علیرضا جوادی- با اینکه دیگر بچه نیست و سنش از 20 سال هم گذشته اما هنوز نمی‌داند چگونه باید پول‌هایش را خرج کند. اگر اول ماه ۵۰۰ هزار تومان هم به او بدهید، یک هفته مانده به آخر ماه پول ندارد و باز هم دست از پا درازتر پیش شما برمی‌گردد. از کوره در می‌روید، سر او داد می‌زنید به این فکر می‌کنید که چرا فرزند شما حد و حدود خرج و دخلش را نمی‌داند. به کودکی‌هایش فکر می‌کنید به آن روز‌ها که هیچ وقت از قلکی که برایش خریده بودید صدایی بلند نمی‌شد.
تربیت اقتصادی فرزندان از جمله موضوعاتی است که در اکثر مواقع از نگاه خانواده‌ها مغفول می‌ماند و یا خانواده‌ها به درستی نمی‌دانند که چگونه باید در این مسیر قدم بردارند و آموزش‌های لازم را به فرزند خود بدهند. روان‌شناسان و جامعه‌شناسان معتقدند «پول تو جیبی» اولین و سا‌ده‌ترین راهی است که خانواده‌ها می‌توانند از آن برای آموختن مفاهیم اقتصادی به کودکان بهره گیرند.
از چه سنی؟ هر چند وقت یکبار؟ به‌صورت روزانه، هفتگی یا ماهانه؟ در چه راهی مصرف شود؟ چگونه مخارج آن‌ها را کنترل کنیم؟ آیا در زندگی کودک مهم است که بتواند مبلغ مشخصی پول در اختیار داشته باشد؟این‌ها بخشی از سئوالاتی است که ذهن برخی از والدینی را که در دادن پول تو جیبی به فرزند خود مردد هستند را مشغول کرده است.
زمان آشنایی با ارزش پول
بنا بر یافته های روان شناختی کودکان از سه سالگی به ارزش پول پی می‌برند اما معنای واقعی پول تا زمانی که آن‌ها وارد مدرسه شوند و با اعداد آشنا شوند برای آن‌ها ناشناخته باقی می‌ماند. از این رو نمی‌توان برای یک کودک سه یا چهار ساله مبلغی را به عنوان پول تو جیبی در نظر گرفت، چرا که در این زمان او هنوز نیاز‌هایش را نمی‌شناسد، اما از همین دوران می‌توان کودک را رفته رفته با مفاهیمی چون پول، ارزش پول در زندگی و چگونگی تامین نیاز‌ها به وسیله پول آشنا کرد.
میزان پول تو جیبی
میزان پول توجیبی که هر خانواده‌ای برای فرزند خود در نظر می‌گیرد باید در حدی باشد که کودک علاوه بر اینکه بتواند نیازهای ثانویه خود مانند لوازم التحریر، تغذیه و کرایه ماشین و... را تامین کند، بتواند مبلغی را نیز پس انداز کند. همچنین نباید به کودک آن قدر پول داده شود که او بتواند وسایل گران قیمت برای خود خریداری کند.
خانواده می‌تواند از طریق دادن پول تو جیبی به فرزند خود به او مباحثی چون پس انداز، تلاش برای به دست آوردن نیاز را یاد دهد، در واقع پول تو جیبی می‌تواند در باروری احساس اعتماد به نفس در کودک و یا حس استقلال از خانواده در کودک نقشی اساسی داشته باشد. کودک از این طریق یاد خواهد گرفت که چگونه برای به دست آوردن وسایل مورد نیاز خود برنامه ریزی کند که البته این موضوع خود باعث افزایش تحمل در کودک نیز می‌شود. از سوی دیگر این موضوع باعث تقویت تفکر ثانویه در کودک خواهد شد.
چگونه ارزش پول را به کودکان بیاموزیم؟
برای آنکه کودک ارزش پول را فهمیده و آن را به درستی خرج و پس‌انداز کند، باید به شیوه صحیح ارزش پول و کارایی‌های پول را به او آموخت. برای این منظور، این نکته‌ها را به خاطر بسپاریم؛
1- با او به خرید بروید؛ هنگام خرید برای او توضیح بدهید که قیمت هر جنسی که می‌خرد چه میزان است. بهتر است ابتدا مبلغ پولی را که همراه برده‌اید به او بگویید و به تدریج در حین خرید شرح بدهید که چه مقدار از مبلغ اولیه‌ای که به همراه داشته‌اید کسر شده است.
2- همراه هم به بانک بروید؛ برای انجام امور بانکی خود، او را همراه خود ببرید؛ تا نه تنها عملیات بانکی را بیاموزد، بلکه ببیند چگونه می‌توان با پس‌انداز کردن، به تدریج پول جمع‌آوری کرد و اجناس بزرگ‌تر و با ارزش‌تر خرید. بهتر است در همان بانکی که حساب دارید، برای او نیز حساب بانکی افتتاح کنید تا به جمع کردن پول تشویق شود؛ اما برای پس‌انداز کردن به او اجبار نکنید. پس‌انداز کردن را می‌توانید بدون هیچ توضیح و پافشاری با خرید قلکی زیبا به او آموزش بدهید و به تدریج قلک را به حساب بانکی تبدیل کنید.
3- خرید کردن را به او بیاموزید؛ همان طور که به او پس‌انداز را یاد می‌دهید، خرید کردن و درست خرید کردن را هم به او آموزش دهید.
پول تو جیبی و اثرات تربیتی
روان‌شناسان بر این باورند که نباید از پول به عنوان وسیله‌ای برای فشار آوردن بر کودک و واداشتن او به اطاعت استفاده می‌کنیم. آنچه که باید به آن توجه کرد این است که «پول تو جیبی» یک وسیله آموزشی و تربیتی است که هدفی مشخص دارد: ما می‌خواهیم از طریق «حق انتخاب» و «مسئولیت»، به فرزند خود یاد بدهیم که چگونه از پولش استفاده کند و او را در اندوختن تجربه در این راه یاری کنیم. به همین جهت نظارت و تجسس بیش از اندازه بر «پول تو جیبی» و طریقه خرج کردن آن و نیز استفاده از آن به عنوان وسیله‌ای برای تنظیم پاداش و تنبیه کودک، هدف اصلی این وسیله تربیتی را خنثی می‌کند.
یکی از نکات مهم در تربیت اقتصادی فرزندان، درست خرج کردن و فراگیری آینده‌نگری اقتصادی فرزندان است. عده زیادی از کودکان و نوجوانان از میزان پولی که به عنوان پول تو جیبی از والدین خود دریافت می‌کنند، ناراضی هستند و معتقدند این مبلغ فقط برای مخارجشان کافی است. در مقابل، والدین نیز معتقدند که میزان پول دریافتی فرزندانشان زیاد است. البته مبلغ و میزان پول تو جیبی بچه‌ها ارتباط مستقیم با شناخت والدین از نیازهای فرزندانشان و شناخت مناسب فرزندان از وضع مالی والدینشان دارد. اینکه پول تو جیبی چه‌قدر باشد، خیلی مهم نیست؛ مهم این است که بچه‌ها استفاده درست را یاد بگیرند.