امید قهرمانی - این روزها و در گرمای شدید تابستان، روزه داران مسلمان، باید تغذیه خود را بیشتر کنترل کنند، تا به راحتی از پس 16 ساعت تشنگی و گرسنگی بر آیند. به همین سبب، با دکتر محمد دریایی (متخصص علوم زیستی و گیاهان دارویی و طب اسلامی) در همین زمینه گفتگو
کرده‌ایم.

چه توصیه ای دارید که روزه‌داران در ماه مبارک کمتر تشنه شوند و تشنگی به آنها فشار نیاورد؟

در مورد عدم تشنگی در ماه رمضان و جلوگیری از آن، باید سعی شود که غذاهای پر چرب و پرنمک استفاده نشود. چون خود این عامل تشنگی است. مصرف سبزیجات، میوه‌جات و مایعاتی از قبیل آب آلبالو، آب زرشک، آب انار و آب عناب در کاهش تشنگی در روز خیلی مؤثر است.

زمانی خاصی برای مصرف اینها توصیه می‌کنید؟

از بعد از افطار شروع می‌شود و تا نزدیک‌های سحر ادامه دارد. باید اینها را تقسیم کرد. یعنی این مواردی که ذکر شد به تناوب خورده شود، ولی از شروع افطار تا سحری. کاهو هم خیلی مؤثر است، چون مقدار زیادی آب در سلولزهای آن و فیبرهای خیلی خوبی دارد که در نگه‌داشتن آب بسیار مؤثر است. خوردن میوه‌جات از قبیل طالبی، گلابی و سیب خیلی مؤثر است و اسفناج که البته فصل آن نیست. خوردن هندوانه هم توصیه می‌شود. همچنین خوردن غوره، آبغوره، تمر هندی، خیار، انواع کدو و آلبالو که در فصل تابستان خیلی بیشتر است در رفع تشنگی بسیار مؤثرند. بین این مواردی که ذکر شد فقط اسفناج مربوط به ایام زمستان است. انبه گرچه رفع تشنگی می‌کند، ولی به دلیل طبع گرمی که دارد مصرف زیاد آن در تابستان توصیه نمی‌شود.

آیا خام خوردن مواردی مانند کدو مؤثر است یا باید پخته شود؟

آب‌پز شود معمولاً بهتر است. البته با روغن‌های طبیعی، مانند روغن کنجد و روغن زیتون.

خوردن سبزی «خرفه»هم که مخصوص حضرت زهرا(س) بوده است توصیه می‌شود. خرفه را از سبزی‌فروشی‌ها می‌توانید تهیه کنید و یا اگر نبود در باغچه‌ها بکارید. البته بعضی از شهرها این نوع سبزی را دارند ولی بعضی ندارند.

مصرف این سبزی به چه صورتی است؟

هم می‌توانند به‌صورت خالی و هم می‌توانند با غذا تناول کنند.

یعنی مثل سبزی خوردن؟

بله. در ساقه‌ها و برگ‌های آن آب زیادی ذخیره شده است. آلوی بخارا و جو بسیار مفید است که این دانه مفید را می‌توانید به شکل‌های مختلف مثل نان، سوپ جو و ماءالشعیرهایی که مستقیم از خود جو گرفته می‌شود استفاده کرد، نه این ماءالشعیرهای صنعتی. مصرف خود جو در شکل‌های مختلف برای افراد مخصوصاً دیابتی بسیار مفید است. پرک جو دوسر که الان در بعضی از مغازه‌ها وجود دارد، آب زیادی را در خودش ذخیره می‌کند و برای افرادی که در طول روز تشنه می‌شوند بعد از اینکه وارد روده شد آب ذخیره شده در آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

خوردن اسفرزه هم در رفع تشنگی کمک می‌کند. البته این دانه گیاهی روش و نوع مصرف ویژه‌ای دارد. یعنی یک قاشق اسفرزه در آب ولرم مخلوط شود، سپس ژله می‌اندازد. در این صورت آبی که داخل لیوان است کم‌کم میل شود که هم برای رفع یبوست ـ که در ایام ماه مبارک رمضان بسیار حادث می‌شود ـ بسیار مفید است و هم اینکه آب زیادی دارد.

بعد از اینکه خیس می‌خورد آب به خودش جذب می‌کند و حجیم می‌شود و لعاب ایجاد می‌کند. به خاطر همین «ملیّن»است و بعد از مصرف آن باید مقداری مایعات خورد. دانه‌های اسفرزه را از عطاری‌ها با نام «پسیلیوم»هم می‌توان تهیه کرد.

مصرف چای به‌هیچ وجه توصیه نمی‌شود. بهترین دمنوش برای ایام ماه مبارک رمضان دمنوش سیب یا به یا مخلوطی از این دو است.

مصرف چای حتی برای افطار هم خوب نیست؟

حتی برای افطار هم خیلی مضر است. چای دارای «تانن»و «فنول»است که هر دوی اینها تشنگی را نه‌تنها کم نمی‌کنند بلکه زیاد می‌کنند، مخصوصاً اگر با پنیر خورده شود. آب بدن را می‌کشد. دمنوش‌های گیاهی مثل بادرنجبویه، دمنوش سیب و به، آویشن و یا دمنوش نعناع هم مفید و بهتر از چای است و هم تشنگی را رفع می‌کند. چای نه‌تنها تشنگی را رفع نمی‌کند، بلکه موجب کمبود آب بدن و ایجاد تشنگی کاذب می‌شود. به همین دلیل مصرف آن در سحر توصیه نمی‌شود.

خوردن عسل هم در رفع تشنگی خیلی مفید است، چون علاوه بر خواص متعددی که دارد رفع تشنگی هم می‌کند. «سکنجبین»یا سرکنگبین است که این شربت واقعاً خواص زیادی دارد، از جمله در رفع صفرا و پاکسازی کبد بسیار مفید است، مخصوصاً اگر با کاهو مصرف شود که نوشابه بسیار خوب و دارای خواص ضدصفراوی است.

حتی سحر؟

بله. حتی سحر می‌شود قدری کاهو سکنجبین مصرف کرد. لیموترش هم بسیار خوب است. پس از صرف غذا یک نصفه یا یک عدد لیموترش و حتی تا دو تا مصرف کنید، چون در رفع تشنگی بسیار مؤثر است.

آیا روزه‌داران می‌توانند امیدوار باشند چیزهایی بخورند که تحمل گرسنگی برای آنها سهل و آسان شود یا خیر؟

خوردن زیاد برنج خوب نیست. مگر اینکه برنج قهوه‌ای مصرف شود که دارای ویتامین‌های مفیدی از قبیل ویتامین‌های گروه ب است. اگر می‌خواهند واقعاً گرسنگی را تحمل کنند غذاهای فیبردار بخورند به اضافه مواد پروتئینی. اگر از ماهی و مرغ استفاده می‌کنند سعی کنند طبیعی باشد. گوشت هم اگر استفاده می‌کنند گوشت گوساله نباشد بلکه گوشت گوسفند باشد و سرخ کرده هم نباشد، چون هم ایجاد تشنگی و هم انسان را زودتر گرسنه می‌کند.

مواد قندی مثل زولبیا و شیرینی‌جات غیر از اینکه قند انسان را به‌شدت بالا می‌برند و باعث گرسنگی سریع‌تر می‌شوند، خاصیت دیگری ندارند. باید از مواد مقوی و مغذی مثل خرما، شیره انگور و ارده استفاده کرد که بسیار مفید هستند. اگر در طول روز استفاده شود دوام بهتری دارد. آب نارنج هم برای تشنگی خیلی خوب است، مخصوصاً وقتی با ارده استفاده می‌شود. لیمو ترش با ارده هم بسیار مؤثر است. نان هم اگر سبوس‌دار باشد در جلوگیری از گرسنگی بسیار مؤثر است. اگر نان فانتزی استفاده می‌شود نانی باشد که سبوس و فیبر داشته باشد که قوت ویژه‌ای دارد. حلوا هم خوب است، منتهی حلوایی که با روغن حیوانی درست شود و قوت خاصی دارد. «فرنی»هم از گرسنگی جلوگیری می‌کند. شیربرنج اگر با عسل یا شیره انگور خورده شود بسیار مفید است.