اولین کاری که در تحقیق موضوعی باید انجام شود، این است که عنوان موضوعی را که می خواهیم درباره آن تحقیق کنیم، با یک، دو یا سه کلمه، معین و مشخص کنیم.  انتخاب عنوان و کلیدواژه ها نخستین و مهمترین مرحله هر تحقیقی است.

لازم است همین جا یادآور شویم که هیچ موضوعی در قرآن غیر قابل تحقیق نیست. مشروط به اینکه شخص محقق اهلیت لازم را داشته باشد؛یعنی بداند و بفهمد که به دنبال چیست و چه چیزی را می‌خواهد تحقیق کند. قرآن کریم با تعبیرات مختلف تاکید می کند که من با شخص عالم بحث دارم و نه شخص جاهل و خالی الذهن. مثلا کسی که نمی داند طلا چیست و فرق آن با مس و سایر فلزات کدام است، نمی تواند"ماهیت و جایگاه اقتصادی طلا از دیدگاه قرآن" را آنچنان که باید تحقیق کند و لطایف و اشارات آیات را در این زمینه دریابد.  بعد از اینکه عنوان موضوع مان را با دو سه کلمه مشخص کردیم، در صورتیکه آن کلمات کلیدی (کلید واژه ها) در قرآن به کار نرفته باشند، با مراجعه به کتاب لغت، آن را به زبان قرآن بر می‌گردانیم، در مثال فوق به جای طلا از کلمه ذهب استفاده می کنیم.
بسیار خوبست در این مرحله در صورت لزوم از مشورت با قرآن آشنایان نیز استفاده کنیم.
عناوینی که برای تحقیق موضوعی در قرآن بر می گزینیم، در یک طبقه بندی کلی به دو نوع تقسیم می شوند:
نوع اول: عناوینی که مستقیما از قرآن دریافت می کنیم.
در این صورت تعیین کلید واژهای تحقیق بسی آسان است، زیرا عنوان تحقیق را مستقیم از خود قرآن دریافت کرده ایم و در واقع کلید واژهای تحقیق خود آن عناوین هستند. مانند: شرح صدر در قرآن، عبرت در قرآن، جایگاه تکیه کلام "کلا" در قرآن و . . .
نوع دوم: عناوینی که از بیرون به قرآن عرضه می کنیم.
گاهی مسائل و موضوعاتی برایمان مطرح میشود و علاقه مند می‌شویم که نظر قرآن را درباره آنها بدانیم. معلوم است که در این حالت عنوان تحقیق مانند نوع اول، حاضر و آماده نیست و کلیدواژه های تحقیق لزوما در خود عنوان گنجانده نشده اند. لذا خودمان باید عنوان تحقیق را در قالب یک یا چند کلمه مشخص کنیم. برای برگرداندن و ترجمه این نوع عناوین و موضوعات به زبان قرآن باید بسیار دقت کنیم و از اهل فن کمک بگیریم. ترجمه تحت اللفظی کفایت نمی کند.
مثلا اگر می خواهیم مساله "خودی و غیر خودی در قرآن کریم" را بررسی کنیم نباید به سراغ کلمه "نفس" که ترجمه خود است برویم. بلکه در این گونه موارد بهتر است ابتدا عنوان تحقیق خود را به عبارت و صورت دیگری بیان کنیم و بعد ترجمه کنیم. مثلا مساله فوق را با عبارت "از ما بودن و از ما نبودن" هم می شود بیان کرد. معادل عربی اش هم میشود حرف "من" و ترکیباتش مثل: "فانه منی"، "فلیس منی"و . . .
و یا مثلا برای بررسی "جایگاه تشویق و تنبیه در قرآن " کلیدواژه های "انذار و تبشیر" را می توان مورد توجه قرار داد. چرا که کلمات تشویق و تنبیه با اینکه عربی هستند اما عینا در بیان قرآن کریم استعمال نشده اند و همانطور که گفتیم دراین گونه موارد کلماتی را که از نظر معنا و مفهوم به آنها نزدیک اند را باید انتخاب کرد. اگر احیاناً موفق نشدیم به کلمات کلیدی تحقیق مان دست یابیم، باید موضوعمان را به چند موضوع کوچکتر تقسیم کنیم و آن موضوعات کوچکتر را یک به یک به قرآن عرضه کنیم. زیرا ممکن است از آن جهت که قرآن کتاب تفصیل است و موضوعات و مطالب در آن به طور مفصل بیان شده است، کلی بودن موضوع، علت دشوار شدن کار شده باشد.  باز هم اگر با همه راه و روش هایی که ذکر شد نتوانستیم به کلیدواژه ها و آیات مربوط به موضوعمان دست پیدا کنیم می توانیم به آثار علما و مفسرین رجوع کنیم. مثلا برای یافتن آیات مربوط به آزادی یا مثلا مهدویت، می توانیم به تفسیر المیزان و نیز آثار شهید مطهری مراجعه کنیم و ببینیم آنها در این مباحث به کدام آیات استناد یا استشهادکرده اند و به این ترتیب صرف نظر از دیدگاه ها و آراء ایشان، خودمان مستقیما از مجرای همان آیات وارد قرآن شویم و تحقیق را پیش ببریم.
در نهایت، ما چند کلیدواژه در دست داریم و دقیقا می دانیم درباره چه چیز می خواهیم تحقیق کنیم. با آنکه هیچ اشکالی ندارد که تحقیق موضوعی را به صورت مطالعه انجام بدهیم، ولی اگر بخواهیم به صحت دریافت ها و نتیجه گیری های خودمان اطمینان داشته باشیم و بتوانیم نتیجه ی کارمان را به دیگران نیز عرضه بکنیم، لزوماً باید سلسله ای از دستورالعمل های قراردادی را رعایت کنیم. این قواعد و دستورات در مقاله های بعدی مفصلا بیان خواهند شد، ان شاء الله.