یاد روزی افتادم که معصوم خانم، خانم جان را سبزی به دست در راه پله دیده بود و هنوز خانم جان سبزی را روی زیرانداز نگذاشته بود که در خانه به صدا درآمد و معصوم خانم برای کمک آمده بود.
یا روزی که خانم جان از سفر حج برمی گشت که کل ساختمان دست به دست هم دادند و ساختمان را آب و جارو کردند و ما به عمق این مطلب رسیدیم که همسایه خوب از فامیل هم بهتر است.
آداب و حقوقی که اسلام برای همسایگان در نظر گرفته، فراوان است به طوری که گرامی داشتن و احترام همسایه، مانند احترام مادر، بر انسان لازم است. روزی رسول خدا (ص) از یاران خود پرسید: آیا می دانید حق همسایه چیست؟ حاضران پاسخ منفی دادند.
آن حضرت فرمود:حق همسایه آن است که اگر برای کرایه از شما درخواست کمک کرد، به او کمک کنید. اگر قرض الحسنه خواست، به او بپردازید، هرگاه تهی دست شد، از او دست گیری کنید.
چنانچه خیری به او رسید، به او تبریک بگویید. هنگام بیماری، به عیادتش بروید. در مصیبت ها به او تسلیت بگویید. اگر مُرد، در تشییع جنازه اش حاضر شوید. بر ارتفاع خانه خود بدون موافقت او نیفزایید تا مانع وزش نسیم و جریان هوا نشود. هرگاه میوه ای خریدید، مقداری به او هدیه کنید و اگر مایل به این کار نبودید، آن را پنهانی به خانه ببرید و دقت کنید که فرزندتان آن را از خانه بیرون نبرد که فرزند او ببیند و به خاطر آن بهانه گیری کند. با بوی غذای مطبوع خود، او را میازارید، مگر آنکه مقداری برایش بفرستید.
اگر افراد یک محل به مدت طولانی با یکدیگر همسایه باشند، کم کم به اسرار زندگی همدیگر آگاه خواهند شد. از آنجا که آشکار ساختن اسرار زندگی مردم و فاش کردن عیب های آنان بسیار نکوهیده است، مؤمن نباید در کار دیگران کنجکاوی کند و به دنبال عیب جویی باشد.
اگر هم بر حسب اتفاق بر رازی آگاه شد، باید آن را پنهان بدارد و مصداق این مثل که: «خدا می بیند و می‌پوشد، همسایه ندیده می‌خروشد» نباشد. از سوی دیگر، تضاد و مزاحمت از پی آمدهای زندگی اجتماعی است.
وقتی گروهی با هم در یک محیط زندگی می کنند، ممکن است کم توجهی و عمل نکردن بعضی افراد به آداب اسلامی، آسایش را از دیگران بگیرد و آنان را بیازارد و این، خود، زمینه‌ساز کدورت‌ها و درگیری های بعدی شود.
در این صورت شایسته است طرفی که از همسایه خود کم لطفی دیده است، آزار همسایه را تحمل کند.
اگر هم ناچار به نشان دادن واکنش شد، با رویی گشاده و زبانی نرم به وی گوشزد کند؛ به گونه‌ای که این تذکر به اصلاح او کمک کند و رنجش خاطرش را موجب نشود. رفتار نیک همسایگان با یکدیگر، می تواند سرچشمه برکت‌های فراوانی باشد.
تقویت روحیه همکاری و همفکری به منظور پاکیزه و آباد نگه داشتن محیط زندگی، یکی از آنهاست که خود، آرامش روانی و طول عمر انسان را در پی دارد.
امام صادق (ع) در این باره می فرماید: همسایه داری نیکو، شهرها را آباد و عمرها را طولانی می کند.
بنابراین خوش رفتاری با همسایه را موجب زیاد شدن روزی معرفی می کند همسایه داری نیکو، روزی را زیاد می کند. همچنین آمرزش گناهان نیز پاداش خداوند به کسانی است که همسایه ها از آنان راضی باشند.
آزار دیگران، با فطرت آدمی ناسازگار است و هیچ عقل سلیمی آن را نمی‌پسندد.
وقتی خداوند، بی‌توجهی به حال همسایگان را منشأ کم لطفی می شمارد، آزار رسانی به آنها، حتماً پی آمدهای سنگین تری را در پی می آورد.
اسلام پیروان خود را از همسایه آزاری بازداشته و هیچ ارج و حرمتی برای فرد همسایه آزار قائل نشده و دستور داده است با وی برخورد جدی کنید و او را به اشتباه خویش آگاه سازید. وجود همسایه خوب، برای آدمی نعمتی ارزشمند و همسایه خوب بودن، مایه محبت و دوستی است.
دل ها همواره متوجه جایی می شود که نیکی و مهربانی در آن حاکم باشد و هرجا که شهد خیر باشد، افراد گرد هم می آیند. نقش رفتار نیک در همسایگی، در ایجاد تجمع های پرشکوه و الفت های اجتماعی، فراوان است.