قریب به اتفاق موضع‌گیری‌ها علیه دولت در طرح توزیع سبد کالایی، درباره شیوه توزیع آن، پس از انتشار نخستین گزارش‌های تصویری از این موضوع در رسانه‌ها آغاز شد و نکته‌ای که محور تمام انتقاد‌ها قرار گرفت، بی‌توجهی به شأن و حرمت مردم بود که برای دریافت این سبد کالایی باید ساعت‌ها در صف‌های بسیار طولانی و در حصار نرده‌های فلزی منتظر می‌ماندند و در انبوه متراکم جمعیت تلاش می‌کردند تا سهمشان را از عدالت دولت! دریافت کنند.
تصاویر درگیری‌های ایجاد شده در بین صفوف مردم، کشته شدن چند نفر در اثر ازدحام بیش از حد جمعیت در محل توزیع کالا‌ها، تلاش کسانی برای شکستن صف و... چیزی بود که موجب شد تا بسیاری از منتقدان از شیوه «بد» دولت در اجرای این طرح، انتقاد کنند و دولت روحانی را ادامه دهنده راه دولت احمدی‌نژاد بدانند که با سیاست‌های توزیعی، سعی در جلب نظر و رضایت مردمی داشت، از همین رو شاید بی‌راه نیست که برخی مشی دولت روحانی را در قیاس با دولت احمدی‌نژاد؛ «پوپولیست‌تر از پوپولیست» تعبیر کرده‌اند.
با این وجود دولت تدبیر و امید این روز‌ها از سوی افکار عمومی و رسانه‌های گروهی به شدت تحت فشار است و حتی در این باره شنیده می‌شود که خود دولتی‌ها نیز از مطرح کردن طرح ارائه سبد کالا پشیمان شده‌اند و عذرخواهی رئیس‌جمهوری از مردم در تلویزیون برای مشکلات به وجود آمده، این موضوع را تقویت می‌کند؛ این عذرخواهی یک جابه‌جایی نمادین هم داشت و مسئولیت توزیع سبد کالا‌ها را از وزارت صنعت، معدن و تجارت به گردن وزارت کار و رفاه اجتماعی انداخت.
چرا سبد کالایی؟
پیش از این محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت که تا پیش از عذرخواهی رئیس‌جمهوری، وزارتخانه متبوعش مسئولیت توزیع سبد کالا را بر عهده داشت، گفته بود: سبد کالایی هدیه‌ای است که دولت برای گروهی از جامعه در نظر گرفته است و یارانه نیست.
با این وجود کار‌شناسان دیگری در این باره موضع گرفتند و معتقد بودند توزیع سبد کالایی مقدمه‌ای برای حذف یارانه نقدی و جایگزینی آن با سبدهای کالایی است، اما پاسخ صریح وزیران صنعت و کار درباره نادرستی این موضع، تب و تاب رسانه‌ای در این باره را کاهش داد.
سهم‌خواهی وندی شرمن از سبدهای کالا!
همزمان با توزیع سبدهای کالایی در سراسر کشور، وندی شرمن، معاون وزیر امور خارجه آمریکا در سخنانی اهانت‌آمیز در سنای این کشور، منابع پولی استفاده شده برای توزیع سبدکالایی را از محل آزادسازی دارایی‌های ایران در برخی بانک‌های خارجی، به حساب آورده و گفته است: «شما در اخبار دیدید که ایران به‌تازگی به‌طور قابل مشاهده‌ای غذا میان مردم فقیر جامعه‌اش توزیع کرده است تا نشان دهد کاهش هدفمند و محدود تحریم‌ها تأثیر مستقیم بر مردم این کشور داشته است، همان طور که روحانی قول داده بود، این پول قرار است در امور دیگری مصرف نشود.»
ادعای توهین‌آمیز شرمن درباره توزیع سبد کالا در ایران با پول آمریکا در حالی است که آمریکا بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار از درآمدهای نفتی ایران را در بانک‌های خارجی بلوکه کرده است و آزاد کردن کمتر از پنج درصد این مبلغ، آن هم در هشت قسط و ارتباط دادن آن با توزیع سبد کالا در ایران، در واقع یک فرافکنی آگاهانه و اهانت‌آمیز است، زیرا بر اساس محاسبه کار‌شناسان اقتصادی کشور، کل این مبلغ در صورت پرداخت، حتی نمی‌تواند اعتبار لازم برای یک ماه از یارانه نقدی مردم را تأمین کند.
انتقاد‌ها چگونه آغاز شد؟
ایجاد صف‌های طولانی در محل توزیع سبد‌ها، مرگ و صدمه دیدن چند نفر در اثر ازدحام بسیار زیاد جمعیت در صف‌ها، نابهنجاری‌های فرهنگی و اجتماعی موجود در فرآیند توزیع، ادامه سیاست‌های غیرمحبوب! دولت پیشین، نگاه غیر هم‌شأن و فقیرپرور به مردم، سیاست‌های متمایل به عدالت توزیعی در اقتصاد و... مهم‌ترین دستاویزهای منتقدان علیه سیاست‌های دولت روحانی است.
این در حالی است که همه رسانه‌ها – اعم از موافق و مخالف دولت- کمابیش رویه موجود در توزیع سبد کالایی را به بوته نقد کشیده و سیاست‌های دولت روحانی را ناکارآمد توصیف کرده‌اند.
همچنین گزارش‌های متعددی در باره نارضایتی مردم از عدم دریافت سبد کالا از سوی برخی گروه‌ها به روش‌های مختلف اطلاع‌رسانی می‌شود، به گونه‌ای که گروهی از سرپرستان خانوار روز سه‌شنبه در مقابل معاونت بازرگانی داخلی وزارت صنعت تجمع و مراتب اعتراض خود را اعلام کردند. فایننشال تایمز، درباره کیفیت سبد کالایی بر اساس یک گزارش میدانی نوشت: خدیجه، خانم خانه دار ۳۶ ساله درباره کالاهای توزیع شده، گفت: «توزیع برنج ارزان قیمت هندی و مرغ‌های بدبو و روغن، آماده‌سازی مردم برای قطع یارانه‌های نقدی است. این واقعا نگران‌کننده است.»
همچنین بر اساس مشاهده‌های خبرنگار خبرگزاری فارس از فروشگاه‌های مختلف شهروند، رفاه، اتکا و سپه، کالاهای عرضه شده در فروشگاه‌های مختلف از برندهای متفاوت تجاری است، به طوری که در یکی از فروشگاه‌های رفاه سطح شهر تهران، برنج هندی در بسته بندی‌های برنج محسن و برنج آوازه توزیع می‌شود، اما در سایر فروشگاه‌ها از برنج‌های هندی با برندهای متفرقه استفاده می‌شود، این موضوع درباره بسته‌بندی‌های انواع روغن نیز وجود دارد و برندهای روغن‌های توزیع شده در فروشگاه‌های مختلف متفاوت است.
خبرگزاری ایسنا نیز در این باره نوشت که یک شهروند ساوجی گفت: به نظر بنده تصمیم دولت خیرخواهانه و مفید است، اما بهتر بود در راستای حفظ کرامت انسانی و شخصیت اقشار آسیب‌پذیر به جای ارائه سبد کالا، وجه نقد به حساب سرپرستان واریز می‌شد.
یک نماینده مجلس نیز با انتقاد به نحوه توزیع سبد کالا در سطح جامعه بیان کرد: اقشار کم‌درآمد و آسیب‌پذیر به عنوان جامعه هدف در توزیع سبد کالا به شمار می‌رود، اما عملاً شاهد هستیم که این سبد‌ها به عدالت توزیع نشده است و شهروندان حوزه انتخابیه بنده از این وضعیت ناراضی هستند.
شهلا میرگلوبیات افزود: توزیع سبد کالا به اقشار برخوردار جامعه کار صحیحی نیست که باید به‌طور قطع تجدید نظر شود و در مراحل بعدی دقت بیشتری انجام شود.
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، گنجاندن برنج هندی و مرغ خارجی را در این سبد کالا، با تأمین امنیت و سلامت غذایی و حمایت از تولید داخلی مغایر خواند و گفت: در حالی که هر روز وضعیت اقتصادی شالیکاران و مرغداران و در مجموع کشاورزان و دامداران دستخوش رکود می‌شود، واردات سبد کالای نامرغوب خارجی بر این رکود خواهد افزود.
به گفته وی، اساساً در شرایط کنونی این سبد بخشی از نیازهای خانوارهای جامعه هدف را برطرف می‌کند، در حالی که تیم اقتصادی دولت باید به مشکلات ریشه‌ای معیشتی مردم توجه کند.
این در حالی است که نیویورک تایمز نیز نقدهای وارد شده به توزیع سبد کالا و انتقاد برخی رسانه‌های تندرو اصولگرا از دولت روحانی بابت توزیع یارانه سبد کالا را دستمایه قرار داده و از نظر این رسانه‌ها پرداخت سبد کالا همزمان با جشن‌های سی‌وپنجمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی را «تحقیر آمیز» توصیف شده است.
این گزارش همچنین از مرگ ۲ نفر در روز یک شنبه در نخستین روز توزیع سبد کالا یاد کرده و نوشته است: گفته می‌شود این ۲ نفر در اثر ازدحام جمعیت نمرده‌اند، بلکه در صف دریافت سبد کالا سکته کرده‌اند.
اظهارات محسنی اژه‌ای؛ سخنگوی قوه قضائیه در انتقاد از صف‌های طویل دریافت یارانه سبد کالا و نیز «تلاش رسانه‌های ضد انقلاب برای بهره‌گیری از هر سوژه‌ای علیه نظام» بخش دیگری از گزارش نیویورک تایمز را تشکیل می‌دهد.
انتقاد‌ها تا آنجا پیش رفت که با افزایش مشکلات ناشی از توزیع نامناسب سبد کالایی، علی ربیعی، وزیر رفاه و مسئول جدید رسیدگی به طرح توزیع سبد کالا، از رسانه‌های داخلی خواست تا در باره نقاط ضعف این طرح بزرگنمایی نکنند.
مردم امیدوار در صف‌های طولانی با دمای ۵-
به‌طور خلاصه باید گفت که کیفیت توزیع سبد کالایی در همه فروشگاه‌ها یکسان نیست و بیشتر متصدیان فروشگاهی، برخورد مناسبی با مردم ندارند. مردم برای دریافت سبد کالایی در دمای پنج درجه زیر صفر و در حالی که در برخی نقاط کشور با بارش برف و باران روبه‌رو هستند، در حیاط و در مقابل انبار فروشگاه‌ها صف‌های طولانی تشکیل داده‌اند.
به نظر می‌رسد همان گونه که حسن روحانی بیان کرد برخوردهایی از این دست در شأن مردم شریف ایران نیست، زیرا سیاست‌هایی از این دست می‌توانست با رعایت بسیاری از مناسبات اجتماعی و با مدیریت و برنامه‌ریزی بهتر اجرا شود.
پیشنهاد می‌شود برای جلوگیری از مشکلات به وجود آمده، دست‌کم در مرحله دوم ارائه سبد کالا‌ها، مردم به‌تدریج و در روزهای مختلف برای دریافت سبد کالایی مراجعه کنند.
افزون‌بر این به نظر می‌رسد که بیشتر مردم ترجیح می‌دهند یارانه را دریافت کنند، اما به‌صورت پولی، نه کالایی! بیشتر کسانی که در گزارش‌های میدانی رسانه‌ها حاضر به گفت‌وگو شده‌اند، اعتقاد دارند که کاش دولت به جای این یارانه کالایی پول آن را پرداخت می‌کرد.
