خصوصیات معتادان اینترنتی
هادیان؛ کارشناس‌ارشد روان‌شناسی و مشاوره در دومین نشست از سلسله نشست‌های سه‌گانه «تحکیم خانواده و سازمان‌های مردم‌نهاد» با عنوان «روابط فرازناشویی، علل و پیامد‌ها و نقش شبکه‌های مجازی در بحران خانواده» ۶ مشخصه برای تشخیص اعتیاد اینترنتی برشمرده و بیان داشت:
۱- اولین مشخصه برجستگی است؛ به این معنا که اینترنت تم غالب زندگی می‌شود.
۲- اعتیاد اینترنتی سبب تغییر خلق و خوی فرد می‌شود؛ به طوری‌که قبل از دسترسی به اینترنت، حس نگرانی و بعد از دسترسی به آن، احساس آرامش دارد.
۳- مشخصه دیگر اعتیاد اینترنتی، تحمل است؛ یعنی ساعت استفاده از اینترنت افزایش پیدا می‌کند و به مرور بر تعداد ساعات استفاده از اینترنت افزوده می‌شود.
۴- مورد بعدی این است که در شخصی که اعتیاد اینترنتی دارد، علایم ترک دیده می‌شود؛ یعنی اگر فرد استفاده از اینترنت را متوقف کند، به علایمی مانند افسردگی و پرخاش دچار می‌شود.
۵- کشمکش نیز از دیگر مشخصه‌ها است. به این معنا که استفاده از اینترنت باعث درگیری با دیگر افراد و دروغ‌گویی می‌شود.
۶- کسانی که از اینترنت فاصله گرفته‌اند هم ممکن است دوباره به اعتیاد خود برگردند.
علل ابتلا به اعتیاد اینترنتی
روان‌شناسان معتقد هستند که بر طبق نظریه جبران، وقتی افراد در دنیای واقعی نمی‌توانند نیاز‌هایشان را برطرف کنند؛ به سمت راههایی می‌روند که کمبود‌هایشان را جبران کند و یکی از این راهها اعتیاد اینترنتی است. در واقع وقتی فرد در زندگی دچار مشکل می‌شود به دلیل پایین‌رفتن آستانه تحملش به دنبال اشتغال ذهنی می‌گردد که بتواند به نوعی از مشکلات فرار کند و سرگرم‌شدن با اینترنت یکی از این راهها می‌تواند باشد؛ البته تیپ‌های شخصیتی هم می‌توانند از عوامل اعتیاد به اینترنت باشند؛ زیرا برخی تیپ‌های شخصیتی خاص، احتمال بیشتری برای وابستگی به فضای مجازی دارند.
علل اعتیاد اینترنتی در ایران
نبود نگاهی جامع در خصوص استفاده از اینترنت و وجود مشکلات و خلأهای روحی و روانی از اصلی‌ترین علل اعتیاد اینترنتی در ایران هستند. استیو جابز یا بیل گیتس که رؤسای کمپانی‌های بزرگ اینترنتی هستند، دسترسی خانواده و فرزندان خود را به این تکنولوژی‌ها محدود کردند؛ آنها همچنین، قبل از ورود تکنولوژی به بازار، در مورد نحوه صحیح استفاده از آن فرهنگسازی می‌کنند؛ اما ما مصرف‌کننده هستیم و تکنولوژی وارد کشورمان می‌شود بدون اینکه در رابطه با آن فرهنگسازی صورت گیرد. باید از ریشه روی بحث فرهنگسازی کار کنیم و خلأهای روحی و روانی افراد را بررسی کنیم.
اعتیاد اینترنتی چهار حیطه کلی دارد:
گفتگوی آنلاین (چت‌کردن)
بازی‌های آنلاین
رفتارهای جنسی مجازی
قماربازی اینترنتی
هادیان خاطرنشان می‌سازد: ما در ایران از چت‌کردن و رفتارهای جنسی مجازی، بیشترین ضربه را می‌خوریم. شبکه‌های مجازی بستری نو برای ایجاد روابط اجتماعی فراهم کرده و به ما فرصت اظهارنظرهای شخصی می‌دهد؛ چون کسی ما را نمی‌بیند. همچنین، می‌توانیم با استفاده از شبکه‌های مجازی خصوصیات ظاهری خود را کتمان کنیم. کیفیت ارتباط در شبکه‌های مجازی به مهارت نوشتاری افراد بستگی دارد؛ چون هنوز روش غالب برقراری ارتباط در این شبکه‌ها از طریق تایپ است و هرکس در این حیطه بهتر عمل کند، می‌تواند ارتباط بهتری برقرار کند.
آسیب‌های اعتیاد اینترنتی
آسیب‌های جسمی و روانی: این آسیب از ملموس‌ترین آنها است. کسی که در شبانه‌روز هشت ساعت از اینترنت استفاده می‌کند، مشکلاتی برای گردن و کمر او به‌وجود می‌آید و دچار مشکلات روحی مانند بی‌قراری و اضطراب می‌شود.
ایجاد تقابل نادرست بین فرهنگ و ارزش‌های سنتی و مدرن: فرهنگ گذشته ما درون‌گرا بود و حریم‌هایی در بین افراد وجود داشت؛ اما اینترنت مقداری ما را برون‌گرا‌تر کرده است. دیگر کمتر فضاهای خصوصی وجود دارد و افراد خصوصی‌ترین لحظه‌های زندگیشان را به اشتراک می‌گذارند. این مسئله باعث شده است دلمان بخواهد از درون‌گرایی وارد برون‌گرایی شویم؛ اما به‌قدری سریع این اتفاق افتاده که احتمال تصادفمان بالاست.
پدیده کودک مجازی: نسل‌های گذشته بازی‌های اجتماعی داشتند و از این طریق تعاملات اجتماعی را یاد می‌گرفتند، اما بچه‌های امروز به‌راحتی با تبلت کار می‌کنند؛ ولی بازی‌های اجتماعی ندارند. این نسل ۲۰ سال دیگر چگونه می‌تواند با دیگران تعامل داشته باشند؟
بازداری‌زدایی: به طور معمول در تعامل‌های محیط واقعی، خط قرمزهایی وجود دارد؛ اما این محدوده‌ها در فضای مجازی در حال ازبین‌رفتن است که در این صورت این اتفاق به‌تدریج برای افراد درونی می‌شود و در زندگی واقعی نیز این خط‌قرمز‌ها کم‌رنگ می‌شود.
خیانت دیجیتال: امروزه اصلی‌ترین ابزار برای خیانت همین اپلیکیشن‌ها هستند؛ چون در آنها حاشیه امنی وجود دارد. در این فضا خیانت به صورت خزنده و نامحسوس اتفاق می‌افتد و بسیاری از اوقات دو طرف قصد خیانت ندارند، اما به‌تدریج به سمت پنهان‌کاری در روابط زناشویی کشیده می‌شوند.
رفتارهای جنسی مجازی و آثار مخرب آن: این روان‌شناس و مشاور با اشاره به رفتارهای جنسی مجازی بیان داشت: «در ایران بیشترین معضل ما در این خصوص است و بسیاری از مراجعان ما از این ناحیه آسیب دیده‌اند. چیزی که امروز باب شده است، روابط جنسی آنلاین از طریق صحبت‌های مجازی است که یکدیگر را تحریک می‌کنند. پورنوگرافی تأثیرات منفی زیادی دارد که از آن میان می‌توان به تضعیف عملکرد یادگیری و حافظه، مقایسه منفی و افزایش توقعات زناشویی، کاهش اعتماد به نفس، خودارضایی و تاثیر منفی در گرایش‌های جنسی مثل تمایلات هم‌جنس‌گرایانه اشاره کرد.»
راه‌های درمان
وی با اشاره به راههایی برای درمان اعتیاد به رفتارهای جنسی گفت: باید در همان ابتدای استفاده از اینترنت افراد را با آسیب‌های ناشی از آن آشنا کرد. همچنین، آشنایی با ماهیت ویدئو‌ها و نوع ساخته‌شدن آنها ضرورت دارد؛ زیرا زمان بسیاری برای ساخته‌شدن این ویدئو‌ها گذاشته می‌شود و از ترفندهای مختلفی برای ساختن آنها استفاده می‌شود که با دنیای واقعی متفاوت است. راه دیگر کاهش دسترسی به اینترنت و همچنین فاصله‌گرفتن از موقعیت‌های تحریک‌کننده است. مثلا اگر عادت داریم در خلوت از اینترنت استفاده می‌کنیم، در جای عمومی‌تری از آن استفاده کنیم. مورد بعدی پیدا‌کردن یک عادت جایگزین است که به ما در این زمینه کمک می‌کند.
راه کارهایی برای کاهش اعتیاد اینترنتی
راهکار اول: فعالیت‌های متمرکز بر آموزش و آگاه‌سازی است که در این زمینه گذراندن وقت بیشتر با فرزندان، آموزش اطلاعات لازم درباره اینترنت، افزایش مهارت برای ساختن پیوند‌های قوی خانوادگی و تشویق فعالیت‌های سالم باید مورد توجه قرار گیرد.
راهکار دوم: پیشگیری در محله و جامعه است که در این زمینه باید به آگاه‌سازی مدیران و مسئولان، ایجاد امکانات مشاوره و درمان، ایجاد مراکز فرهنگی و هنری، طراحی بخشی از کتاب‌های درسی برای آشنایی دانش‌آموزان با فناوری‌های جدید و خطرات آنها توجه داشت.
راهکار سوم: پیشگیری با استفاده از رسانه‌ها است که باید با نویسندگان و کارگردانان ارتباط داشت و آگهی‌های مرتبط با موضوع را پخش کرد. راهکار بعدی درمان است که آموزش مدیریت زمان و کاهش وابستگی به اینترنت را مدنظر قرار می‌دهد.