آغاز اسارت اهل بیت دقیقا از چه زمانی رقم می‌خورد؟
عصر روز یازدهم محرم سال ۶۱ هجری، عمربن سعد اهل‌بیت امام حسین (ع) را به سمت کوفه حرکت می‌دهد و درست پس از شهادت امام حسین (ع) و یاران وفادار آن حضرت، عصر عاشورا سر مقدس امام به کوفه فرستاده می‌شود. عمر بن سعد یازدهم محرم دستور داد که سرهای سایر شهیدان را شست و شو داده و در میان سرکردگان سپاه خود تقسیم کنند تا از طریق عرضه سرهای مقدس به عبیدالله پاداش بگیرند عصر آن روز عمرسعد بر کشته‌های لشکریان خود نماز خواند و آن‌ها را دفن کرد، ولی بدنهای بی‌سر شهیدان را در آن بیابان رها کرد. سپس دستور داد زنان، کودکان و بازماندگان واقعه عاشورا را به عنوان اسیر به همراه خود به کوفه ببرند و در حقیقت بعد از این زمان است که زنان و کودکان و به تعبیر بهتر بازماندگان حادثه به اسارت برده می‌شوند هنگام خروج آنان از سرزمین کربلا، به خواسته اسیران و یا به دستور عمر بن سعد جهت تازه کردن داغ اسیران و عزیز از دست دادگان، آنان را از کنار پیکرهای شهیدان عبور دادند.
لحظه وداع بازماندگان با بدنهای بی‌سر شهدا، لحظه‌ای بی‌سابقه است، شاید آن لحظه است که تمام کربلا دوباره مجسم می‌شود و همانجا است که زنان اهل بیت عهد می‌بندند تا از خون خدا دفاع کنند. عصر روز یازدهم اهل بیت بنابه اجباری که گفته شد به سمت کوفه حرکت داده می‌شوند و به دلیل نزدیکی مسافت، شبانه به آنجا می‌رسند و آن بزرگواران داغدار و مصیبت زده را تا صبح پشت دروازه‌هاى کوفه نگه می‌دارند در همین روز آنان را وارد شهر بزرگ کوفه می‌شوند و جمعیت فراوانی به دیدن اسیرا می‌آیند، که برخی اظهار خوشحالی و شادمانی می‌کنند و برخی دیگر در مظلومیت اهل بیت (ع) و در عزای سید شهیدان، گریه و بی‌تابی می‌کنند.
در شرایط بعد از جنگ، کدام عنصر سبب شد تا زنان و کودکان که در قیاس سایرین روحیه شکننده‌تری دارند، بتوانند در برهه‌های دشوار نقش آفرین باشند؟
بنا به اتفاق نظر بسیاری از مورخین و محققین این حادثه، باتوجه به وخامت حال حضرت سجاد (س)، حضرت زینب (س) یکی از موثر‌ترین شخصیت‌هایی است که به صورت تمام و کمال خلاء وجودی قهرمانان کربلا را جبران می‌کند، اصل وجودی این حضرت در خاندان آل الله به دلیل وجود رسالت بزرگ بود او در سخت‌ترین شرایط از زمان پیامبر تا امام حسین (ع) قرار گرفته است حضور داشت و از این راه برای قبل، حین و بعد از واقعه آماده می‌شود، مسئولیت حفظ و حراست از بازماندگان جنگ در کنار مسئله وصایت ایشان، شخصیت یک زن قهرمان مسلمان را برای ما به نمایش می‌گذارد.
از نقش وصایت حضرت زینب (س) برای ما بگویید؟
حضرت زینب (س) علاوه بر موضوع نیابت از حضرت امام حسین (ع) از جانب آن حضرت وصایت هم داشت که آن حضرت ودائع امامت را که عبارت است از اشیا مخصوصی از جمله صحیفه‌ها و نوشته‌های حضرت رسول (ص) که به حضرت امیرالمومنین (ع) داده شده بود و ایشان هم در آخر عمر خود، به امام بعد از خود تسلیم کرد و طبق یک قاعده این امانات باید توسط هر امام به امام بعد از خود تسلیم شود و در نهایت اکنون در نزد امام عصر (عج) است، به دلیل بیماری امام سجاد (ع) و حفظ امنیت جان ایشان به حضرت زینب (س) سپرده شد تا ایشان آن‌ها را بعدا به امام چهارم تقدیم کند که در این رابطه حکیمه خاتون دختر امام جواد (ع) می‌فرمایند: حضرت امام حسین (ع) حضرت زینب (س) را وصی خود قرار داد و بسیاری از مسائل را نیز که امام سجاد (ع) جواب می‌داد، به واسطه حضرت زینب به مردم می‌رسید تا مردم در آن زمان، که تقیه بسیار شدید بود، به موقعیت امام سجاد (ع) پی نبرند.
یکی از نقاط عطف کاروان اسرا افشاگری حضرت زینب (س) است، این افشاگری چرا و چگونه صورت گرفت؟
برای تبیین نقش و جایگاه حضرت ابتدا باید یک پیش زمینه‌ای از جامعه آن روزگار داشته باشیم، جامعه‌ای که مسبب قتل و کشتار فرزند رسول خدا بودند. جامعه اسلامی در آن سال‌ها درگیر سکولاریسم شده بود، تحریف‌های گوناگونی که بعد از رحلت پیامبر از سقیفه تا زمان حضرت حسین (ع) باعث شده بود تا مردم به مرور زمان نتوانند حق را از باطل تشخیص دهند، درحقیقت حضرت زینب (س) چه در دربار عبیدالله و چه در بارگاه یزید با این تفکری که به مرور زمان شکل گرفته بود مبارزه جدی کرد و این مبارزه به طور کامل پایه‌های این تفکر را از هم فروپاشید، برای چگونگی این افشاگری‌ها نیز بررسی خطبه‌ها می‌تواند از جایگاه ویژه‌ای برخوردار باشد، حضرت در طی این خطابه‌ها ابتدا تبلیغات دروغین دشمن را نقش بر آب کرد و به نوعی توانست خط سرخ جهاد در راه خدا برای زیربار ذلت نرفتن را، مجددا در جامعه‌ای که خط جهاد برای اعضا آن معنای انحرافی پیدا کرده بود احیا کند و از طریق این خطابه‌ها دگرگونی و رستاخیز بزرگی در کوفه و سپس در جامعه اسلامی روبه انحطاط ایجاد کرد، درحقیقت این خطابه‌ها ادامه مسیر و مقصد امام حسین (ع) یعنی احیا سنت رسول خدا را در چند جبهه درپی می‌گیرد.
به نظر شما، پیام این خطبه‌ها برای بانوان مسلمان چیست؟
به نظر بنده خطبه بازار کوفه جزء خطبه‌هایی است که کمتر به آن پرداخته شده است این خطبه برای بانوان مسلمان این پیام را دارد که خودشان را با علم، آگاهی، بیان و سایر ابزارهای موجود، مجهز کنند و در برابر جریان‌هایی که بر اساس کل یوم عاشورا و کل أرض کربلا همیشه در صحنه دنیا اتفاق می‌افتد و اسلام و مسلمانان را تهدید می‌کند و ارزش‌های جامعه اسلامی را به مخاطره می‌اندازد، بی‌تفاوت و ساکت نباشند و با کمال شهامت، با منطق و قلم و بیان خود، از حق دفاع کنند و در راه هدایت جامعه گام بردارند و به این ترتیب با تمام توان ظلم و انحراف در جامعه را سرکوب کنند.
اسیران زن اهل بیت بعد از حادثه عاشورا به نوعی از طریق خود‌شناسی توانستند پیام این واقعه را منتقل کنند، چگونه می‌توان این خود‌شناسی را به جامعه فعلی تسری داد؟
در وهله اول باید گفت زنان به دلیل عدم شناخت از جایگاه واقعی خودشان در دوران فعلی گاهی احساس کمبودهای کاذب دارند و این حس سبب می‌شود برای مطرح کردن خود به کارهای بی‌ارزش روی بیاورند. آگاهی از این مهم که زنان نقش فعال و مهمی در مکتب عاشورا دارند بسیار مهم است امام حسین (ع) تنها در نیمی از واقعه عاشورا حضور دارد اما ادامه و انتقال پیام آن تا همیشه تاریخ با حضرت زینب (س) است در اصل آن حضرت با خود‌شناسی و درک صحیح از جایگاه خود به عنوان یک بانوی مسلمان علاوه بر حفظ و حراست از حریم خانواده اهل بیت، مجاهدت کرده و در راه ولایت قدم برمی دارد و به این ترتیب در بقای نسل پاک و مومن تلاش‌های لازم را مبذول می‌کند. بانوان ما نیز امروز باید با درک درست از شرایط و نقش‌های خود به عنوان یک زن در جامعه اسلامی باید با اقتدار و بر محور ولایت مداری وارد عرصه‌های گوناگون شوند.