در نظام اسلامی با توجه به والایی ها و منزلت های انسان، مدیریت اعمال می شود و هرگاه اصول و شیوه های مدیریت منافی حرمت به شخصیت و حیثیت انسانی باشد، مورد تأیید اسلام نخواهد بود.
مهدی رشیدی مهرآبادی- مـدیـریت ضرورتی اجتناب ناپذیر برای هر سازمان و اجتماع است . چه اینکه در فرض فـقـدان مـدیـریـت، رشـتـه امـور از هم می گسلد و شیرازه کارها به هم می ریزد. در منابع دیـنـی، اهـمی ت مدیریت حضرت علی (ع ) در حدیثی ضرورت وجود مدیریت را چنین بیان فـرموده است : "لابدّ للناسِ مِن امی رٍ برِّ او فاجرٍ" چاره ای نیست برای مردم که امی ر (مـدیـر) داشته باشد، خواه نیکوکار باشد خواه تباهکار. همچنین پیامبر اکرم فرموده است : "اذا کـانَ ثـَلاثـهٌ فی سَفَرِ فَلْیُوُمِّروُا اَحَدُهُم " هنگامی که سه نفر در سفر بودند، بایستی از یک نفرشان فرمان ببرند. در جایی که سه نفر نیازمند به مدیر است ، حساب مـجـمـوعـه هـای بـزرگ تـر کـامـلاً روشـن اسـت .
ویژگی های مدیریت اسلامی
مسند مدیریت از دیدگاه اسلام، امانتی است که مدیران در این مسند، باید حافظ ارزش های اخلاقی، معنوی و اسلامی باشند. در نظام اسلامی با توجه به والایی ها و منزلت های انسان، مدیریت اعمال می شود و هرگاه اصول و شیوه های مدیریت منافی حرمت به شخصیت و حیثیت انسانی باشد، مورد تأیید اسلام نخواهد بود.
اجزا و عناصر
مدل ساختی مدیریت اسلامی :
الف) ویژگیهای فردی: این بخش از مدل، به مجموعه خصوصیات و ویژگیهای فردی مدیر می پردازد، که از آیات و روایات، کتاب آسمانی ما قرآن و اثر ارزشمند حضرت علی(ع)؛ نهج البلاغه استخراج گردیده است.
تقوی- معرفت- سعه صدر- حسن خلق- توکل- انتقادپذیری- قاطعیت- تشویق و تنبیه- پیشگامی در اعمال.
ب) مهارتهای مدیریت شناختهای رفتاری و سازمانی: از ابتدای تاریخ، ضرورتهای زندگی اجتماعی، انسانها را به همکاری و کار گروهی واداشته است. امروزه بخش عمده ی زندگی ما در سازمانها و یا در ارتباط با سازمانها سپری می شود. هر سازمانی، با انجام وظایف چندگانه یا تخصصی، که بسیار دشوارتر و پیچیده تر از آن است توسط یک فرد یا گروه کوچک تحقق پذیرد، هدفهای عام یا خاصی را برای جامعه و مردم آن محقق می سازند.
ج) مهارتهای نگرشی و عملکردی مدیریت از بعد فردی: پس از آموزش شناختهای رفتاری و سازمانی به مدیر و گذر از مرحله ایجاد تغییرات شناختی در وی، به ارائه آموزشها و مهارتهای نگرشی و عملکردی، در بعد فردی به او می پردازیم. این مهارتها، فرد مدیر را قادر می سازد تا بتواند از تکنیکهای کاربردی و نوین مدیریت، جهت مدیریت بر خویشتن و تسلط و بهره گیری بهینه از استعدادها و تواناییهای خود و در نهایت، استفاده از آنها در زمینه ارتقای سطح کارآیی و اثربخشی اعمال و رفتار خویش در بعد فردی بهره جویی نماید.
تفکر سیستمی و فرآیند حل مسئله باعث ایجاد موارد ذیل می گردد: خلاقیت و نوآوری؛ برنامه ریزی رشد حرفه ای؛ مدیریت اطلاعات؛ مدیریت زمان؛
د) مهارتهای نگرشی عملکردی مدیریت از بعد اجتماعی
باعث ایجاد موارد ذیل می گردد: رهبری و ایجاد انگیزه؛ مدیریت مشارکتی؛ مدیریت ارتباط مؤثر؛ تشویق کار گروهی؛ تخصیص بهینه منابع؛ مهارتهای گفتاری، شنیداری، نوشتاری؛ مهارت جذب و حفظ نیروهای کارآمد در سازمان؛ این مدل نه تنها در دانشکده های مدیریت می تواند، به عنوان چارچوب و مبنای اصلی آموزش و تربیت مدیر قرار گیرد، بلکه می توانیم از آن در برنامه های آموزش ضمن خدمت مدیرانی که در حال حاضر مسئولیت اداره سازمانها و مؤسسات مختلف را به عهده دارند نیز استفاده نماییم.
ویژگی های مدیریت اسلامی
مسند مدیریت از دیدگاه اسلام، امانتی است که مدیران در این مسند، باید حافظ ارزش های اخلاقی، معنوی و اسلامی باشند. در نظام اسلامی با توجه به والایی ها و منزلت های انسان، مدیریت اعمال می شود و هرگاه اصول و شیوه های مدیریت منافی حرمت به شخصیت و حیثیت انسانی باشد، مورد تأیید اسلام نخواهد بود.
اجزا و عناصر
مدل ساختی مدیریت اسلامی :
الف) ویژگیهای فردی: این بخش از مدل، به مجموعه خصوصیات و ویژگیهای فردی مدیر می پردازد، که از آیات و روایات، کتاب آسمانی ما قرآن و اثر ارزشمند حضرت علی(ع)؛ نهج البلاغه استخراج گردیده است.
تقوی- معرفت- سعه صدر- حسن خلق- توکل- انتقادپذیری- قاطعیت- تشویق و تنبیه- پیشگامی در اعمال.
ب) مهارتهای مدیریت شناختهای رفتاری و سازمانی: از ابتدای تاریخ، ضرورتهای زندگی اجتماعی، انسانها را به همکاری و کار گروهی واداشته است. امروزه بخش عمده ی زندگی ما در سازمانها و یا در ارتباط با سازمانها سپری می شود. هر سازمانی، با انجام وظایف چندگانه یا تخصصی، که بسیار دشوارتر و پیچیده تر از آن است توسط یک فرد یا گروه کوچک تحقق پذیرد، هدفهای عام یا خاصی را برای جامعه و مردم آن محقق می سازند.
ج) مهارتهای نگرشی و عملکردی مدیریت از بعد فردی: پس از آموزش شناختهای رفتاری و سازمانی به مدیر و گذر از مرحله ایجاد تغییرات شناختی در وی، به ارائه آموزشها و مهارتهای نگرشی و عملکردی، در بعد فردی به او می پردازیم. این مهارتها، فرد مدیر را قادر می سازد تا بتواند از تکنیکهای کاربردی و نوین مدیریت، جهت مدیریت بر خویشتن و تسلط و بهره گیری بهینه از استعدادها و تواناییهای خود و در نهایت، استفاده از آنها در زمینه ارتقای سطح کارآیی و اثربخشی اعمال و رفتار خویش در بعد فردی بهره جویی نماید.
تفکر سیستمی و فرآیند حل مسئله باعث ایجاد موارد ذیل می گردد: خلاقیت و نوآوری؛ برنامه ریزی رشد حرفه ای؛ مدیریت اطلاعات؛ مدیریت زمان؛
د) مهارتهای نگرشی عملکردی مدیریت از بعد اجتماعی
باعث ایجاد موارد ذیل می گردد: رهبری و ایجاد انگیزه؛ مدیریت مشارکتی؛ مدیریت ارتباط مؤثر؛ تشویق کار گروهی؛ تخصیص بهینه منابع؛ مهارتهای گفتاری، شنیداری، نوشتاری؛ مهارت جذب و حفظ نیروهای کارآمد در سازمان؛ این مدل نه تنها در دانشکده های مدیریت می تواند، به عنوان چارچوب و مبنای اصلی آموزش و تربیت مدیر قرار گیرد، بلکه می توانیم از آن در برنامه های آموزش ضمن خدمت مدیرانی که در حال حاضر مسئولیت اداره سازمانها و مؤسسات مختلف را به عهده دارند نیز استفاده نماییم.
