تقاضای سازمان اقتصاد اسلامی برای تاسیس یک بانک خصوصی با هدف کسب درآمد و سود نبود . هدف تاسیس بانکی بود کاملا منطبق بر موازین شرع و دیدگاههای مراجع و رهبری که به جای دنبال کردن هدف سودآوری به هدف احیای مدل بانکداری اسلامی حذف کامل ربا و سود و ترویج سنت قرض الحسنه در راستای کمک و خدمت به مردم باشد و انتظار چنین برخوردی را نداشتیم.
اشاره: علا میر محمدصادقی از چهره های فراموش نشدنی اقتصاد ایران است وی را به عنوان عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی می شناسند گرچه با تایید ویژه حضرت امام (ره) در این سلک حضور داشت؛ سال گذشته بعد از 33 سال با تشخیص خود از شرکت در انتخابات خود‌داری نموده و جا را به چهره های جوانتر داد اما این همه شخصیت علا میر محمدصادقی نیست او سالهاست که در سازمان اقتصاد اسلامی به ملت ایران خدمت می کند سازمانی که روزگاری به دستور امام خمینی
(رض) قرار بود به بانک اسلامی تبدیل شود اما جالب این جاست که در هیچ یک از دولتهای گذشته اعم از سازندگی، اصلاحات و عدالت اجازه چنین مهمی که از آرمانهای امام راحل بود داده نشد. آنچه در پی می آید گفتگوی شماست با علا میر محمدصادقی در باب سازمان اقتصاد اسلامی:
*آقای میر محمد صادقی داستان ایجاد بانک اسلامی در ایران از همان ابتدا چه شد؟
همان گونه که قبلا هم گفته شده صندوق های قرض الحسنه که طبق سنت اسلام در دوران طاغوت توسط برادران موتلفه اسلامی و سایر خیرین کشور راه اندازی شد و بر عملیات کاملا شرعی و صد در صد قرض الحسنه استوار بود نوعی انسجام عملیاتی و تشکیلاتی داشت. این تشکیلات بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بر آن شد که بنیاد تاسیس یک بانک کاملا اسلامی را تحت همین عنوان یعنی بانک اسلامی بنا کند.
این موضوع توسط شهید مطهری با حضرت امام مطرح می گردد و ایشان ضمن موافقت و اعلام مسرت حتی اجازه خریداری سهام به نام خود و افتتاح اولین حساب این بانک به نام خود را نیز می دهند.
بر اساس همین دستور امام هم ما پذیره نویسی را تحت عنوان بانک اسلامی آغاز کردیم لکن در مدتی کوتاه به مشکلی بزرگ برخورد نمودیم که عبارت بود از مخالفت جدی دولت موقت با تاسیس بانک اسلامی استدلال آنها این بود که وقتی همه بانکها در حال ملی شدن هستند اجازه دولت برای فعالیت یک بانک غیر دولتی چه دلیلی خواهد داشت؟ و این که تاسیس این بانک غیردولتی بهانه ای خواهد بود برای بانکهای خصوصی وابسته به انگلیس و شوروی و ... که از ما بخواهند آنها را هم ملی نکنیم.
با همین بهانه از تاسیس بانک اسلامی جلوگیری شد و کار تا حد تهدید شش وزیر دولت موقت به استعفاء پیش رفت تا جایی که برادران شورای انقلاب از ما خواستند که علیرغم داشتن اجازه از امام از این مساله کوتاه بیاییم تا دولت موقت متزلزل نشود و اصل انقلاب آسیب نبیند. به همین دلیل مرحوم یدالله سحابی به عنوان نماینده دولت برای گفتگو تعیین شد و در نهایت مقرر شد که تحت عنوان سازمان اقتصاد اسلامی فعالیت آغاز شود اما به تدریج اجازه انجام همه عملیاتهای بانکی به موسسه اعطا شود که در عمل دقیقا عکس آن اتفاق افتاد.
*این اتفاق به استقبال مردمی آسیبی نزد؟
بله دقیقا چنین شد و برخی از مردم که به نام خرید سهام در بانک اسلامی پذیره نویسی کرده بودند وجوه خود را پس گرفتند و البته برخی از خیرین هم همچنان در کنار ما ماندند و سازمان اقتصاد اسلامی به لطف خدا در تمام این سه دهه گذشته به صورت کاملا قرض الحسنه در خدمت ملت ایران بوده و به بیش از 1000 صندوق قرض الحسنه سراسر کشور هم خدمات‌رسانی از قبیل آموزشی و یا اعطایی وجوه قرض الحسنه داشته است.
در تمام این مدت سهامداران این سازمان ریالی بابت سرمایه در گردش خود در این سازمان سود دریافت نکرده اند بلکه بعضا سالانه بر حجم آن افزوده اند و همه با نیت احیای قرض الحسنه حقیقی و قربه الی الله کار کرده اند.
البته سازمان اقتصاد اسلامی برای صندوق هایی که با آنها همکاری دارد شروطی برای خارج نشدن از مسیر شرع دارد که شامل حذف هرگونه قید و شرط برای اعطای وام عدم دریافت سود و بهره و عدم انجام کارهای تجارتی و انتفاعی و ... را شامل می شود.
*در دوره دولت عدالت شعار دولت تاسیس بانک قرض الحسنه بود چرا از این فرصت برای ایجاد آن آرمان بانک اسلامی استفاده نگردید؟
اتفاقا سازمان اقتصاد اسلامی بلافاصله پس از اعلام دولت برای حمایت از تاسیس بانک های قرض الحسنه درخواست خود را به همراه دستور امام راحل مطرح نمود . اما ظاهرا دیدگاه دولت بیشتر به سمت تاسیس یک بانک دولتی قرض الحسنه بود نه یک بانک اسلامی غیر انتفاعی با مدیریت خیرین بخش خصوصی، به همین دلیل هم بود که با تقاضای سازمان اقتصاد اسلامی دقیقا مانند سایر تقاضاهای تاسیس بانک های خصوصی و انتفاعی برخورد شد.
گفته شد که تقاضای شما نیز مانند سی تقاضای دیگر در فهرست نوبت رسیدگی قرار می گیرد و همان شروطی که برای بانکهای خصوصی انتفاعی بود مانند معین شده سهامداران و تعیین هیات مدیره ای با سوابق مدیریتی بانکی و نهایتا در انتظار رسیدن نوبت بررسی در حالی که تقاضای سازمان اقتصاد اسلامی برای تاسیس یک بانک خصوصی با هدف کسب درآمد و سود نبود . هدف تاسیس بانکی بود کاملا منطبق بر موازین شرع و دیدگاههای مراجع و رهبری که به جای دنبال کردن هدف سودآوری به هدف احیای مدل بانکداری اسلامی حذف کامل ربا و سود و ترویج سنت قرض الحسنه در راستای کمک و خدمت به مردم باشد و انتظار چنین برخوردی را نداشتیم.
* چرا این مساله را رسانه ای نکردید تا کمکی به مساله شود و دولت برای تحقق وعده های خود مجبور شود به آن عمل کند؟
پاسخ این سئوال دقیقا پاسخ سئوال در مورد علت کوتاه آمدن در برابر دولت موقت است ما با هدف خدمت به مردم و انقلاب قدم در این میدان نهاده بودیم و هم اکنون هم بر همان مسیر قرار داریم و لذا اصلا قصد این را نداریم که مشکلی به مشکلات کشور و دولت و انقلاب اضافه کنیم.
اما دست از پی گیری های خود بر نداشتیم و بارها و بارها در حضور مسئولین به صورت خصوصی و یا در همایشها و یا بصورت مکتوب موضوع باز طرح شده ولی متاسفانه در آخرین پی گیری های ما نیز از آقای بهمنی مجددا همان فرمهای تاسیس بانک خصوصی برای سازمان ارسال شده است.
* تصور می کنید با توجه به شرایط خاص اقتصادی کشور که تا حدود زیادی متاثر از بی اعتمادی مردم به بانکهاست تاسیس بانک اسلامی چه تاثیری می تواند در حل مشکلات اقتصادی جامعه داشته باشد؟
مسلما این طور نیست که با تاسیس بانک اسلامی مشکلات و شرایط بد اقتصادی فعلی برطرف گردد. اما وجود چنین بانکی می تواند زمینه شکل گیری بعضی از مشکلات فعلی را از بین ببرد. به عنوان مثال بخشی از مشکل امروز جامعه ما از بی اعتمادی مردم به بانکهاست و این که بانکها و موسسات اعتباری بعضا نام قرض الحسنه را هم یدک می کشند اما در عمل بهره های سنگینی از مردم دریافت می کنند. در صورت وجود یک بانک اسلامی حقیقی که اعتبارات خود را به صورت قرض الحسنه واقعی در اختیار مردم قرار می دهد مردم کمتر احساس نگرانی در اقتصاد خواهند کرد و نام سنت قرض الحسنه هم به صورت حقیقی احیاء می شود امروز مردم در شرایطی قرار دارند که به ارزش پول خود هم اعتماد نمی کنند و دائما به دنبال تعویض پول خود به یک کالای با ارزش هستند و بی‌ثباتی اقتصادی و عملی نشدن وعده های اقتصادی مسئولین خواسته یا ناخواسته به این مساله دامن می زند تصور ما چنین است که صرف وجود یک بانک کاملا اسلامی و قرض الحسنه می تواند در افزایش اعتماد عمومی در اقتصاد کشور تاثیر به سزایی داشته باشد.
(رض) قرار بود به بانک اسلامی تبدیل شود اما جالب این جاست که در هیچ یک از دولتهای گذشته اعم از سازندگی، اصلاحات و عدالت اجازه چنین مهمی که از آرمانهای امام راحل بود داده نشد. آنچه در پی می آید گفتگوی شماست با علا میر محمدصادقی در باب سازمان اقتصاد اسلامی:
*آقای میر محمد صادقی داستان ایجاد بانک اسلامی در ایران از همان ابتدا چه شد؟
همان گونه که قبلا هم گفته شده صندوق های قرض الحسنه که طبق سنت اسلام در دوران طاغوت توسط برادران موتلفه اسلامی و سایر خیرین کشور راه اندازی شد و بر عملیات کاملا شرعی و صد در صد قرض الحسنه استوار بود نوعی انسجام عملیاتی و تشکیلاتی داشت. این تشکیلات بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بر آن شد که بنیاد تاسیس یک بانک کاملا اسلامی را تحت همین عنوان یعنی بانک اسلامی بنا کند.
این موضوع توسط شهید مطهری با حضرت امام مطرح می گردد و ایشان ضمن موافقت و اعلام مسرت حتی اجازه خریداری سهام به نام خود و افتتاح اولین حساب این بانک به نام خود را نیز می دهند.
بر اساس همین دستور امام هم ما پذیره نویسی را تحت عنوان بانک اسلامی آغاز کردیم لکن در مدتی کوتاه به مشکلی بزرگ برخورد نمودیم که عبارت بود از مخالفت جدی دولت موقت با تاسیس بانک اسلامی استدلال آنها این بود که وقتی همه بانکها در حال ملی شدن هستند اجازه دولت برای فعالیت یک بانک غیر دولتی چه دلیلی خواهد داشت؟ و این که تاسیس این بانک غیردولتی بهانه ای خواهد بود برای بانکهای خصوصی وابسته به انگلیس و شوروی و ... که از ما بخواهند آنها را هم ملی نکنیم.
با همین بهانه از تاسیس بانک اسلامی جلوگیری شد و کار تا حد تهدید شش وزیر دولت موقت به استعفاء پیش رفت تا جایی که برادران شورای انقلاب از ما خواستند که علیرغم داشتن اجازه از امام از این مساله کوتاه بیاییم تا دولت موقت متزلزل نشود و اصل انقلاب آسیب نبیند. به همین دلیل مرحوم یدالله سحابی به عنوان نماینده دولت برای گفتگو تعیین شد و در نهایت مقرر شد که تحت عنوان سازمان اقتصاد اسلامی فعالیت آغاز شود اما به تدریج اجازه انجام همه عملیاتهای بانکی به موسسه اعطا شود که در عمل دقیقا عکس آن اتفاق افتاد.
*این اتفاق به استقبال مردمی آسیبی نزد؟
بله دقیقا چنین شد و برخی از مردم که به نام خرید سهام در بانک اسلامی پذیره نویسی کرده بودند وجوه خود را پس گرفتند و البته برخی از خیرین هم همچنان در کنار ما ماندند و سازمان اقتصاد اسلامی به لطف خدا در تمام این سه دهه گذشته به صورت کاملا قرض الحسنه در خدمت ملت ایران بوده و به بیش از 1000 صندوق قرض الحسنه سراسر کشور هم خدمات‌رسانی از قبیل آموزشی و یا اعطایی وجوه قرض الحسنه داشته است.
در تمام این مدت سهامداران این سازمان ریالی بابت سرمایه در گردش خود در این سازمان سود دریافت نکرده اند بلکه بعضا سالانه بر حجم آن افزوده اند و همه با نیت احیای قرض الحسنه حقیقی و قربه الی الله کار کرده اند.
البته سازمان اقتصاد اسلامی برای صندوق هایی که با آنها همکاری دارد شروطی برای خارج نشدن از مسیر شرع دارد که شامل حذف هرگونه قید و شرط برای اعطای وام عدم دریافت سود و بهره و عدم انجام کارهای تجارتی و انتفاعی و ... را شامل می شود.
*در دوره دولت عدالت شعار دولت تاسیس بانک قرض الحسنه بود چرا از این فرصت برای ایجاد آن آرمان بانک اسلامی استفاده نگردید؟
اتفاقا سازمان اقتصاد اسلامی بلافاصله پس از اعلام دولت برای حمایت از تاسیس بانک های قرض الحسنه درخواست خود را به همراه دستور امام راحل مطرح نمود . اما ظاهرا دیدگاه دولت بیشتر به سمت تاسیس یک بانک دولتی قرض الحسنه بود نه یک بانک اسلامی غیر انتفاعی با مدیریت خیرین بخش خصوصی، به همین دلیل هم بود که با تقاضای سازمان اقتصاد اسلامی دقیقا مانند سایر تقاضاهای تاسیس بانک های خصوصی و انتفاعی برخورد شد.
گفته شد که تقاضای شما نیز مانند سی تقاضای دیگر در فهرست نوبت رسیدگی قرار می گیرد و همان شروطی که برای بانکهای خصوصی انتفاعی بود مانند معین شده سهامداران و تعیین هیات مدیره ای با سوابق مدیریتی بانکی و نهایتا در انتظار رسیدن نوبت بررسی در حالی که تقاضای سازمان اقتصاد اسلامی برای تاسیس یک بانک خصوصی با هدف کسب درآمد و سود نبود . هدف تاسیس بانکی بود کاملا منطبق بر موازین شرع و دیدگاههای مراجع و رهبری که به جای دنبال کردن هدف سودآوری به هدف احیای مدل بانکداری اسلامی حذف کامل ربا و سود و ترویج سنت قرض الحسنه در راستای کمک و خدمت به مردم باشد و انتظار چنین برخوردی را نداشتیم.
* چرا این مساله را رسانه ای نکردید تا کمکی به مساله شود و دولت برای تحقق وعده های خود مجبور شود به آن عمل کند؟
پاسخ این سئوال دقیقا پاسخ سئوال در مورد علت کوتاه آمدن در برابر دولت موقت است ما با هدف خدمت به مردم و انقلاب قدم در این میدان نهاده بودیم و هم اکنون هم بر همان مسیر قرار داریم و لذا اصلا قصد این را نداریم که مشکلی به مشکلات کشور و دولت و انقلاب اضافه کنیم.
اما دست از پی گیری های خود بر نداشتیم و بارها و بارها در حضور مسئولین به صورت خصوصی و یا در همایشها و یا بصورت مکتوب موضوع باز طرح شده ولی متاسفانه در آخرین پی گیری های ما نیز از آقای بهمنی مجددا همان فرمهای تاسیس بانک خصوصی برای سازمان ارسال شده است.
* تصور می کنید با توجه به شرایط خاص اقتصادی کشور که تا حدود زیادی متاثر از بی اعتمادی مردم به بانکهاست تاسیس بانک اسلامی چه تاثیری می تواند در حل مشکلات اقتصادی جامعه داشته باشد؟
مسلما این طور نیست که با تاسیس بانک اسلامی مشکلات و شرایط بد اقتصادی فعلی برطرف گردد. اما وجود چنین بانکی می تواند زمینه شکل گیری بعضی از مشکلات فعلی را از بین ببرد. به عنوان مثال بخشی از مشکل امروز جامعه ما از بی اعتمادی مردم به بانکهاست و این که بانکها و موسسات اعتباری بعضا نام قرض الحسنه را هم یدک می کشند اما در عمل بهره های سنگینی از مردم دریافت می کنند. در صورت وجود یک بانک اسلامی حقیقی که اعتبارات خود را به صورت قرض الحسنه واقعی در اختیار مردم قرار می دهد مردم کمتر احساس نگرانی در اقتصاد خواهند کرد و نام سنت قرض الحسنه هم به صورت حقیقی احیاء می شود امروز مردم در شرایطی قرار دارند که به ارزش پول خود هم اعتماد نمی کنند و دائما به دنبال تعویض پول خود به یک کالای با ارزش هستند و بی‌ثباتی اقتصادی و عملی نشدن وعده های اقتصادی مسئولین خواسته یا ناخواسته به این مساله دامن می زند تصور ما چنین است که صرف وجود یک بانک کاملا اسلامی و قرض الحسنه می تواند در افزایش اعتماد عمومی در اقتصاد کشور تاثیر به سزایی داشته باشد.
