پیامبر اکرم (ص) نیز در سال‌های حضور در مکه امکان تشکیل حکومت واحد نیافت و به تبلیغ دین اسلام و تحکیم پایه‌های اعتقادی مردم پرداخت. اما بعد از هجرت به مدینه منوّره، پیامبر مردم آن دیار را تحت نظر یک حکومت واحد درآورد. حکومت پیامبر با وجود نداشتن سبقه تاریخی در آن منطقه از هر جهت کامل و برنامه ریزی شده بود؛ از بخش‌های سیاسی گرفته تا فرهنگی و اقتصادی و غیره.
این موضوع که به تازگی از سوی برخی به ظاهر مسلمانان مدعی آزاد اندیشی مورد تردید قرار گرفته است به قدری روشن و واضح بوده که حتی دانشمندان غیر مسلمانان و شرق‌شناسان آگاه نیز به آن اذعان داشته‌اند. برای نمونه لینو دانشمند اهل ایتالیا می‌گوید: «حضرت محمد صلی الله علیه وآله، در یک زمان، دین و دولت را پایه گذاری کرد و گستره این دو، در دوران زندگی‌اش، همسان بود».
تأسف آور‌تر اینکه برخی به اصطلاح دین‌شناسان -به واقع بی‌دین- حتی پا را از این فرا‌تر گذاشته و مدعی زمینی و غیر آسمانی بودن حکومت پیامبر بوده و می‌گویند اگر هم بر فرض حکومتی تشکیل شده نه به فرمان خداوند که به اقتضای شرایط موجود و نیاز مردم آن روزگار بوده است!
قرآن در این رابطه چه نظری دارد؟
در آیه ششم سوره احزاب آمده است: «پیامبر به مؤمنان از خودشان سزاوار‌تر است و زنانش مادران مؤمنان هستند و در کتاب خدا خویشاوندانی نسبی از مؤمنان و مهاجران به یکدیگر سزاوارترند، مگر آنکه بخواهید به یکی از دوستان خود نیکی کنید و این حکم در کتاب خدا مکتوب است.»
در خصوص بخش ابتدایی آیه نظرات بسیاری مطرح شده است. در تفسیر نمونه می‌خوانیم:
«قرآن در این آیه اولویت پیامبر صلى اللّه علیه و آله و سلّم را نسبت به مسلمانان بطور مطلق ذکر کرده است و مفهومش این است که در کلیه اختیاراتى که انسان نسبت به خویشتن دارد پیامبر از خود او نیز اولى است. گرچه بعضى از مفسران آن را به مساله تدبیر امور اجتماعى و یا اولویت در مساله قضاوت و یا اطاعت فرمان تفسیر کرده‌اند اما در واقع هیچ دلیلى بر انحصار در یکى از این امور سه گانه نداریم. و اگر مى بینیم در بعضى از روایات اسلامى، اولویت به مسئله» حکومت «تفسیر شده، در حقیقت بیان یکى از شاخه هاى این اولویت است. لذا باید گفت: پیامبر اسلام (ص) هم در مسائل اجتماعى و هم فردى و خصوصى، هم در مسائل مربوط به حکومت، و هم قضاوت و دعوت، از هر انسانى نسبت به خودش اولى است، و اراده و خواست او، مقدم بر اراده و خواست وى مى باشد.» به این موضوع یعنی دلالت آیه بر اولویت پیامبر بر مردم در امور دنیوی و اخروی همچنین امور مربوط به حکومت، در تفاسیر مختلفی از جمله تفسیر ابوالفتوح رازی، تفسیر تبیان، تفسیر کشاف، و تفسیر المیزان اشاره گردیده است.
در رابطه با شأن نزول این آیه نقل شده است که پیامبر(ص) به مردم فرمان جنگ داد ولی برخی خواستند شانه خالی کنند و نزد حضرت آمدند تا برای اقوامشان اجازه بگیرند و آنگاه آیه فوق نازل شد. لذا با یک استدلال سطحی می‌توان دریافت که این آیه نشانگر الهی بودن دستورات اجتماعی و حکومتی پیامبر است. در حقیقت آیه مهر تأییدی است بر اینکه اوامر رسول الله (ص) به اقتضای شرایط مردم و تنها یک دستور بشری ساده نیست بلکه ولایت سیاسی حضرت در ردیف ولایت تشریعی آن بزرگوار خواهد بود.
البته آیات دیگری نیز مؤیّد این معنا هستند. از جمله آیه پنجاه و پنجم سوره مائده که می‌فرماید: «سرپرست و ولی شما، تنها خدا و پیامبر اوست و کسانی که ایمان آورده‌اند؛ همان کسانی که نماز به پا می‌دارند و در حال رکوع، زکات می‌دهند». دلالت این آیه نیز اطهر من الشمس است. از این آیات و آیات دیگر قرآن کریم چنین نتیجه‌ای حاصل می‌شود که ولایت سیاسی رسول الله (ص) نه تنها امری بشری نیست بلکه در طول ولایت الله و تابع مستقیم آن است.
علامه طباطبایی در جلد ششم تفسیر المیزان به همین مسئله اشاره می‌نماید: «رسول خدا، بر همه شئون امت اسلامی، جهت سوق دادن آنان به سوی خدا و نیز برای حکمرانی و فرمانروایی بر آن‌ها و قضاوت میانشان، ولایت دارد. البته این ولایت، در طول ولایت خداوند و ناشی از تفویض الهی است».
در طرف مقابل قران کریم در آیات دیگری به موضوع تبعیت مسلمانان از پیامبر در مسائل مربوط به اجتماع و جامعه اسلامی و فرامین و خط مشی اعلام شده از سوی رسول اکرم (ص) اشاره شده و آن‌ها را موظف به پیروی در تمام این امور می‌کند. از این طریق نیز به روشنی مشخص می‌شود که ولایت سیاسی و حاکمیت اجتماعی پیامبر به دستور خدای متعال و در راستای دعوت الهی حضرت است و جدای از آن نیست.
یکی از واضح‌ترین این آیات، آیه سی و سوم از سوره محمد (ص) است:
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! خدا را اطاعت کنید و از پیامبر، اطاعت نمایید».
تفسیر المیزان در ذیل آیه فوق می‌نویسد: «بر اساس این آیه، اطاعت از پیامبر صلی الله علیه وآله، در مورد دستوراتی که برای اداره جامعه اسلامی و از موضع ولایت و حکومت صادر می‌کند، لازم است».
سئوال این است که اگر حاکمیت رسول اسلام در جامعه اسلامی مورد تأیید صددرصد خداوند متعال نبود چگونه این امر قابل توجیه است که خداوند در آیه فوق تبعیت از رسولش را در این امور جزء تکالیف دینی مردم و از واجبات می‌داند؟ خود این موضوع مبّین الهی بودن حکومت آن حضرت است.
مؤید دیگر این موضوع آیه سی و ششم سوره احزاب است آنجا که می‌فرماید:
«هیچ مرد و زن مومنی را در کاری که خدا و رسول او حکم کنند، اراده و اختیاری نیست [که رأی خلافی اظهار نمایند] و هر کس نافرمانی خدا و رسولش کند، قطعاً دچار گمراهی آشکار گردیده است».
اطلاق این آیه نیز به خوبی نشان می‌دهد که اولویت فرمان پیامبر بر مسلمانان در همه امور از جمله شئون مختلف حکومت است. البته قرآن نمی‌گوید شما تفکر نکنید، بلکه می‌فرماید اگر در مسائل مربوط به جامعه اسلامی دچار تردید شدید یا نظرات مختلفی ارائه کردید، بدانید که در حکومت اسلامی حرف آخر را رسول الله می‌زند و بعد از دخالت او جایی برای دخالت دیگران باقی نمی‌ماند و هیچ کس نباید خود را صاحب اختیار بداند. یقیناً آنچه مورد نظر اصلی آیه فوق است امور مربط به حکومت و جامعه اسلامی است وگرنه در سایر امور یا مردم دخالتی ندارند -مانند فرامین مربوط به شرع مقدس اسلام- و یا پیامبر به طور طبیعی نیازی به دخالت نمی‌دید -مانند مسائل شخصی افراد-، آنچه باقی می‌ماند و از اهمیت شایانی هم برخوردار است مسائل مربوط به حاکمیت سیاسی بر جامعه اسلامی است.
البته همانگونه که اشاره شد موضوع ولایت سیاسی رسول مکرم اسلام (ص) به قدری روشن و مشخص است که حتی غیر مسلمانان نیز به آن اعتراف نموده‌اند. لذا بسیار بعید به نظر می‌رسد که مطرح کنندگان نظریات بشری بودن ولایت سیاسی پیامبر (ص) با نیت صادقانه به این موضوع پرداخته باشند. آنچه بیشتر از این نوع رفتار‌ها به ذهن متبادر می‌شود اهداف ثانویه و مغرضانه این افراد است. گویا از این طریق می‌خواهند پایه‌های اصلی ولایت مطلقه فقیه را نشانه روند که البته به یقین در این راه ناکام خواهند بود.
