عباس آقایی- نهاد مرجعیت شیعه به سبب تقیدی که به آیه نفی سبیل داشته و دارد، همواره طرح‌هایی را به اجرا گذاشته که به استقلال کشور کمک کرده است. در طول تاریخ، علمای شیعه که نمی‌توانستند شاهد فروپاشی اقتصاد ملی و وابستگی مسلمین به بیگانگان باشند، همواره در جهت مقابله با تهدید اقتصاد ملی، قدم‌های عملی ویژه‌ای نظیر تحریم خرید کالاهای بیگانه و تحریص مردم به استفاده از امتعه وطنی و ملی برداشته‌اند. علی‌الخصوص که شیعیان با دیدگاه ترجیح عدالت بر امنیت، قیام علیه حاکم جائر را روا می‌دارند و به این ترتیب روحیه ظلم‌ستیزی مضاعفی را میان مردم بوجود می‌آورند. این روحیه سبب حمایت و طرفداری مردم از علما و روحانیون، به عنوان تنها مأمن و پناهگاه شده است که نمونه‌های بارز آن را می‌توان در فتاوای جهاد در جنگ ایران و روس و حکم تحریم تنباکو مشاهده نمود.

الف: اسلامی بودن
مهمترین عامل پیروزی نهضت تنباکو ماهیت اسلامی آن بود، زیرا تنها عامل و انگیزه ای که می توانست توده های مردم ایران را با آن وسعت به حرکت در آورد و آنها را به ایثار و فداکاری و از جان گذشتگی وادارد اعتقادات اسلامی و مذهبی بود.

ب: اطاعت از روحانیت
انگیزه ی این عمل نیزناشی ازاعتقادات اسلامی درقلوب مردم ایران بویژه مذهب تشیع بود.روحانیت به عنوان ادامه دهندگان راه ائمه ی معصومین علیهم السلام مورد پذیرش و احترام توده ی مردم بودند و به همین دلیل ارتباطات گسترده آنان در سراسر ایران با مردم باعث گسترش قیام شد.(27)

ج: عمومی بودن نهضت
حضور در صحنه و ادامه ی نهضت تنباکو متعلق به گروه خاصی از مردم نبود،بلکه همه ی طبقات و اقشار مردم در آن نقش داشتند.زنان ایرانی برای اولین بار با نمایش قهرمانانه و شور انگیز،حضور خود را در تاریخ مبارزات ایران به نمایش گذاشتند و حتی رهبری و تظاهرات خیابانی را در چند نقطه به عهده گرفتند.(28)

د: استقامت و فداکاری مردم و رهبران
استقامت رهبری و مردم در تمام مراحل نهضت به چشم می خورد وقتی فتوای تحریم صادر شد،همه مردم از آن اطاعت کردند و شایعه ی جعلی بودن و لغو امتیاز داخلی نتوانست مردم را راضی کند و تا لغو کامل آن و اعلام رسمی دولت و شرکت رژی پایداری کردند.آنها در این راه از جان و مال خود مایه گذاشتند،از معامله با شرکت رژی خودداری کردند و گاه اموال و دارایی خود را به آتش کشیدند و وسایل استعمال دخانیات را شکستند تا سرانجام به پیروزی رسیدند.البته همه ی اینها ریشه ی عمیق در اعتقادات مذهبی مردم ایران داشت.

علل ماندگاری نهضت تنباکو
نهضت تنباکو یکی از بزرگترین حرکت های رهایی بخش شیعی به رهبری روحانیت به شمار می رود به گونه ای که همواره آثار ارزشمند آن در طول سالهای طولانی بقا و تداوم داشته است و از حافظه تاریخ محو نگردیده است و تلاش های مرموز مورخان وابسته به بیگانه نتوانسته است القائات و تحریفات مسموم را بر حقایق این حرکت الهی غالب نماید. ماندگاری آثار نهضت تنباکو را باید معلول عواملی دانست که عبارتند از :
1 ـ خاستگاه این نهضت تشیع انقلابی و مبارز و مقاوم در برابر ظلم وتعدی و تباهی می باشد .
2 ـ قدرت مذهبی وسیاسی روحانیت شیعه در این نهضت در سطحی بالا و با وسعتی شگفتی زا متجلی گردید .3 ـ حضور مردم مسلمان هم گسترده بود و هم آمیخته با شناخت و آگاهی های سیاسی از تحرکات دشمنان .
4 ـ حرکت های تخریبی ایادی پیدا و پنهان استعمار انگلیس برای ایجاد شکاف و اختلاف بین علمای دین از یکسو و بین مردم و روحانیت از دیگر سو به نتیجه و ثمر نرسید و دشمنان به طور کامل ناکام ماندند.
در اندیشه ها و دیدگاه های سیاسی حضرت امام خمینی عوامل چهارگانه ای را که به عنوان راز ماندگاری نهضت تنباکو در حافظه تاریخ و بستر زمان از آنها یاد کردیم به تامل می گذاریم.
حضرت امام خمینی در مصاحبه با خبرنگار ایتالیایی روزنامه « لوتاکو نتینوا » و در پاسخ به پرسش او درباره خاستگاه و ریشه نهضت اسلامی چنین می فرماید : « یکی از خصلت های ذاتی تشیع از آغاز تاکنون مقاومت و قیام در برابر دیکتاتوری و ظلم است که در تمامی تاریخ شیعه به چشم می خورد هر چند که اوج این مبارزات در بعضی از مقطع های زمانی بوده است . در صد ساله (اخیر) حوادثی اتفاق افتاده است که هر کدام در جنبش امروز ملت ایران تاثیری داشته است . انقلاب مشروطیت جنبش تنباکو و ... قابل اهمیت فراوان است. امام خمینی در این سخنان خاستگاه اصلی نهضت تنباکو را تشیع معرفی می نماید که خصلت ذاتی آن ایستادگی در برابر دشمنان و مبارزه قهرآمیز با ظلم و استکبار در هر عصر و زمان می باشد. همین خاستگاه و ریشه است که نهضت تنباکو را به وجود آورد و آثار آن را باقی و مقاوم نمود به گونه ای که انقلاب شکوهمند اسلامی ما نیز نقش تاثیرگذاری و تحول آفرینی خود را از آن جنبش گرفت . مکتب تشیع که همان اسلام اصیل و ناب و تعالیم وحیانی آن می باشد مسلمین را به دشمن شناسی فرا می خواند و از صرف بودجه های کلان توسط آنان برای مسدود کردن راه توحید خبر می دهد(2 ) و توطئه های دشمن برای تضعیف ایمان ها(3) و جلوگیری از رسیدن خیر و منفعت به اهل ایمان (4 ) را آشکار می نماید و همواره به وحدت و اتحاد و پرهیز از تفرقه و تشتت دعوت می کند(5 ) و به جهاد و مبارزه با قدرت های استکباری در همه اعصار فرمان می دهد(6) همین مشخصه ها در مکتب تشیع کافی است که خاستگاه جنبش ها و حرکت های رهایی بخش همچون نهضت تنباکو شود و ماندگاری آن را موجب گردد.
در نتیجه باید اذعان داشت که سیر تفکر سیاسی شیعه همواره بر مبنای واحد و با توجه به بروز شرایط اجتماعی در طول تاریخ وجود داشته است چه زمانیکه شیعه تحت فشار خلافت عباسیان بوده است و چه در زمان خلافت صفویه و در انتها پیروزی انقلاب اسلامی. این تفکر تشکیل حکومت بر مبنای شرعهمواره در نظر جامعه شیعیو زعمای آن از شهید اول تا میرزای شیرازیتا امام خمینی(ره) بوده است. نظر و عمل سیاسی میرزای شیرازی نقطه عطف تاریخ سیاسی تشیعدر دوران معاصر قرارگرفته و مبنای جریان مشروطه خواهیدقبل از انحراف آن و پس از آندر دوره قاجار و پهلوی در مبارزات سیاسی و در دوران انقلاب اسلامی بوده است.