مهدی رشیدی مهرآبادی- پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی در بهمن ١٣٥٧و بدنبال آن استقرار نظام جمهوری اسلامی بجای نظام ستمشاهی پهلوی تغییر و تحول بنیادین در عرصه های گوناگون اجتماعی را ایجاب می کرد چرا که تحول در نظام از طریق تحول در بنیادها و ساختارها تحقق می یابد. در این راستا مقوله«فرهنگ» از جایگاه ویژه و پایگاه ممتازی برخوردار است و تصور تغییر در نظام بدون تغییر در فرهنگ حاکم بر آن، تصوری ناموجّه است.

دانشگاه‌ها در آستانه انقلاب فرهنگی
پیش از شروع انقلاب فرهنگی در سیستم آموزش عالی ایران ۲۶ دانشگاه، ۵۰ دانشسرا و ۱۶۸ مؤسسه دیگر آموزشی وجود داشت .در این مؤسسات آموزش عالی که بصورت دولتی و خصوصی اداره می شدند، در مجموع حدود 180000 هزار دانشجو مشغول به تحصیل بودند که با پیروزی انقلاب دانشگاه‌ها بازگشایی شدند. اما عملاً دانشگاه محل فعالیت‌های سیاسی شده بود. گروه‌های مختلف دانشجویی با گرایش‌های مذهبی، مارکسیستی و غیره در دانشگاهها فعال بودند و این گروههای دانشجویی، هرکدام دفاتر و اتاقهای دانشگاهی را تسخیر کرده و در اختیار تشکلهای دانشجویی وابسته به خود قرار داده بودند در چنین شرایطی دانشگاهها از کنترل خارج شده بود. یک سال پس از انقلاب، دانشگاه‌ها به کانون اصلی اپوزیسیون مخالف جمهوری اسلامی و محلی برای یارگیری این گروهها از جمله سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران و سازمان مجاهدین خلق که در اکثریت بودند، تبدیل شده بود بنابراین بیرون راندن گروهها از دانشگاه به منزله  قطع شریان حیاتی اپوزیسیون و در عین حال زمینه برای حذف موانع موجود به منظور تصفیه اساتید به شمار میرفت. صدور پیام نوروزی امام‌خمینی(ره) در اول فروردین 1359 را باید نقطه عطفی در تاریخ انقلاب فرهنگی دانست، ایشان در بند 11 این پیام بر ضرورت ایجاد انقلاب اساسی در دانشگاه‏های سراسر کشور، تصفیه اساتید مرتبط با شرق و غرب و تبدیل دانشگاه به محیطی سالم برای تدوین علوم عالی اسلامی تأکید کردند. شورای انقلاب به دنبال ملاقات با امام « ره » در بیانیه 29/1/59 خود مقرر کرد که دانشگاه باید از حالت ستاد عملیاتی گروه‏ های گوناگون خارج شود. در این بیانیه، سه روز مهلت برای برچیده شدن دفاتر و تشکیلات گروه‏ ها در دانشگاه‏ ها تعیین و افزوده شده بود که امتحانات دانشگاهی باید تا 14 خرداد به پایان برسد و از 15 خرداد دانشگاه‏ ها تعطیل و هرگونه اقدام استخدامی و مانند آن در دانشگاه متوقف گشته و نظام آموزشی کشور براساس موازین انقلابی و اسلامی طرح ریزی شود. پس از تعطیل رسمی دانشگاه ها ، امام خمینی « ره » در 23/3/59 فرمانی را مبنی بر تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی صادر نمودند .
 ستاد انقلاب فرهنگی طبق فرمان امام (ره) ملزم بود که در برخورد با مسایل دانشگاهی فعالیت‏های خود را بر چند محور متمرکز کند:
1. تربیت استاد و گزینش افراد شایسته برای تدریس در دانشگاه‏ ها    2.گزینش دانشجو   3.اسلامی کردن جو دانشگاه‏ ها و تغییر برنامه‏ های آموزشی دانشگاه‏ ها، به صورتی که محصول کار آنها در خدمت مردم قرار گیرد.  با توجه به ناهماهنگی ضوابط و مقررات حاکم بر دانشگاه‏ ها با شرایط انقلابی جامعه، قسمت اعظم فعالیت‏های ستاد بر اسلامی کردن دانشگاه‏ ها و تعیین ضوابط و مقرراتی منطبق با موازین اسلامی متمرکز شد. با بازگشایی دانشگاه‌ها، فعالیت ستاد انقلاب فرهنگی ادامه یافت و ضرورت توسعه و تعمیق کار این ستاد ایجاب کرد که در نوزدهم آذر 1364، حضرت امام، رؤسای سه قوه و تعداد دیگری از اندیشمندان فرهنگی کشور را به اعضای آن بیفزایند و بدین شکل ستاد انقلاب فرهنگی با ترکیب جدید خود، تحت عنوان شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت خود را آغاز کرد. تدوین اصول سیاست فرهنگی نظام جمهوری اسلامی در تعیین اهداف و جهت برنامه‌های فرهنگی، آموزشی، پژوهشی و علمی، تعیین مراجع برای طرح و تدوین برنامه‌های فرهنگی، آموزشی، علمی و تحقیقاتی، تصویب آیین‌نامه‌های مهم و اساس مراکز علمی و فرهنگی، آموزش و پژوهشی کشور، تصویب ضوابط تأسیس مؤسسه‌ها مراکز علمی و فرهنگی و تحقیقاتی و فرهنگستان‌ها و دانشگاه‌ها و مراکز آموزش‌ عالی، تهیه طرح و تدوین آیین‌نامه‌ها برای ایجاد زمینه‌های لازم جهت بسیج و مشارکت همه جانبه مردم، تدوین ضوابط برای گزینش استادان و معلمان دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی، نظارت بر کلیه مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، تأیید نامزدهایی که وزیر فرهنگ و آموزش عالی به عنوان رییس دانشگاه‌ها پیشنهاد می‌کند، تدوین ضوابط و اصول کلی و سیاست‌های مربوط به توسعه روابط علمی و فرهنگی با کشورهای دیگر و نظارت بر امور کتاب‌های درسی، از مهمترین وظایفی هستند که برای این شورا تعیین شد. شورای عالی در جلسات 4، 5، 9 و 12 «اهداف و وظایف » را تنظیم کرده و به تصویب رسانیده است . این مصوبه در دو بند «اهداف » و «وظایف » تنظیم شده است . در قسمت اهداف موارد زیر به چشم می خورد:
1. گسترش و نفوذ فرهنگ اسلامی در جامعه؛ 2. تزکیه محیطهای علمی و فرهنگی؛  3.تحول دانشگاهها، مدارس و مراکز فرهنگی و هنری بر اساس فرهنگ اسلام؛ 4.تعمیم سواد و تقویت و بسط روح تفکر، تحقیق و علم آموزی؛ 5. حفظ، احیا و معرفی آثار اسلامی و ملی 6. نشر آثار و افکار فرهنگی انقلاب اسلامی و ایجاد و تحکیم روابط فرهنگی با کشورهای دیگر. در قسمت وظایف نیز ده مورد ذکر شده است که موارد مهم آن به شرح زیر است:
1.تدوین اصول سیاست فرهنگی نظام؛  2.تصویب آیین نامه های مهم مراکز علمی، فرهنگی، آموزشی و پژوهشی؛ 3.تصویب ضوابط تاسیس مؤسسات در مراکز علمی، فرهنگی، تحقیقاتی و  …4. تدوین ضوابط برای گزینش استادان و معلمان؛ 5. نظارت بر اجرای مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی؛
6.تایید نامزدهایی که وزیر فرهنگ و آموزش عالی به عنوان رئیس دانشگاهها و مراکز آموزش عالی به شورا پیشنهاد می کند؛7. نظارت بر امور کتاب های درسی.
سیر کنونی تحولات حوزه فرهنگ و اندیشه درعرصه جهانی و داخلی و به ویژه محقق ساختن ایده اسلامی کردن دانشگاهها و هماهنگ ساختن ساختار و محتوای آموزشی دانشگاهها با آرمانهای انقلاب اسلامی، ضرورت مضاعف وجود شورای عالی انقلاب فرهنگی را روشن میسازد.نکته دیگر آنکه این شورا اگر چه گامهای بلندی در مسیر اهداف اولیه تشکیلش برداشته و منشأ اثرات مثبتی در فضای علمی و فرهنگی دانشگاهها بوده است در عین حال نتوانسته از همه ظرفیت خویش به صورت مطلوب استفاده نماید و البته در موارد متعددی هم ناهماهنگی نهادها و سازمانهای ذی ربط، مانع از اجرای مصوبات و سیاستهای این شورا بوده است.هم اکنون این شورا به عنوان اتاق فکر نظام اسلامی با رصد نمودن تحولات فرهنگی و شناخت دقیق ابزار و مؤلفه های اثر گذار در تحولات و با استفاده از پتانسیل مناسب نخبگان و صاحبنظران عرصه فرهنگ و اندیشه کشور، تشکیل منظم جلسات و تصویب قوانین مناسب و کارآمد، بستری سازی و جهت دهی فعالیتهای فرهنگی دانشگاهها، میتواند گامی مؤثر در جهت ترویج و گسترش گفتمان انقلاب اسلامی بردارد.