شاه عباس صفوی: نمی خریم می سازیم
نقل است که شاه عباس صفوی برای پس گرفتن تبریز و اراضی آذربایجان از عثمانی به سلاح گرم(توپ و تفنگ ) نیاز داشت اما حاضر به خرید این ادوات از اروپائیان نشد و آنان را مجبور کرد که ساختن توپ و تفنگ و باروت را به ما یاد بدهید و دول اروپایی هم که هرگز راضی به آموزش صنایع خود بالاخص در عرصه نظامی به ایرانیان نبودند؛ ناچار به خاطر هدف بزرگتر خود یعنی تضعیف عثمانی از این هدف کوچکتر خود یعنی مصرف کننده نگه داشتن ایران صرف نظر کردند و کارگاههای ساخت این ادوات در ایران دایر شد، تا شاه صفوی مطمئن باشد از این به بعد هر میزان توپ و تفنگ بخواهد می تواند بسازد و در جنگهای بعدی باز محتاج اروپائیان نیست! البته این روش خردمندانه توسط شاهان بعدی دنبال نشد و ما باز در عهد قاجاریه خریدار سلاح از خارج شدیم!
کریمخان هدیه انگلیس را شکست!
نقل است که سفیر انگلستان ظروف چینی فاخری برای کریمخان زند هدیه آورد و البته قصدش این بود که پس از باب شدن استفاده آن نزد شاه نمونه های دیگر را به اعیان و اشراف و تجار بفروشد . کریمخان به محض دیدن هدیه انگلیس آنرا به زمین زد و شکست ! بعد گفت ظروف مسی خودمان را بیاورید سپس آنها را هم به زمین زد که نشکستند بعد رو به نماینده انگلیس گفت: سلاح مردم ایران این است و باید با همین ظروف مسی آشنا و ساخته دست ایرانی خرسند باشند تا تهی دست و درویش نشوند.
نمونه ای از اقدامات امیر کبیر
وی همواره می گفت: منافع ایران در رونق صنعت است نه در وارد کردن کالای بنجل خارجی در همین جهت میرزا کارخانجات شکر ریزی در ساری، ریسمان ریسی و چلوار بافی در تهران ، حریر بافی در کاشان ، سماور سازی و کالسکه سازی در اصفهان و تهران را تأسیس نمود. همچنین او بسیاری از استادکاران را برای آموختن فن به مسکو و سن پترزبورگ فرستاد که پس از مراجعت کارگاههای چدن ریزی در ساری ، کاغذ سازی در اصفهان و بلور سازی در تهران را تأسیس کردند. آری باور چنین رشد صنعتی بالایی در دوره ناصرالدین شاهی آن‌هم فقط ظرف مدت کوتاه صدارت امیر کبیر یعنی سی و نه ماه بسیار سخت است ولی نکته ای را می آموزد که رشد صنایع در ایران قاجاری هم شدنی است چه رسد به ایران امروزی!
تعهد علما به استفاده از جنس ایرانی، صد سال پیش!
پس از قرارداد سنگین 1907 که ایران را به دو منطقه تحت نفوذ روسیه و انگلیس تقسیم می کرد آیت الله آقا نجفی اصفهانی در اصفهان مردم را با سخنان آگاهی بخش از خطرات این قرارداد ذلت بار آگاه کرد . همچنین ایشان به همراه سیزده تن از علمای تراز اول اصفهان تعهد نامه ای در حمایت از تولید ملی امضا کردند که با توجه به زمان خود بسیار مترقی است. بند اول آن به عنوان نمونه آورده می شود: قبالجات و احکام شرعیه از شنبه به بعد روی کاغذ ایرانی بدون آهار نوشته شود. اگر بر کاغذ های دیگر نویسند، مهر ننموده و اعتراف نمی‌نویسیم.اگر قباله و حکمی هم که روی کاغذ دیگر نوشته شده بیاورند و تاریخ آن بعد از این قرارداد باشد امضا نمی نماییم.حرام نیست کاغذ غیرایرانی و کسی را مانع نمی‌شویم، ماها به این روش متعهدیم.همچنین در بند دوم این تعهد نامه آمده است: ملبوس مردانه جدید که از این تاریخ به بعد دوخته و پوشیده می شود ، قرار دادیم مهما امکن هرچه بدلی در ایران یافت می شود، لباس خودمان را از آن منسوج نماییم و منسوج غیر ایرانی نپوشیم و احتیاط نمی کنیم و حرام نمی‌دانیم لباس های غیر ایرانی را ، اما ما ها ملتزم شده ایم حتی المقدور بعد از این تاریخ ملبوس خود را از منسوج ایرانی تهیه بنماییم. تابعین ماها کذالک و متخلف توقع احترام از ماها نداشته باشند. آنچه از سابق پوشیده و داریم و دوخته ایم ممنوع نیست استعمال آن تعجب است. ملتی که صد سال پیش چنین علمایی داشته چرا اکنون چنین مصرف کننده کالای خارجی شده است!
پوشش ایرانی شهید مدرس
امام خمینی درباره شهید مدرس می فرمودند: در آن وقت لباس کرباس ایشان زبانزد بود؛ کرباسی که باید از خود ایران باشد می پوشید.
پای‌بندی آیت‌الله نجفی مرعشی به تولید داخلی
ایشان می فرمودند: من از روز اولی که خودم را شناختم و روی پای خودم ایستادم از البسه خارجی استفاده نکرده ام. این یک راه مبارزه با استعمار و استعمارگران است.نقل است یک وقتی خیاط آمد و به ایشان گفت : آقا دکمه از خارج می آید و برای قبا ناچاریم از آن استفاده کنیم ایشان اجازه ندادند و مدتی در این فکر بودن که چکار کنند. روزی یکی گفت بعضی خانم ها در خانه از این قیطان ها، چیزی شبیه دکمه درست می کنند، لذا لباس های ایشان دیگر هیچ وقت دکمه نداشت و همیشه از همان قیطانهای تولید داخل استفاده می کردند.
استقراض خارجی حرام است
با توجه به ضعف اقتصادی حکومت قاجار در آغاز مشروطیت روسیه و انگلستان سعی داشتند با قرض دادن پول به حکومت ایران پایه های نفوذ خود را محکم تر کنند. این مسئله که آغاز وابستگی به بیگانگان بود با مخالفت شدید مراجع رو به رو شد. از جمله آیت الله العظمی شیخ محمد باقر بهاری همدانی به تمام سفارتخانه های کشور های اروپایی اعلام کرد که دولتهای بیگانه حق استقراض به شاه را ندارند و مسئولیت این کار بر عهده خودشان خواهد بود.گاهی انسان به فکر می رود که اگر در آن زمان به‌جای شاهان بی عرضه قاجار چنین علمای دلسوز و مقتدری در رأس حکومت بودند امروز ایران در چه سطحی از اقتدار سیاسی و شکوفایی اقتصادی بود؟
داستان شرکت اسلامیه چه بود؟
گسترش روابط ایران و اروپا در زمان قاجار موجب سرازیر شدن کالاهای خارجی به ایران شد و تولید کالاهای ایرانی را با مشکلات زیادی مواجه ساخت. علما و بزرگان و مردم نسبت به ورود کالاهای خارجی به ایران واکنش نشان دادند و برای مبارزه با استعمار کالاهای خارجی را تحریم کردند. در این بین شرکت سهامی عام اسلامیه با تلاش و حمایت اغلب بازرگانان و علمای اصفهان ، کاشان و شیراز مانند آقا نورالله نجفی اصفهانی در اصفهان (که در مطالب فوق باز ذکر ایشان شد) در فروردین 1278 شمسی با هدف تأمین منسوجات مورد نیاز مردم ایران و مقالبه با وابستگی به خارج تأسیس گردید.
واعظ اصفهانی از خُطبای دوره مشروطه کتابی به نام لباس تقوی در دفاع از این شرکت نوشت و آخوند خراسانی (رحمه الله علیه ) از علمای برجسته شیعه در تأیید شرکت اسلامیه علاوه بر خرید منسوجات آن در حاشیه کتاب لباس تقوی نوشت: بر مسلمانان لازم است که لباس ذلت (تولید خارج) را از تن بیرون کنند و لباس عزت (ساخت داخل) را بپوشند.
اهداف این شرکت را می توان در پنج بخش بر شمرد:
- خروج از ذلت احتیاج به خارجی
- تقویت هرچه بیشتر تولید و تجارت داخلی
- جلوگیری از خروج ثروت داخلی به خارج از کشور
- تسهیل در امر معیشت مردم به علت ارزان تر بودن منسوجات و مأکولات داخلی نسبت به خارجی آن
ارائه الگوی تجاری برای آینده ملت و دولت
حقیقتاً برای مردمی که چنین پیشینه ای در دفاع از تولیدات ملی خود در برابر هجوم بیگانه به بازار کشورشان داشته اند، دون شأن نیست که امروز جزو بزرگترین کشورهای واردکننده باشند و بازار مصرف کالاهای خارجی محسوب گردند؟
