زهرا باباخانی- اعتیاد یکی از تلخ‌ترین حقایق جوامع نوین امروزی است، این پدیده که با خودش تخریب بنیان خانواده، ایجاد ناامنی اجتماعی و ازبین‌رفتن سلامت فردی و جمعی را به همراه می‌آورد اکنون مطابق آنچه علی ربیعی وزیر کار و رفاه اجتماعی در رسانه‌ها هشدار داد در حال زنانه‌شدن در کشور ما است.
این هشدار پیش از این نیز از سوی معاونت زنان و خانواده دولت یازدهم نیز مطرح شد؛ معاونتی که در سال آخر کار خود تنها به دادن هشدار بسنده کرده است و ما کمتر شاهد ورود جدی آن به موضوعات مرتبط با زنان و حتی کاهش آسیب‌های اجتماعی در این حوزه بوده‌ایم.
اما اگر بخواهیم به دنبال حل آسیب‌های اجتماعی نظیر اعتیاد بگردیم بهتر است بیش از هرچیز دلایل این آسیب‌ها را شناسایی کرد. زنان جزء نخستین قربانیان بسیاری از آسیب‌ها و انحرافات اجتماعی‌اند. در این میان اعتیاد اگر نه اولین و عمده‌ترین، بلکه یکی از مهم‌ترین آنان است.
تصور اکثر افراد جامعه در مورد اعتیاد این است که مواد مخدر و سوء مصرف مواد عمدتا پدیده‌ای مردانه است؛ به عبارتی اعتقاد بر این است که زن‌ها بسیار کمتر از مردان به اعتیاد روی می‌آورند، به‌خصوص در ایران حتی سیگارکشیدن زنان و دختران، تعجب اطرافیان را بر می‌انگیزد، شاید بدان علتکه اعتیاد با نقش آشنای همسر و مادری مهربان و دلسوز در جامعه ایرانی هم‌خوانی ندارد.
هر چند آمار دقیقی از میزان جمعیت زنان معتاد در کشور وجود ندارد و گاهی نیز مرجع آماری در این زمینه آمارهای ضد و نقیضی را ارائه می‌دهد؛ اما بر اساس برخی پژوهش‌ها که در سال‌های گذشته صورت گرفت، 6/9 درصد از معتادان کشور را زنان تشکیل می‌دهند. وزارت بهداشت نیز در آمار خود در مورد زنان معتاد از رقم یک زن معتاد به ازای 8 مرد معتاد گزارش می‌دهد. برخی گزارش‌ها هم بر این امر تأکید دارد که در مقابل هر 100 مرد معتاد 7 زن معتاد در کشور وجود دارد. از سوی دیگر به گفته مسئولان زندان‌های کشور در حال حاضر 50 درصد زندانیان زن در رابطه با مواد مخدر و اعتیاد در زندان هستند که به نقل از همین مسئولان این آمار در سال‌های اخیر افزایش نیز داشته است.
طبق بررسی الگوهای مصرف مواد مخدر در ایران در سال1377 نزدیک به81 درصد جمعیت نمونه افراد مصرف‌کننده مواد در ایران در فاصله سنی 20 تا34 سال قرار داشتند.در سال‌های 1377 و 1378 که آمار تفکیکی نسبت زنان در جمعیت معتادان موجود است، بیشترین میزان از سه استان کرمان، خراسان و تهران بوده‌اند؛ به گونه‌ای که بیش از 50 درصد از کلیه زنان مراجعه‌کننده به مراکز درمانی سراسر کشور از این استان‌ها بوده‌اند.
این آمار و ارقام تلخ گویای این نکته است که متولیان حوزه زنان و خانواده باید برای حل این مشکل و عدم تسری آن به بخش‌های کوچک فکری کنند و عوامل مؤثر در زنانه‌شدن اعتیاد را شناسایی نمایند؛ عواملی نظیر؛ رشد نیافتن مهارت‌های لازم برای توفیق در زندگی، فقدان شایستگی فردی برای کسب پایگاه شغلی، احساس بازنده‌بودن در رقابت‌های شغلی و به دنبال آن، احساس ناتوانی در نیل به موفقیت، احساس ناامنی، ناعادلانه‌دانستن نظام اجتماعی، احساس خشم و بی‌اعتمادی در خانه، محل کار و مدرسه به‌ویژه برای دختران نوجوان که در قیاس با پسران شکننده‌تر هستند، تشدید احساس محرومیت نسبی و در نهایت زندگی با یک مرد معتاد نیز از مهم‌ترینعلل گرایش زنان به مواد مخدر است.
اما مطابق آمار جهانی، اعتیاد در زنان، عوارض خطرناک‌تری نسبت به مردان ایجاد می‌کند از همین‌رو در بسیاری از کشورها اعتیاد زنان جدی گرفته می‌شود؛ اما در ایران گاهی این موضوع مهم تنها به ژستی بدل می‌شود که افراد از طریق آن بتوانند در مقطعی محبوبیت سیاسی نسبی کسب کنند و در عمل ما شاهد خدمات اجتماعی اختصاصی برای زنان معتاد نیستیم؛ اما به هرترتیب با توجه به اینکه مصرف مواد در زنان، ناهنجارتر از مردان تلقی است، زنان معمولا از مراجعه به مراکز درمانی معتادان که بیشترین مراجعه‌کنندگان آنها مردان هستند اکراه دارند. با توجه به اینکه مراکز درمانی مهم‌ترین مکان دسترسی به معتادان هستند و بیشترین میزان اطلاعات مربوط به معتادان از این مراکز تأمین می‌شود، شیوع اعتیاد در زنان کمتر از میزان واقعی تخمین‌زده می‌شود.
نادیده‌گرفتن یا توجه اندک به بحث اعتیاد زنان در آینده‌ای نه چندان دور عواقب ناگواری را به جامعه تحمیل می‌کند؛ بنابراین نهادها، وزارت‌خانه‌ها و ارگان‌های مربوط نباید تنها به دادن هشدار بسنده کنند و باید وارد ارائه راهکاری عملی شوند.