فاطمه رهبر، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به تبیین عوامل و ساختارهای آسیب‌زای اجتماعی در حوزه زنان و خانواده پرداخت و گفت: نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک الگو از حکومت‌های دینی و الهی هم در مبانی تئوریک و نظری که برگرفته از شریعت عالم‌تاب اسلام ناب محمدی (ص) است و هم در راهبردهای عملی و اجرایی، تحکیم بنیان خانواده و صیانت از این نهاد مقدس و رکن رکین جامعه را به‌عنوان اصلی‌ترین و اصیل‌ترین نهاد اجتماعی در سرلوحه کار خویش قرار داده است چراکه به‌درستی اعتقاد دارد حیات و ممات جامعه به حیات و ممات خانواده وابسته است.
وی بابیان اینکه نظام جمهوری اسلامی تلاش کرده تا احقاق حقوق انسان‌ها و حفظ حرمت افراد اعم از زن و مرد را در چهارچوب تفکر اسلامی و به‌عنوان یک اصل اساسی پیگیری کند، اظهار کرد: بر این مبنا توجه به حقوق زنان و بسترسازی جهت حضور فعال آنان در عرصه‌های مختلف نیز با الهام گرفتن از ارزش‌های مذهبی، اصول و مبانی اسلامی در قالب یک کار ویژه موردعنایت قرارگرفته است. بر این مبنا و در عالی‌ترین سطح قوانین و مستندات قانونی در جمهوری اسلامی ایران مانند قانون اساسی و در بخش‌هایی مانند اصول ۲۰ و ۲۱ به‌صورت خاص به حقوق و جایگاه زنان پرداخته‌شده که این موضوع برگرفته از اندیشه عدالت محور رهبران این نظام الهی بوده است. با این رویکرد، انقلاب اسلامی هویت زنانه زن را به رسمیت شناخته و آن را مطابق ظرفیت‌ها و ظرافت‌های زنانه بازتعریف کرد و همین امر سبب احیای شخصیت زن در جامعه اسلامی کشورمان شد به‌گونه‌ای که زن بتواند در مقام یک انسان و نه به‌عنوان جنس دوم و با درنوردیدن دیوارهای تبعیض‌آمیز به فعالیت در زمینه‌های مختلف بپردازد.
وجود نگاه مردسالارانه
وی در ادامه به عوامل و ساختارهایی که می‌توانند به‌مثابه تهدید و آسیب برای این بستر مهیا شده باشند اشاره و عنوان کرد: در بسیاری از رویکردها در سطح جامعه شاهد آن هستیم که نگاه صرفاً مردسالارانه رویکرد غالب بوده و تلاش میشود تا این رویکرد را بر مبنای بینش دینی توضیح و تفسیر کنند، حال‌آنکه اساساً ارتباط دادن این‌گونه نگرش‌ها به مفاهیم دینی آن‌هم با اصول و مبانی عدالت محور دین مبین اسلام، رویه‌ای کاملاً غلط است که مدعیان آن فقط می‌کوشند تا برای نگرش‌های خاص خود توجیهی مذهبی بیابند. هرچند که توانمندی‌ها و ظرافت‌های جنسیت زنانه در مقایسه با ظرفیت‌های جنسیت مردانه کاملاً مشخص و مشهود بوده و بر این مبنا باید تمایزاتی را در نظر گرفت اما چنان چه این خط فکری راهی را در پیش گیرد که همه نقش‌ها و جایگاه‌ها را صرفاً برای مردان تعریف، توجیه و تفسیر کند شکی در انحراف آن نیست، چراکه این امر به نادیده انگاشتن نیمی از جمعیت جامعه منجر میشود و می‌تواند سکوت و سکون و رخوت اجتماعی عمیق و شدیدی را در جامعه پدید آورد.
نفوذ اندیشه‌های غرب گرایانه و فمینیستی
رهبر وجود تفاوت و تضاد اساسی در نوع نگاه اسلام و غرب و همچنین خاستگاه عقیدتی و بینشی آنان در این مقوله را ازجمله موارد مهمی دانست که می‌تواند عرصه حضور و فعالیت زنان در جامعه و همچنین نقش و کارکرد خانواده را با چالش مواجه کند و گفت: غرب زن را به‌مثابه یک کالای تجاری و مادی و به‌عنوان زینت المجالس می‌بیند تا از جسم و بعد فیزیکی و مادی آن منتفع شود، حال‌آنکه اسلام با پس زدن نگاه‌های پست حیوانی، زن را دارای مقام خاص و جایگاه ویژه دانسته و معتقد است که کمال و تعالی جامعه صرفاً از طریق آن امکان‌پذیر است. بااین‌حال برخی آموزه‌های فرهنگ غربی مانند انکار تفاوت‌های جنسیتی، اختلاط نقش‌ها، فردگرایی و اصالت لذت‌های دنیوی، سلامت، ثبات و حتی کیان خانواده را به خطر انداخته و آسیب‌های جدی اجتماعی به وجود آورده است.
معاون حمایت و سلامت کمیته امداد ادامه داد: بر این مبنا همان اندازه که در یکسو وجود نگاه مردسالارانه می‌تواند محدود و محصورکننده حضور مشارکت گرا و فعال زنان باشد، وجود نگاه‌های سهمیه‌ای و مبتنی بر جنسیت زنان که بازتابی از نسخه‌های مردود و منسوخ و معیوب غربی است نیز می‌تواند تهدیدی مضاعف باشد که نه‌فقط نقش زن بلکه نقش و کارکرد خانواده را نیز مورد تهدید و چالش قرار دهد. ازاین‌رو نباید کورکورانه راهی در پیش‌گرفته شود که هدف‌گذاری آن متأثر و منبعث از اندیشه‌ها و افکار ماتریالیستی غربی باشد، چراکه نسخه‌های تجویزی از سوی مکاتب غربی مانند فمینیسم، لیبرالیسم و ... درگذر زمان امتحان خود را پس داده‌اند، اگر بدون مطالعه و تدبیر درست گام برداریم به‌واقع خواسته یا ناخواسته راهی را رفته‌ایم که موردنظر برنامه ریزان و اتاق فکر مروج فرهنگ غربی است. هم چنان‌که رهبر معظم انقلاب در این خصوص می‌فرمایند: «درجایی که مطالبه می‌‌کنید باید دقت کنید از دیدگاه‌های فمینیستی پرهیز کنید و ما باید در زیر چتر اسلام برای تبیین قوانین حرکت کنیم»
توطئه برنامه‌ریزی‌شده برای تقلیل نقش و جایگاه خانواده
رهبر یکی از مصادیق مهم حضور زنان در عرصه فعالیت‌های اجتماعی را نقش‌آفرینی زنان در کانون خانواده و نتایج متأثر از این مهم برشمرد و تصریح کرد: تجربه عملی چند دهه اخیر نشان داده است اگر در هر زمان و هر جامعه‌ای شاهد تبلور ارزش‌ها و حرکت در مسیر نیل به آرمان‌ها بوده‌ایم، این مهم برگرفته از پویایی نهاد خانواده و یا نقش‌آفرینی هنرمندانه زنان متعهد و انقلابی بوده است. جامعه ایران اسلامی خود گواه گویایی در این خصوص است که بستر متدینانه و انقلابی خانواده‌ها با تکیه‌بر حضور تأثیرگذار زن مسلمان چگونه توانسته است فریاد ظلم‌ستیزی، عدالت‌خواهی و آزادگی را در عرصه گیتی به صدا درآورده و زمینه‌ساز لرزش کاخ‌های پوشالی مستکبرین شود. همین امر نشان از تأثیرگذاری زن مسلمان در عرصه سیاست است. بر همین اساس صاحبان جهانی قدرت و به‌ویژه غرب با جدیت و صرف هزینه‌های بسیار در تلاش هستند تا با برنامه‌های خویش که در راستای جابجایی ارزش‌ها با ضد ارزش‌ها و قبح زدایی از بسیاری از محرمات و امور حرام هستند، زمینه مرگ خانواده و تنزل جایگاه و کارکرد آن را فراهم کنند چراکه عملی شدن این موضوع عملاً به‌مثابه مرگ جامعه و فروپاشی کشور از درون است.
شیوع گسترده آسیب‌های اجتماعی
این نماینده ادوار گذشته مجلس شورای اسلامی مسئله آسیب‌های اجتماعی را یکی از مهم‌ترین چالش‌ها و مشکلات جاری و پیش روی کشور ارزیابی و عنوان کرد: اگر این امر به‌درستی و با دقت موردتوجه قرار نگیرد به خاستگاه و نقطه شروع بسیاری از چالش‌ها و بحران‌های مهیب آینده تبدیل میشود. دغدغه‌های صریح مقام معظم رهبری در خصوص موضوع آسیب‌های اجتماعی و تأکیدات ایشان مبنی بر لزوم کنترل، مواجهه و مقابله با این پدیده نامبارک اجتماعی را که نه‌فقط یک دستور حکومتی بلکه یک حکم شرعی بوده و پیگیری آن به‌مثابه یک وظیفه و تکلیف دینی است، هماهنگی و سرعت عمل و دقت نظر بیش‌ازپیش دستگاه‌های متولی در این بخش را می‌طلبد.
وی به تأثیرگذاری منفی آسیب‌های اجتماعی بر رکن خانواده به‌عنوان اصلی‌ترین و اصیل‌ترین نهاد اجتماعی اشاره و بیان کرد: نتیجه بروز و ظهور آسیب‌های اجتماعی تزلزل و درنهایت تخریب و فروپاشی خانواده است و همین امر ابعاد تأثیرگذاری آسیب‌های اجتماعی را بیش‌ازپیش گوشزد می‌کند. طیف وسیعی از معضلات اجتماعی همچون؛ طلاق، اعتیاد، بدحجابی و ترویج فرهنگ برهنگی، بزهکاری، فساد و فحشا و بسیاری دیگر از این دسته انحرافات ازجمله آسیب‌هایی است که به‌صورت طاعون‌زده در حال شیوع بوده و کانون خانواده و عفت و پاک‌دامنی زن مسلمان ایرانی را هدف گرفته است.
گذار خانواده از دوران سنتی به مدرن
رهبر خانواده را در جامعه امروز در حال تغییر و گذار از سنتی به مدرن و از گسترده به هسته‌ای دانست و گفت: دراین‌بین اگر روند تغییرات کارکردهای خانواده به‌خوبی مدیریت نشود به سمت تحلیل و تقلیل پیش خواهد رفت. خانواده در نگاه سنتی و اصیل خود کارکردهایی همچون؛ اقتصادی، آموزش دینی، تولیدی، تربیتی، اجتماعی و... داشته که در دوران پرشتاب کنونی بسیاری از آن‌ها مورد تهدید قرارگرفته است. در این شرایط علاوه بر تغییر و از دست دادن کارکردها شاهد تغییر ساخت خانواده از خانواده گسترده به سمت هسته‌ای شدن نیز هستیم، زیرا از یکسو با بروز پدیده‌هایی همچون کاهش نرخ باروری و افزایش سن ازدواج و همچنین عدم توجه جدی به برخی سفارش‌ها مؤکد دینی و اخلاقی همچون صله ارحام، دامنه کمی و کیفی ارتباطات بین خانواده‌ها کاهش‌یافته و از سوی دیگر نقش گسترده تکنولوژی در زندگی امروز خانواده‌ها به‌ویژه کارکرد فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی چارچوب‌های ارتباطی و کارکردهای سنتی و اصیل خانواده را به‌شدت با تهدید مواجه کرده است.
تغییرات در مناسبات خانواده و جابجایی نقش‌ها
وی در ادامه سخنان خود یکی از مواردی که می‌تواند برای نهاد خانواده و همچنین نقش و جایگاه زنان چالش آفرین بوده و آثار ناخوشایندی را بر جای بگذارد تغییرات در مناسبات خانواده و جابجایی نقش‌ها عنوان کرد و گفت: ریشه این موضوع به عدم توجه جدی به اصول و مبانی دینی و روند خزنده و گزنده تهاجم فرهنگی برمی‌گردد که در تلاش است تا چنین القاء کند که موفقیت خانواده صرفاً بر مبنای ارزش‌های غربی شکل‌گرفته است. در این چارچوب مهم‌ترین تغییری که اتفاق افتاده اختلاط و جابجایی نقش‌ها است.
وی ادامه داد: از سوی دیگر با تغییر در مناسبات و روابط خانواده، هم رابطه درون خانواده و هم رابطه بیرون از خانواده با چالش مواجه شده است. تضعیف نقش‌های مادری و همسری، تغییرات در رابطه والدین باهم رابطه والدین با فرزندان، رابطه خانواده با خویشان و آشنایان، تغییر در مناسبات زن و شوهر، تغییر در شیوه‌های همسر‌گزینی و مواردی از این قبیل نیز در همین چارچوب ارزیابی میشود. تغییراتی که می‌توان آن را ماحصل نفوذ نظام تربیتی غرب دانست که سبب شده تا روابط خانوادگی در بستر سالم اسلامی _ ایرانی خود که مبتنی برگذشت و محبت است به سمتی سوق داده شود که متأثر از نگاه غربی و مبتنی بر نوعی جدال و تنازع و رقابت است.
این فعال عرصه امور زنان از دیگر نکات مهم دراین‌بین را گسترش پدیده زنان سرپرست خانوار و همچنین شیوع فرهنگ فردگرایی و تجددگرایی دانست که بسیاری از افراد را با خود همراه کرده و نتیجه سوء آن را می‌توان در خانواده‌ها مشاهده کرد.
ضعف ساختارهای مؤثر برنهاد زنان و خانواده
رهبر مشکلات اقتصادی، نارسایی ساختارهای حمایتی و رفاهی، ناکارآمدی ساختارهای پشتیبان، ضعف در سیستم آموزشی و تربیتی جامعه به‌عنوان پوشش‌دهنده و مکمل نقش خانواده و ... را ازجمله مواردی خواند که سبب میشود تا ساختار خانواده و به‌تبع آن نقش نهاد زنان با چالش و ضعف مواجه شود و گفت: به‌عنوان نمونه هر میزان که اوضاع اقتصادی و معیشتی خانواده در تنگنا قرار گیرد کارکردهای اصلی خانواده مانند نقش تربیتی، مهارت‌آموزی و نقش پیشگیرانه آن در آسیب‌های اجتماعی با تهدید روبرو میشود. از سوی دیگر شاهد آن هستیم که نظام آموزش‌وپرورش و آموزش عالی کشور برخلاف رویکرد دینی و هماهنگ با آموزه‌های فمینیستی، تفاوت‌های جنسیتی را در برنامه‌ریزی‌های آموزشی به‌کلی نادیده می‌گیرد و به‌این‌ترتیب در رواج این آموزه‌ها و دامن زدن به فقدان مهارت‌های زندگی خانوادگی، سهم بسزایی دارد. وی افزود: از سوی دیگر کلیت نظام آموزشی کشور نیز چون برگرفته از نظام‌های مدرن غربی و مبتنی بر یک الگوی انسان‌محور است، نمی‌تواند نتایج مورد انتظار را برآورده سازد. همچنین نظام اقتصادی کشور نیز چه در بحث سیاست‌گذاری، چه در بحث برنامه‌ریزی و چه در بحث قانون‌گذاری، آن‌چنان‌که باید در راستای حمایت از خانواده عمل نمی‌کند، لذا اگر اشتغال زنان در خانواده متعادل اسلامی باید فرع بر وظایف اصلی زن به‌عنوان مادر و همسر و محور عاطفی خانواده باشد، نظام اقتصادی نیز باید فرصت‌های شغلی ویژه زنان و متناسب با شرایط آنان را فراهم کند.
رهبر عدم کارایی مطلوب نهادهای متولی در حوزه زنان و خانواده و برخورد بعضاً سیاسی آنان با این مقوله که عمدتاً برگرفته از نسخه‌های تجویزی سازمان‌های بین‌المللی است را بیش از آنکه در مقام حامی و پشتیبان برای این عرصه باشد به‌مثابه یک عامل چالش زا برشمرد و تأکید کرد: زمانی می‌توانیم سخن از حمایت از خانواده و ایفای نقش فعال زنان بر زبان برانیم که کلیت برنامه‌ها، اقدامات و طرح‌های کشور، خانواده محور و دارای پیوست حمایت از خانواده و منطبق بر الگوهای اصیل اسلامی باشند.