اندیشه

نقش متفاوت مرجعیت در مقایسه با گذشته

اگر تا دیروز منبع مرجع برای پاسخگویی فقط باید با کتاب و تحقیق فقهی و اصولی سر و کار می‌داشت اما امروز حوزه اطلاع رسانی و دایره اطلاعات اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و علم روز تاثیر مستقیمی بر اتقان یا عدم اتقان فتاوای صادر شده خواهند داشت.
حجت الاسلام سیدعلی مرتضوی- مرجعیت نهاد بسیار حساس و تاثیر گذاری در جامعه اسلامی شیعی به حساب میآید و در معادلات مختلف مذهبی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و غیره نقش به سزایی دارد. در تاریخ یازده آذر سال ۱۳۷۳ و پس از ارتحال آیت اللَّه العظمی اراکی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در جلسه خود، تعداد هفت نفر از علمای

جایزالتقلید را معرفی نمودند. نهاد مرجعیت یکى از نهادهاى مهم و حساس جامعه دینى به ویژه شیعه است. گرچه نقش و اهمیت پیدا کردن مرجعیت در تاریخ تشیع در مسیرى پر فراز و نشیب شکل گرفته و رفته رفته جایگاه و موقعیت علمى، فرهنگى و سیاسى پیدا نموده، اما در دو سه قرن اخیر به گونه اى تثبیت شده و از موقعیت حساس و مؤثرى برخوردار گردیده که بى نیاز از توضیح است. مرجعیت تاکنون مرزبان معنویات و بارورى اندیشههاى دینى و پشتیبان هویت و فرهنگ تشیع بوده است؛ چنان که مرجعیت شیعه کانون مبارزات و مجاهدات ضد استعمارى و ضد استبدادى و ملجأى آرام بخش و پناهگاهى استوار براى مردم و نگهبان ارزشها و عامل پیوستگى و وابستگى و یکپارچگى یافتن شیعه بوده است.

البته ناگفته پیدا است که امروز نقش مرجعیت تفاوتهای بسیاری با گذشته نموده است. اگر تا دیروز به دلیل نبودن حکومت اسلامی فتوای مرجع تقلید فقط در حوزه مسائل مبتلا به فردی شنیده میشد اما امروز به برکت انقلاب اسلامی و به علت بالا رفتن سطح فهم مخاطبین و همچنین به روز شدن شبهات و وجود ابزارهای رسانه جمعی فتوای مراجع کارکردهای بیشتر، مهمتر و صد البته حساس تری پیدا کرده است. اگر دیروز فتوای مرجع تقلید را فقط مقلدین او آن هم با فاصله زمانی زیادی میشنیدند اما امروز فتوای مراجع گاهی لحظاتی پس از اعلام در رسانههای خارج از کشور به انتشار میرسد. امروز فتوای یک مرجع موجب بسیج نیروهای مردمی شیعه و سنی برای مقابله با دشمنی میشود که ارتش در رویارویی با آن توان کافی ندارد. از طرفی مسائل فقهی نیز از حالت تک بُعدی یعنی فقط فقهی بودن خارج شدهاند و چه بسا فقیه نیاز داشته باشد قبل از افتا، نظر متخصصین برخی از علوم و فنون دیگر را جویا شود و سپس فتوای خود را با لحاظ آن نکات صادر نماید. در غیر این صورت این امکان وجود دارد که فتوا از جامعیت لازم برخوردار نباشد. یا حتی چه بسا عدهای با جوسازی بتوانند سیر صدور فتوا را تحت تاثیر فضایی که مد نظرشان است تغییر دهند.

اگر تا دیروز منبع مرجع برای پاسخگویی فقط باید با کتاب و تحقیق فقهی و اصولی سر و کار میداشت اما امروز حوزه اطلاع رسانی و دایره اطلاعات اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و علم روز تاثیر مستقیمی بر اتقان یا عدم اتقان فتاوای صادر شده خواهند داشت. امروز یکی از مسائل مهم پاسخگویى به سؤالات علمى و احاطه به شبهات و اشکالات و توجه به حوادث واقعه است. در کنار این مهم باید این نکته را افزود که در دوران کنونی دیگر اتقان علمى و اطمینان اجتماعى در سایه تحقیقات فردى میسر نیست و بسیارى از مباحث فقهى شناخت کامل موضوع را مى طلبد. موضوعاتى که دیگر در سیاق و شاکله گذشته خود نیست و نمى توان تحولات زمان و مکان را درباره آنها نادیده گرفت. لذا امروز بیش از هر زمان دیگری به موضوعشناسی احکام و سوالات فقهی نیاز است. چرا که اغلب شبهات و سوالات دارای چند بُعد و چند لایه هستند و ابتدا باید موضوعشناسی شوند و سپس فقیه در مقام پاسخگویی و افتا بر آید. به هر ترتیب به وجود آمدن چنین نهادى دینى با قدرت سیاسى و اجتماعى و با امکانات اقتصادى قابل توجه، نوید بخش و قابل اتکا در حرکت هاى آزادیبخش و ضد استعمارى و ضد استکبارى و ضد استبدادى بوده و هست و وحدت جامعه اسلامى و حفظ استقلال و دفاع از کیان تشیع بر عهده این نهاد است. البته امروز با گسترش بیداری اسلامی حتی بسیاری از اهل سنت نیز به منفعل بودن برخی علمای خود
پی بردهاند و گاهی در امور سیاسی و مقابله با استکبار پشت سر مرجعیت شیعی حرکت مینمایند.
https://shoma-weekly.ir/dTnzvf