میثم معافی - با توجه به حضورخاتمی در انتخابات ۱۲ اسفند، تحلیلهای مختلفی در خصوص این فعل سیاسی و آینده وی مطرح گردید. قبل ازتحلیل سیاسی پیرامون آن، به تحلیل حقوقی ذیل توجه نمایید:
عناصر جرم در قانون مجازات ۳ چیز است: ۱) عنصرمادی ۲) عنصرقانونی ۳) عنصرمعنوی یا روانی
عنصرمادی جرم در قانون مجازات یعنی فعل مجرمانه پس از تکوین اراده فاعل جرم، به فعلیت برسد و جرم محقق شود و اگر این فعل مجرمانه در قانون هم جرم محسوب شد (عنصرقانونی) جرم تحقق می‌یابد؛ لیکن زیربنایی‌ترین رکن از ارکان جرم، عنصر قصد و نیت یا عنصر روانی است و آن اینست که مجرم نیت و قصد مجرمانه داشته باشد، چه بسا فردی، بصورت اتفاقی عملی را انجام دهد که اتفاقا در قانون این عمل جرم است لیکن قصد جرم در این فعل از ناحیه فاعل محذوف باشد.
- هر مجرمی پس از دستگیری، دو فعل حقوقی دارد: انکار یا اقرار
- عمل حقوقی اقرار به معنای پذیرش جرم و یا به لحاظ اخلاقی «گناه» است.
- حقوق دانان عمل «اقرار یا پذیرش جرم» از ناحیه مجرم را به منزله «پشیمانی از جرم» یا «توبه» نمی‌دانند، چرا که عنصر «اقرار» می‌تواند دلایلی غیراز پشیمانی داشته باشد.
- جرم ومجازات قائم به شخص مجرم است، بنابر این نمی‌توان اقرار یک مجرم را به دیگران تسری داد و یا تبرئه یک مجرم را تبرئه دیگران دانست.
اما تحلیل سیاسی عمل مذکور:
حوادث انتخابات سال ۸۸ به حدی پیچیده و نامیمون بود که مقام عظمی ولایت از منشأ آن فتنه به «جرم بزرگ» تعبیر نمود و سران فتنه و اصحاب یمین و یسار آنان، فاعلان و مباشران جرم و یا آمران ومعاونان این جرم بزرگ بودند و آنچه که ازمسلمات درتحقیقات و مکاشفات پرونده بزرگ فتنه ۸۸عیان شد، این بود که در جرم بزرگ، هر ۳ عنصر تحقق یک جرم بویژه عنصر قصد و نیت براندازی وشورش، وجود داشت لیکن بعد از فراز و نشیب فراوان پس ازحوادث سال۸۸ از ناحیه نظام و مردم، در ۱۲ اسفند۹۰، حماسه‌ای خلق شد که امت آزادیخواه و دین مدار از ۲ تئوری فتنه (سیاست منهای دیانت) وانحرافی (سیاست + «دیانت منهای روحانیت») عبورکرده‌اند و شکل سپهر سیاسی کشور را با یک تئوری جامع و متناسب با گفتمان امام و رهبری (سیاست +دیانت متکی بر فقاهت) شکل دادند.
اما در کنار حضور امت و امام و علما و روحانیت معظم، حضورآقای خاتمی، رئیس جمهور سابق در انتخابات ۱۲ اسفند، به عنوان اولین انتخابات پس از فتنه ۸۸ معنادار بود، حضوری که مخالفان نظام وانقلاب را سخت عصبانی کرد والبته موافقان را به تفکر واداشت و برخی از آن به عنوان توبه و بازگشت خاتمی یاد کردند.
خاتمی را اگر نخواهیم مباشر یا آمر «جرم بزرگ» در سال ۸۸ بدانیم لیکن براساس مستندات می‌توان ازجمله «معاونان» نامید چرا که «معاون جرم» زمینه ساز، ابزارساز یا کمک کننده مجرم یا مجرمان اصلی قلمداد می‌شود.
نظر نگارنده اینست که حضور خاتمی درپای صندوق رای در انتخابات ۹۰ پس از عملکرد وی در دوران فتنه، به منزله «اقرار» است و «اقرار» اگر به معنای «پذیرش وقوع جرم» باشد والبته شاید نتوان بطورمطلق آنرا به منزله «پشیمانی از جرم» دانست.
هوش سیاسی و «بصیرت» اقتضای نگریستن به این رفتار با نگاهی عمیق‌تر دارد.
عناصر جرم در قانون مجازات ۳ چیز است: ۱) عنصرمادی ۲) عنصرقانونی ۳) عنصرمعنوی یا روانی
عنصرمادی جرم در قانون مجازات یعنی فعل مجرمانه پس از تکوین اراده فاعل جرم، به فعلیت برسد و جرم محقق شود و اگر این فعل مجرمانه در قانون هم جرم محسوب شد (عنصرقانونی) جرم تحقق می‌یابد؛ لیکن زیربنایی‌ترین رکن از ارکان جرم، عنصر قصد و نیت یا عنصر روانی است و آن اینست که مجرم نیت و قصد مجرمانه داشته باشد، چه بسا فردی، بصورت اتفاقی عملی را انجام دهد که اتفاقا در قانون این عمل جرم است لیکن قصد جرم در این فعل از ناحیه فاعل محذوف باشد.
- هر مجرمی پس از دستگیری، دو فعل حقوقی دارد: انکار یا اقرار
- عمل حقوقی اقرار به معنای پذیرش جرم و یا به لحاظ اخلاقی «گناه» است.
- حقوق دانان عمل «اقرار یا پذیرش جرم» از ناحیه مجرم را به منزله «پشیمانی از جرم» یا «توبه» نمی‌دانند، چرا که عنصر «اقرار» می‌تواند دلایلی غیراز پشیمانی داشته باشد.
- جرم ومجازات قائم به شخص مجرم است، بنابر این نمی‌توان اقرار یک مجرم را به دیگران تسری داد و یا تبرئه یک مجرم را تبرئه دیگران دانست.
اما تحلیل سیاسی عمل مذکور:
حوادث انتخابات سال ۸۸ به حدی پیچیده و نامیمون بود که مقام عظمی ولایت از منشأ آن فتنه به «جرم بزرگ» تعبیر نمود و سران فتنه و اصحاب یمین و یسار آنان، فاعلان و مباشران جرم و یا آمران ومعاونان این جرم بزرگ بودند و آنچه که ازمسلمات درتحقیقات و مکاشفات پرونده بزرگ فتنه ۸۸عیان شد، این بود که در جرم بزرگ، هر ۳ عنصر تحقق یک جرم بویژه عنصر قصد و نیت براندازی وشورش، وجود داشت لیکن بعد از فراز و نشیب فراوان پس ازحوادث سال۸۸ از ناحیه نظام و مردم، در ۱۲ اسفند۹۰، حماسه‌ای خلق شد که امت آزادیخواه و دین مدار از ۲ تئوری فتنه (سیاست منهای دیانت) وانحرافی (سیاست + «دیانت منهای روحانیت») عبورکرده‌اند و شکل سپهر سیاسی کشور را با یک تئوری جامع و متناسب با گفتمان امام و رهبری (سیاست +دیانت متکی بر فقاهت) شکل دادند.
اما در کنار حضور امت و امام و علما و روحانیت معظم، حضورآقای خاتمی، رئیس جمهور سابق در انتخابات ۱۲ اسفند، به عنوان اولین انتخابات پس از فتنه ۸۸ معنادار بود، حضوری که مخالفان نظام وانقلاب را سخت عصبانی کرد والبته موافقان را به تفکر واداشت و برخی از آن به عنوان توبه و بازگشت خاتمی یاد کردند.
خاتمی را اگر نخواهیم مباشر یا آمر «جرم بزرگ» در سال ۸۸ بدانیم لیکن براساس مستندات می‌توان ازجمله «معاونان» نامید چرا که «معاون جرم» زمینه ساز، ابزارساز یا کمک کننده مجرم یا مجرمان اصلی قلمداد می‌شود.
نظر نگارنده اینست که حضور خاتمی درپای صندوق رای در انتخابات ۹۰ پس از عملکرد وی در دوران فتنه، به منزله «اقرار» است و «اقرار» اگر به معنای «پذیرش وقوع جرم» باشد والبته شاید نتوان بطورمطلق آنرا به منزله «پشیمانی از جرم» دانست.
هوش سیاسی و «بصیرت» اقتضای نگریستن به این رفتار با نگاهی عمیق‌تر دارد.
* معاون سیاسی حزب موتلفه اسلامی استان مازندران و کار‌شناس ارشد حقوق