نفوذ آب دریاچه ارومیه به چاه‌های عمیق اطراف آن و شور بودن آب این چاه‌ها مهم‌ترین انتقادی است که نسبت به سیاست‌های احیای دریاچه ارومیه وارد شده است. با این حال ستاد احیای دریاچه ارومیه اخیرا در پایگاه اینترنتی خود به این انتقاد‌ها پاسخ‌هایی داده است. در بخشی از این پاسخ‌ها و در ارتباط با شور بودن آب چاه‌های عمیق منطقه آمده است: براساس نتایج مطالعات علمی دریاچه ارومیه در کل محیط۴۳۰ کیلومتری دریاچه به جز یک تبادل جزیی با خط مرزی۲۵ کیلومتری در آبخوان شیرامین و عجب‌شیر در دیگر نقاط هیچ‌گونه ارتباط هیدرولیکی با منابع آب زیرزمینی وجود ندارد. از سوی دیگر ترکیبات شناسایی شده به عنوان عامل شوری منابع آب زیرزمینی اطراف دریاچه ارومیه از لحاظ شیمیایی کاملا با املاح موجود در دریاچه متفاوت بوده و عامل شور شدن آب زیرزمینی در برخی از نقاط حوضه آبریز دریاچه ارومیه نیز همانند بیشتر نقاط کشور که دومین دریاچه شور دنیا را در دل خود جان نداده‌اند، صرفا برداشت بیش از اندازه از منابع آب زیرزمینی و ورود آب‌های شور از ذخایر آب زیرزمینی است.
پاسخ‌هایی که قانع کننده نیست
همچنین درباره میزان چاه‌ها حفر شده در حوضه دریاچه ارومیه و در دوره‌های مختلف آمده است: درخصوص تاریخ حفر لجام‌گسیخته چاه‌ها در کشور و بالتبع آن در حوضه دریاچه ارومیه، آمار و اطلاعات حاصل از آماربرداری‌های رسمی در کشور حاکی از آن است که تعداد کل چاه‌های محفوره در حوضه آبریز دریاچه ارومیه از سال ۱۳۴۰ تا سال ۱۳۸۱ شمسی برابر با ۶۴۴۴۵ حلقه چاه بوده و این تعداد حلقه چاه صرفا طی۱۰ سال منتهی به سال ۹۲ با ۶۷ درصد افزایش به رقم ۱۰۷ هزار حلقه چاه در سال ۹۲ رسیده است، یعنی ظرف مدت کمتر از ۱۱ سال حدود ۴۲ هزار حلقه چاه به تعداد چاه‌های حوضه آبریز دریاچه ارومیه افزوده شده که تعداد کل چاه‌های غیرمجاز این حوضه را به ۵۲ هزار حلقه چاه رسانده است. پس بحران حفر چاه به گواه آماربرداری رسمی و البته مشاهدات عینی مردم منطقه نه در دهه ۷۰ بلکه در اواخر دهه ۸۰ روی داده و در شرایطی که شخص دوم حاکمیت کشور در شهرستان فیروزکوه در سال ۱۳۸۶ مساله چاه غیرمجاز و آبخوان ممنوعه را به کلی نفی می‌کند انتظاری نیز جز این نباید از رفتار عمومی مردم در همین مدت داشت.
چشم به راه کمکها
چندی پیش، عیسی کلانتری مشاور رئیس‌جمهور و دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه در مراسم امضای اسناد فائو در پروژه دریاچه ارومیه با تأکید بر قطعی بودن احیای دریاچه ارومیه درباره مفاد این اسناد گفته بود: مبلغ کمک فائو در این اسناد ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار دلار است و مدت اجرای پروژه ۴ سال تعیین شده است. دریاچه ارومیه تا سال ۱۴۰۲ به وسعت چهار هزار و ۲۰۰ کیلومتر با حددو ۱۵ میلیارد متر مکعب آب خواهد رسید که لازمه آن تداوم روند احیای و سرمایه‌گذاری‌هاست. کلانتری همچنین با بیان اینکه هر دولتی که بر سر کار بیاید مجبور است دریاچه را احیا کند، گفته بود: هزینه احیای حدود ۶ تا ۷ میلیارد دلار است اما هزینه خشک شدن دریاچه بیش از هزار میلیارد دلار است زیرا جابه‌جایی شهرهایی مانند ارومیه و تبریز با این مبلغ امکانپذیر نیست.
قاعده ظروف مرتبط
پاسخ‌های اخیر ستاد احیای دریاچه ارومیه در بخش عمده‌ای از خود در جواب کار‌شناس محیط زیست کشور مطرح شده‌اند. پرویز کردوانی، چهره ماندگار جغرافیای ایران گفته اکثر چاه‌های غیرمجاز و مخرب اطراف دریاچه ارومیه در دهه‌های۶۰ و ۷۰ در زمان وزارت چندین ساله آقای کلانتری در وزارت کشاورزی، که اتفاقاً اکنون، دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه هستند، حفر شد و کار را به جایی رساند که وزارت نیرو در همایشی اعلام کرد از سال ۷۰ جریان آب در دریاچه ارومیه برعکس شده است و حالا امروز، آقای کلانتری چاه‌هایی را که در زمان وزارت خودشان حفر شده بود مسدود می‌کنند. متأسفانه همانگونه که آقای اسماعیل کریم‌زاده، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان آذربایجان غربی عنوان کردند، اکثر چاه‌های مخرب برای دریاچه ارومیه پیش از سال ۸۵ حفر شده بودند و با مسدود شدنشان کشاورزان اطراف دریاچه ارومیه مظلوم واقع شده‌اند. او می‌گوید: عمق دریاچه ارومیه در عمیق‌ترین نقطه به ۱۶ متر می‌رسد در حالی که عمق چاه‌های حفر شده در اطراف آن به مراتب بیشتر است و به بیش از ۱۰۰ متر هم می‌رسد که همین موضوع سبب شده، طبق قانون ظروف مرتبط، آب دریاچه به سمت چاه‌ها جریان پیدا کند که نتیجه آن، شور شدن آب چاه‌هاست. بنابراین هر چه آب در دریاچه ارومیه بریزیم، وارد این چاه‌ها می‌شود و نهایتاً به شور‌تر شدن آب شیرین اطراف دریاچه ارومیه می‌انجامد.