سید مجتبی مومنی- شبکه‌های اجتماعی مجموعه‌هایی هستند که این روزها با توجه به شناخت بیشتر مردم از رسانه و پدیده‌های رسانه‌ای طرفداران زیادی در دنیا پیدا کرده است. ویکی‌پدیا در تعریف شبکه‌های اجتماعی می‌گوید: «شبکه  اجتماعی ساختاری اجتماعی است که از گره هایی(که عموما فردی یا سازمانی هستند) تشکیل شده‌است که توسط یک یا چند نوع خاص از وابستگی به هم متصل اند، برای مثال: قیمت‌ها، الهامات، ایده‌ها و تبادلات مالی، دوست‌ها، خویشاوندی، تجارت، لینک‌های وب، سرایت بیماری‌ها (اپیدمولوژی) یا مسیرهای هواپیمایی. ساختارهای حاصل اغلب بسیار پیچیده هستند. تحلیل شبکه‌های اجتماعی روابط اجتماعی را با اصطلاحات رأس و یال می‌نگرد. رأس‌ها بازیگران فردی درون شبکه‌ها هستند و یال‌ها روابط میان این بازیگران هستند. انواع زیادی از یال‌ها می‌تواند میان رأس‌ها وجود داشته باشد. تحقیق در تعدادی از زمینه‌های آکادمیک نشان داده‌است که شبکه‌های اجتماعی در بسیاری از سطوح به کار گرفته می‌شوند از خانواده‌ها گرفته تا ملت‌ها و نقش مهمی در تعیین راه حل مسائل، اداره کردن تشکیلات و میزان موفقیت افراد در رسیدن به اهدافشان ایفا می‌کند.»

رابطه‌ی شبکه‌ای از نوع مجازی؟
با توجه به اثرگذاری این شبکه‌ها در زندگی مردم، جوامع و حوزه‌های مختلف این شبکه‌ها طرفداران عام و خاص دارند. از دانشجویان و گروه‌های سیاسی گرفته تا بازاری‌ها و ورزشکارها. هر کدام از این‌ها با دلیل و انگیزه‌ی خاص و با هدفی مشخص وارد شبکه‌های اجتماعی می‌شوند. یکی از خصوصیت‌هایی که این شبکه ها دارند، برقراری ارتباط و به اصطلاح دوست شدن با دیگر اعضای شبکه بر اساس معیارهای مشخص است.
کسانی که وارد این شبکه‌ها می‌شوند، بر اساس مشخصات و علایقی که دارند به یکدیگر معرفی می‌شوند، همین معرفی سرآغاز ایجاد رابطه‌ی دوستی است. دوستی، گروه‌ها و انجمن‌هایی که در این شبکه‌ها تشکیل می‌شود حتما یک عنصر مشترک در آن وجود دارد که اعضا را گرد هم آورده، این عناصر از رشته‌ی تحصیلی یا اسم دبیرستان گرفته تا رشته‌ی دانشگاهی و... .  
حضور در این شبکه بازه‌ی زمانی خاصی از کاربران خود می‌گیرد که هرکدام از آن‌ها به مقتضای زمان و کار خود در شبکه حضور دارند. ماه رمضان با توجه به قوانین خاص خود برای خوردن در زمان‌های معین یکی از عواملی‌ست که به نظر می‌رسد می‌تواند، در این شبکه‌ها اثرگذار باشد. از محتوای تولید و منتشر شده در این ماه گرفته تا ساعات حضور کاربران در این ماه. در ادامه با چند تن از کاربران دو شبکه‌ی اجتماعی فیس‌بوک و گوگل‌پلاس (که شاید بتوان گفت بیشترین کاربران را در کشور به نسبت دیگر شبکه‌دارند)، مصاحبه‌های انجام شده تا نظرات آن‌ها را در مورد بازه‌ی زمانی حضور کاربران در شبکه‌های اجتماعی و محتوای این شبکه‌ها بدانیم.

سعید: تعداد کاربران فرقی نمی‌کند
سعید - ح: سعید در بازار کار می‌کند و یک شرکت تجاری دارد. سعید معتقد است حضور او و دوستانش در فیس بوک ارتباطی به ساعات خاص ندارد و این حضور هم به ماه رمضان و غیر ماه رمضان فرق چندانی ندارد. او می‌گوید: «من خودم از ابتدای صبح که به شرکت می‌آیم تا پایان ساعت کاری در فیس هستم و این مسئله ربطی به ماه مبارک ندارد.» با توجه به این‌که ساعت کار او در ماه رمضان و غیر از آن فرق چندانی ندارد، ساعت حضور او و دوستانش هم تابع این زمان است. و در مورد محتوای منتشر شده در شبکه‌ی فیس بوک می‌گوید: از جمله اتفاقاتی که شاید در ماه رمضان در فیس بوک بیشتر به چشم می‌آید، کم‌شدن پست‌های بیهوده و بی‌ادبانه است. او تاکید می‌کند کم شدن الفاظ زشت در کامنت‌ها هم از آثار این ماه است. اضافه شدن فرازهایی از مناجات‌ها و ادعیه در پست‌ها هم در این ماه بیشتر می‌شود. 

سیدحسین: کاربران شب زنده‌دارند
سیدحسین – ق: سیدحسین دانشجو است و در یک دفتر تبلیغاتی کار می‌کند. او 22 سال دارد و معتقد است که حضور کاربران در فیس‌بوک از فاصله‌ی نیمه‌شب تا یک ساعت قبل از نماز صبح ادامه دارد. او می‌گوید: «من خودم هم از مشتری‌های فیس بوک در این ساعات هستم، بیشتر پست‌ها در همین بازه‌ی زمانی بارگذاری می‌شود و بیشتر نظرات در همین بازه داده می‌شود.»
او حتی برای اثبات ادعایش می‌گوید، شما همین امشب از حوالی 12 وارد شبکه شوید و تنها شاهد پست‌ها، کامنت‌ها و لایک‌هایی باشید که توسط دوستان‌تان بارگذاری می‌شود. او در مورد محتوای این روزهای فیس می‌گوید: «یکی از مواردی که این روزها بازارش داغ شده، دعاهایی‌ست که این روزها پست می‌شود از مناجات‌های یک خطی گرفته تا دعای روز. همچنین تعداد التماس دعاها و کسانی که می‌خواهند آن‌ها را دعا کنیم در این دوره بیشتر است.»

مهدی: قبل از افطار ترافیک بالاست
مهدی- ش: خبرنگار است، 26 ساله کارمند نیست و هروقت از روز بخواهد برای کار می‌رود. او معتقد است، حضور در شبکه‌های اجتماعی مثل فیس بوک و پلاس در ماه رمضان در زمان‌های نزدیک به افطار زیاد می‌شود. او می‌گوید:«کاربران یک ساعت مانده به افطار وارد شبکه می‌شوند و دلیلش هم این است که با توجه به طولانی بودن فاصله‌ی اذان صبح تا اذان مغرب در اواخر روز و نزدیک به افطار ترافیک حضور کاربران در شبکه‌های اجتماعی بیشتر می‌شود.» او معتقد است در ساعت‌های انتهایی نزدیک به افطار به علت خستگی و بی‌حالی طول روز کاربران برای گذراندن وقت خود وارد این شبکه‌ها می‌شوند.

 آیا ماه رمضان بر شبکه‌های اجتماعی به عنوان رسانه موثر است؟
متاسفانه یا خوش‌بختانه هیچ مرکز یا موسسه‌ی مطالعاتی در مورد ساعات حضور کاربران و محتوایی منتشر شده توسط آن‌ها در مورد ایام خواص ارائه نکرده است. این ایام یا بازه‌های زمانی که از جهتی دارای اهمیت هستند، قطعا بر این شبکه‌ها تاثیر می‌گذارند. بدیهی‌ست ایامی مانند ماه رمضان، محرم و عید نوروز همانطور که رنگ و بوی جامعه‌ای واقعی و شهرها را تحت تاثیر می‌گذارند، بر جوامع مجازی هم اثر گذارند.
این صحبت‌ها و نظرات با توجه به این‌که در مورد زمان‌بندی بازدیدها و حضور کاربران در شبکه‌های اجتماعی به جمع‌بندی مشخصی نرسید ولی این دیدگاه‌های متفاوت در مورد محتوا فارغ از نقش اجتماعی و جامعه‌ی دوستی‌شان یک وجه مشترک داشت و آن هم افزایش فضای معنوی شبکه‌ی اجتماعی‌شان در ماه رمضان بود. با این اوصاف و البته با لحاظ کردن این موضوع که این گزارش کوتاه بدون مطالعات لازم و بررسی‌های کارشناسانه‌ی آماری انجام شده است، می‌توان گفت ماه رمضان به عنوان یک پدیده‌ی اثرگذار رسانه‌ای حتی در فضاهای غیر واقعی و مجازی هم تاثیر دارد.