کمی باتجربه باشید
می توانید بفهمید چه مشکلاتی دارد؟ پس تکلیف از این بابت حق معلم است که با یک نگاه به مجموعه تکالیف یک دانش آموز طی یک زمان مشخص می توان بسیاری از نکات مدنظر معلمین را ارزیابی کرد. این گونه است که تکلیف حق معلم است. عبارت بهتر از آن این است که تکلیف حق دانش آموز است تا معلمش بفهمد چه کیفیتی دارد؟ و در نهایت به نظر قاطبه معلمین تکلیف چیز خیلی خوبی است.

  تکلیف از نگاه دانش آموزان

در نگاه دانش آموزان تکلیف سه نوع است و این سه نوع بر اساس سطح درسی آنان بیان می شود. آنان که روی دوش معلمین خود سنگینی می کنند تا سال به پایان برسد تکلیف را نوعی اذیت و آزار از طرف معلم می دانند که بابت
شیطنت هایشان صادر شده است تا معلم دلی خنک کند. آنان که کار نامه شان سطحی متوسط را نشان می دهد در مورد تکلیف نظری نمی دهند که نه سیخ بسوزد نه کباب! پس از نظر آنها تکلیف نه خوب است نه بد، فقط یک تکلیف است که باید انجام شود. و البته برای مواقعی که برنامه ای نداریم و وقت به بطالت می گذرد تکلیف کاربرد خوبی دارد. دانش آموزان سطح بالا اما نگاه های متفاوتی دارند. عده ای تکلیف را نردبانی برای بالا رفتن در چشم معلم فرض
می کنند. عده ای دیگر آن را ابزاری جهت یادگیری بهتر می دانند که انجامش واجب است. و بقیه هم به تکلیف عشق می ورزند چرا که درس و کلاس و مدرسه و معلم را عاشقانه دوست دارند و تکلیف را هم با عشق انجام می دهند.

  تکلیف از نگاه پدر  ها و مادر ها

بین پدرها و مادرها با گروه های قبلی که نام بردیم نگاه مشترکی وجود دارد که تکلیف را ابزاری برای یادگیری بهتر می داند. اما دو نگاه عمده و مهم در اکثر اولیاء وجود دارد و آن این است که آن زمان که بچه ها اذیت می کنند و یا بهانه می گیرند که بیکارم بگو چکار کنم؟ کاربردی ترین وظیفه تکلیف نمایان می شود که «تکلیفات رو نوشتی؟» و این جاست که دیگر حرفی برای هیچ بچه ای باقی نمی ماند. دوم این که اولیاء این گونه
می فهمند که معلم در کلاس چقدر باعث پیشرفت فرزندشان شده حتی اگر مجبور شوند خودشان تکالیف مر بوطه را حل کنند تا عزیزشان فردا سر کلاس توبیخ نشود!

  موافقان تکلیف

درصد زیادی از معلمین از موافقان تکلیف هستند و شاید نزدیک به صد در صد اولیاء هم موافق تکلیف باشند. این درصد بین دانش آموزان خیلی کاهش می یابد. اما حرف موافقان تکلیف چیست؟ یکی از معلمان می‌گوید: «تکلیف بهترین و مناسب ترین راه برای یادگیری بهتر و ارزیابی معلم است. تکلیف دست ورزی است و باعث می شود دانش آموز با مشکلاتی دست و پنجه نرم کند که در کلاس با آن روبرو نمی شود.» این معلم در مقابل مخالفان تکلیف هم می گوید: «شما بگویید واقعاً چه ابزاری بهتر از تکلیف سراغ دارید که باعث تقویت دانش آموزان شود؟» موافقان تکلیف در ادامه مزیت های آن از ایجاد حس مسئولیت پذیری در
دانش‌آموزان هم حرف می زنند و این که همین تکلیف ها باعث آن می شود که وقتی بچه های ما وارد جامعه شدند، وظایف خود را فراموش نکنند.

  مخالفان تکلیف

اما مخالفان تکلیف، نقد اصلی شان به تکالیف سنتی است. آنها مخالف اصل تکلیف دادن و ایجاد حس مسئولیت پذیری در دانش آموز نیستند، بلکه مخالف تکالیف زیاد و تمارین تکراری از دروس هستند که هیچ فایده ای هم برای فراگیران نخواهد داشت. آنها تکلیف را تکالیفی می دانند که معلم نه برای تمرین زیاد و بی فایده که برای یادگیری مهارت های زندگی به بچه ها داده می شود و معتقدند که اتفاقا این گونه تکالیف است که بچه ها را مسئولیت پذیر می کند و برای زندگی آینده آماده می سازد. شاید باور نکنید اما در همین کشور بزرگ ما با این روش های سنتی آموزشی، چند مدرسه هستند که بدون تبلیغ و هیاهو دانش آموزان را بدون کیف و تکلیف به خانه می فرستد و فقط به آنها تکالیفی برای یادگیری مهارت های زندگی می دهد. مدیر یکی از این مدارس می گوید: «ما کار آموزش را در کلاس تمام می کنیم و هرچه تمرین لازم است در کلاس و جلوی چشم معلم انجام می شود. در واقع تمام بار آموزشی به عهده معلم کلاس است و توقع آموزشی از اولیاء نداریم. وقت بچه ها در منزل متعلق به خانواده آنهاست و ما حق نداریم از آن برای کمبود وقت خود استفاده کنیم. این حرف ما نیست بلکه روانشناسان هم معتقدند که وقت بچه ها به اندازه کافی در مدرسه می گذرد و باقی مانده وقت آنها باید برای بودن درکنار پدر و مادرشان بگذرد.» به هر حال هرچه هست مقوله تکلیف مدتی است برای عده ای از معلمین و مدارس دغدغه مهمی شده است. امید واریم این دغدغه به آموزش و پرورش هم نفوذ کند و صد البته امید واریم این طرح هم به سرنوشت طرح های دیگر دچار نشود.