***
برخی به دست‌آورد مذاکرات خوشبین هستند و برخی آن را خطری همچون سرازیر شدن کالای خارجی به اقتصادی آسیب‌پذیر می دانند. به نظر شما اگر توافق شود، باید نگران بود یا خوشحال؟
هیچ خبری نمی‌شود و اتفاقی نمی‌افتد. از نظر روانی اثر دارد که مردم برای پول ذخیره کردن عجله ندارند. اتفاقات روانی هستند و هیچ چیز جدیدی رخ نمی‌دهد، چون با این توافق معاملات که شروع نمی‌شود، زیرا همه تحریم‌ها را که برنمی‌دارند.
امریکایی‌ها شرط کرده‌اند. این توافق‌نامه باید برود و در کنگره امریکا تصویب شود، یعنی هیچ، یعنی هوا. صراحتاً گفته‌اند روی میز ما گزینه اصلاح با ایران وجود ندارد. نتانیاهو هم که به قول آقای ظریف روی 200 تا کلاهک هسته‌ای نشسته است دارد به ما می‌گوید حق نداریم داشته باشیم. ما هم می‌گوییم آقا فتوا داده‌اند که نمی‌خواهیم داشته باشیم، ولی آنها که زیر بار نمی‌روند. اگر نتیجه این مذاکرات برداشتن تحریم‌ها نباشد، از نظر سیاسی و روانی و بین‌المللی تأثیر دارد، ولی از نظر اقتصادی بی‌فایده است.
دولت می‌خواهد امتیاز بزرگی را در مقابل مجلس و مخالفین کسب کند. توافق برای دولت امتیاز بزرگی است، ولی وقتی قرار نیست کلاً تحریم‌ها را بردارند، برای اقتصاد ما چندان خاصیتی ندارد.
اما بسیاری از بخش‌های خصوصی هم در حال حاضر منتظر نتیجه مذاکرات هستند.
نتیجه مذاکرات بستگی به برداشتن تحریم‌ها دارد. اگر توافق بشود که بله، می‌خواهیم با همدیگر دست بدهیم و قهوه بخوریم و آشتی کنیم، باید پرسید تحریم را کی برمی‌دارند؟ ما سه تحریم بد داریم. یکی تحریم بانک مرکزی است، تحریم سویفت و تحریم نفت. اگر این سه تا را برندارند، این توافقات هیچ خاصیتی ندارند و همه حرف‌ها در حد تعارف است، آن هم تعارفات سیاسی که برای مخالفین خودمان در داخل کشور مصرف می‌کنیم و آنها هم برای مخالفین داخل کشور خودشان مصرف می‌کنند. مگر در متن توافق بیاید که از فلان تاریخ تحریم‌ها برداشته می‌شوند. گمان نمی‌کنم طرف‌های غربی زیر بار چنین چیزی بروند. آنها فقط می‌خواهند آشتی‌کنان ظاهری راه بیندازند و یک فرمالیته است. به نظر من توافقی که در آن تحریم برداشته نشود، ارزش زیادی ندارد.
تجربه‌ای داشتیم که وقتی روسیه تحریم شد، نتوانستیم از موقعیت استفاده درستی کنیم و بر صادراتمان بیفزاییم. در حالی که روسیه همسایه ما و نزدیک بود و مشکلات راه نداشتیم. از طرف دیگر روسیه به بخشی از توانایی ما در زمینه مثلاً میوه نیاز داشت. چرا نتوانستیم از این موقعیت استفاده کنیم؟
قبل از این حرف‌ها چهار گرفتاری با روسیه داشته‌ایم و هیچ‌کدام برداشته نشد. با روسیه گرفتاری حمل و نقل و بانکی داریم که حل نشده‌اند. با اینکه خودشان تحریم شدند، بانک‌هایشان با ما از همان تحریم قبلی پیروی کردند. با آنها مشکل مالی داریم، چون ارزش روبل خیلی تنزل کرد و نتوانستند بدهی‌هایشان را به ما بپردازند. یکی هم روادید است. ویزاهایشان را ندادند و حاضر نشدند برای درازمدت ویزای تجاری بدهند. تاجر ما هم به چه کسی بفروشد؟ باید برود ببیند طرف خریدارش کیست. متأسفانه ویزا را هم سخت گرفتند. اصلاً حمل و نقل هوایی با روسیه نداریم. یعنی Cargo هوایی که بتوانیم کالاهای گران‌قیمتمان را ببریم نداریم. ریلی‌مان هم در خدمت صادراتمان نیست. این مشکلات قبل از این تحریم‌ها هم بین ما بود و هنوز هم حل نشده است. پروتکل بهداشتی بین ما و آنها برای محصولات دامی نظیر لبنیات، گوشت و... امضا نشده است. وزارت بهداشت آنها ما را قبول ندارد، در نتیجه کالاهای ما راهی به روسیه پیدا نکرده‌اند. تنها توافقی که شد روی محصولات دریایی بود، میگو و ماهی ما صادر شدند و این تنها توافقی بود که انجام شد و در این زمینه ده الی پانزده درصد افزایش داشتیم. نهایتاً تعرفه وجود دارد. روسیه بعد از تجزیه به پانزده کشور تبدیل شد که سه تای آنها ترکمنستان، آذربایجان و قزاقستان در همسایگی ما هستند. چهار کشور دیگر همسایه درجه دو ما هستند، یعنی قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و.... آن طرف هم اوکراین، ارمنستان و گرجستان هستند. برای اینها تعرفه نزدیک به صفر دارند. برای ما تعرفه گزینشی پنج تا 20 درصد دارند. یعنی تا زمانی کالای آنها هست، کالای ما نمی‌تواند برود. الان بسیاری از صادرات ما از راه‌های آنها می‌رود. ما برای آذربایجان می‌فرستیم و بعد به نام یک تاجر آذربایجانی می‌رود، چون تعرفه آذربایجان برای روسیه صفر و تعرفه ما با روسیه 20 درصد است. این موضوع حل نشده است. این چند مسئله از دو سه سال پیش مطرح است. روس‌ها هیچ‌کدام را حل نکرده‌اند، در نتیجه گرفتاری ما با روس‌ها سر جایش هست و تا اینها حل نشود، مشکل ما حل نمی‌شود. آنها تحریم کردند و ترکیه جای ما را گرفت. با ترکیه تعرفه چهار درصدی دادند، با ما همان پانزده تا 20 درصد هستند.
آیا بعد از برداشتن تحریم‌ها حداقل شرایط ما با روسیه درست خواهد شد؟
نه، روس‌ها باید خودشان درست کنند. روس‌ها با ما نامهربان هستند. بین ما و روس‌ها یک فضای عدم اعتماد 50 ساله وجود دارد. آقای روحانی سعی کرد این فضا را بشکند و شکسته، ولی هنوز حل نشده است. این فضا باید تغییر کند.
در مورد کشورهای دیگر چطور؟
اگر تحریم‌ها را بردارند، کارمان با اروپای غربی راه می‌افتد، چون اروپای غربی منتظر است تحریم‌ها برداشته شوند. ایتالیا، اسپانیا، آلمان و... آمادگی کار با ما را دارند و همه‌شان همکاری را مشروط به برداشته شدن تحریم‌ها کرده‌اند.
یعنی می‌توانیم به اروپای غربی صادرات داشته باشیم؟
صادرات محصولات کشاورزی و مواد غذایی را همین حالا هم داریم و هیچ صدمه‌ای به آن نخورده است. فقط نقل و انتقال پول سخت است که صادرکنندگان راه‌هایی را برای این کار پیدا کرده‌اند. محصولات صنعتی ما هم قابل رقابت در بازارهای اروپا نیستند. می‌ماند محصولات پتروشیمی که اروپا آمادگی خرید آنها و سنگ‌های معدنی را از ما دارد، مشروط بر اینکه مسائل بانکی حل شوند. الان انتقال تا 50 و 100 هزار یورو آسان است، ولی وقتی به یک میلیون و دو میلیون یورو برسیم، شرایط بانکی برای ما خیلی سخت می‌شود.
آیا برای دوره پس از تحریم باید آمادگی خاصی را در اقتصادمان ایجاد کنیم؟
تا آخر سال هیچ نوع شکستن تحریم یا برداشته شدن آنها را نمی‌بینم، بنابراین برای چه چیزی باید آمادگی ایجاد کنیم؟ خودمان را گول بزنیم؟ مردم را گول بزنیم؟ باید با مردم صادق بود. تقاضایم از دولت این است که با مردم صادق باشد. الان مذاکرات خیلی خوب دارد جلو می‌رود، ولی مذاکراتی که برداشتن تحریم جزو اصول آن نباشد، آشتی‌کنان سیاسی است و حالت دیپلماتیک دارد. وقتی می‌بینیم در فرودگاه‌های لندن، پاریس، هامبورگ و... به هواپیماهای ایرانی بنزین نمی‌دهند، معلوم می‌شود بقیه حرف‌ها تعارف است. وقتی به لندن می‌روید و به شما بنزین نمی‌دهند و باید بلند شوید بروید مجارستان، ترکیه یا جای دیگری و بنزین بخرید.
کارت اعتباری هم قبول نمی کنند. باید پول نقد بپردازید. پس هنوز مسائل به شکل ریشه‌ای و ساختاری حل نشده‌اند. امروز ارتباطات به سرعت برق انجام می‌شوند. لازمه‌اش یک ایمیل است. کاری ندارد. الان بگویند تحریم‌ها برداشته شده‌اند تا یک ساعت دیگر همه دنیا باخبر می‌شوند و ما هم به مشتری‌هایمان خبر می‌دهیم.
هیچ مشکلی نداریم. همه آماده‌ایم. هم ما برای فروش آماده‌ایم و هم آنها برای خرید آماده‌اند و بالعکس. بازار صادرات ما آمادگی لازم را دارد و بلافاصله باید ثبت سفارش انجام شود که در عرض پنج دقیقه شدنی است. اگر دولت دستور بدهد، همه مردم در سراسر کشور در عرض ده دقیقه مطلع می‌شوند. این روزها سایت‌ها همه کارها را انجام می‌دهند. به محض اینکه در هامبورگ بگویند سویفت را برداشته‌اند، در عرض ده دقیقه همه دنیا باخبر می‌شوند.
از هجوم واردات نگران نیستید؟
واردات در اینجا کنترل شده‌اند. از کجا می‌خواهد وارد شود؟ باید ثبت سفارش کنند. الان که می‌بینید وضع تغییر نمی‌کند برای این است که ثبت سفارش نمی‌کنند. متأسفانه قاچاق دارد به مرز واردات ما می‌رسد.
