چه فرصت‌ها و ظرفیت‌هایی برای صادرات و واردات از کشورهای همسایه به منظور کاهش تأثیر تحریم‌ها وجود دارند؟
ما پانزده کشور همسایه داریم، هشت همسایه دریایی کویت، امارات متحده عربی، قطر، عربستان سعودی، عمان، بحرین، قزاقستان و روسیه و هفت همسایه زمینی افغانستان، پاکستان، ترکمنستان، ارمنستان، جمهوری آذربایجان، ترکیه و عراق هستند. همه این همسایه‌ها کالاهای ما را نیاز دارند و به‌راحتی می‌توانیم تقریباً 50 درصد صادراتمان را به این کشورها انجام دهیم. آنها کالاهایی نظیر مواد غذایی، اقلام دارویی، ماشین آلات کشاورزی، لوازم خانگی مثل کولر، اتوبرقی و... را نیاز دارند و از ما هم دارند می‌خرند.
محصولات کشاورزی چطور؟
آنها را هم نیاز دارند و می‌خرند. کشوری مثل قزاقستان خودش گندم دارد، اما در مقابل از ما میوه‌های خشک را می‌خرد و گندم، جو و چاودار را به ما می‌فروشد.
ما می‌توانیم هم با همسایه‌هایمان تهاتر داشته باشیم و هم معامله پرداخت متقابل. می‌توانیم به آنها جنس بفروشیم و پولش را بگیریم یا جنس بخریم و پولش را به آنها بدهیم. مبادله قانون می‌خواهد که لازم است قراردادهای دوجانبه را بانک مرکزی ما امضا کند. قبل از انقلاب با همه کشورهای همسایه تهاتر داشتیم، اما بعد از انقلاب بانک مرکزی ما تهاتر را قبول نکرد. الان تهاتر نداریم، اما مبادله داریم. فرض کنید به روسیه جنس بفروشیم و پولش را به روبل بگیریم و روبل را در بازار آزاد تبدیل به دلار کنیم و دلار را به کشورهای دیگر ببریم و کالاهای مورد نیازمان را بخریم و بیاوریم یا از خود همان کشوری که به آنها جنس فروخته‌ایم بخریم.
روی فرصت‌های صادرات به و واردات از کشورهای همسایه بیشتر تمرکز کنید.
برای 80 میلیون نفر جمعیت جمعاً
100 میلیارد مبادله داریم که از این رقم 60 الی 70 میلیارد آن واردات و 30 تا 40 میلیارد صادرات است. از همه این فرصت‌ها به‌خوبی می‌توانیم استفاده کنیم. طبق آمار سال 2018 در حال حاضر ما با افغانستان حدود 10 میلیارد، روسیه
3 میلیارد، ترکیه 6 میلیارد، جمهوری آذربایجان 3 میلیارد، امارات متحده عربی 8 میلیارد (البته این کشور به صورت ترانزیت عمل می‌کند و از ما کالا می‌خرد و به ما می‌فروشد، اما خودش استفاده نمی‌کند و به جاهای دیگر می‌برد) و عمان
3 میلیارد مبادله داریم. همه این ارقام قابل افزایش هستند.
برای این افزایش چه باید کرد؟
اعزام هیئت‌ها یا دفاتر بازرگانی در آن کشورها یکی از راهکارهاست. لازم است دفتری بازرگانی در مسکو داشته باشیم. روسیه کشور بزرگی است. وقتی به مسکو می‌رویم صرفاً مسکو مد نظرمان نیست و می‌توانیم با آستاراخان، کالینینگراد و ساراتوف هم ارتباطات بازرگانی داشته باشیم. روسیه 30 استان بزرگ دارد که به کالاهای ما نیاز دارد و از ما می‌خرد. اشکال اصلی ما این است که سرپرست واقعی برای صادراتمان نداریم. همّ و غمّ سازمان توسعه تجارت، واردات است. قبلاً اسم این سازمان مرکز توسعه صادرات بود و به صادرات می‌اندیشید و رسیدگی می‌کرد. متأسفانه در مورد استفاده نکردن از ظرفیت‌ها و فرصت‌های صادرات به و واردات از همسایه‌هایمان خودمان مقصریم.
راهکار پیشنهادی شما چیست؟
اولین کاری که در مورد همسایه‌هایمان باید انجام دهیم، قوی‌تر کردن مراودات و ارتباطاتمان با آنهاست، اعزام بیشتر هیئت‌های بازرگانی و حضور هر چه بیشتر در نمایشگاه‌های همدیگر. آنها را به نمایشگاه‌های خودمان دعوت کنیم و خودمان یا دعوت شویم یا به نمایشگاه‌های آنها برویم. با هفت همسایه زمینی حداقل می‌توانیم 50، 60 میلیارد مبادله داشته باشیم. همین‌طور هشت همسایه دریایی. مقصر اصلی خودمان هستیم.
یک طرف بازرگان ماست و طرف دیگر قوانینی که از این بازرگان حمایت می‌کنند. مقصر کیست؟
هیچ‌کدام! ما قوانین خوبی داریم. در اجرای آنها مشکل داریم.
اجرا به چه کسی برمی‌گردد؟
دولت و وزارت صمت و وزارت جهاد کشاورزی. چین را مثال می‌زنم. الان 36 میلیارد مبادله با چین داریم. مدت زیادی بود که در چین سفیر و وابسته بازرگانی نداشتیم. مأموریت آنها تمام شده و کسی به‌جای آنها اعزام نشده بود.
سفرای ما بیشتر عملکرد سیاسی دارند تا اقتصادی.
در مورد چین ظریف دو سالی هست که سفیری را می‌فرستد که اقتصادی هم باشد، اما حرف این است که در چین فعلاً سفیر نداریم. در روسیه سفیر خوبی داریم، اما خود مسکو از ما خرید نمی‌کند، آستاراخان، کالینینگراد و ساراتوف هستند که از ما خرید می‌کنند و در آنجا کسی را نداریم.
اتاق‌های بازرگانی در استفاده از این فرصت‌ها و ظرفیت‌ها چه گام‌های مثبتی برداشته‌اند؟
هیچ گام مثبتی برنداشتند و از آنها گله‌مندیم. با روسیه اتاق مشترک داریم که هیچ خاصیتی ندارد. اتاق‌های بازرگانی وقت این‌جور کارها را ندارند.
پس چه کار می‌کنند؟
دارند برای حفظ صندلی‌هایشان کو 6 می‌کنند.
آیا برنامه‌هایی برای کاهش تأثیر تحریم‌ها در اتاق‌های بازرگانی پیش‌بینی شده است؟
پیش‌بینی شده است، اما عملی نمی‌شود.
علتش هم به حفظ موقعیت فعلی‌شان برمی‌گردد؟
بله، اتاق بازرگانی در اسفند ماه سال جاری انتخابات دارد و همه در این فکر هستند مبادا انتخابات را از دست بدهند.
اتاق‌های مشترک مثل ایران و هند، ایران و چین، ایران و کره کارهایی را انجام می‌دهند، اما عیب اصلی مملکت ما این است که آدمی که یک صندلی را می‌شناسد روی آن صندلی ننشسته است و کسی سر جایش نیست.
یکی از کارهای نفوذ همین جا به جا کردن آدم‌هاست که کسی سر جایش نباشد.
بهترین کار برای فشل کردن یا فلج کردن اقتصاد کشور این است که کسی سر جایش نباشد. مثلاً منِ نوعی را که از تجارت پنبه سر در نمی‌آورم در رأس امور مربوط به پنبه قرار می‌دهند. خشکبار را از دست منی که در این کار هستم می‌گیرند.
مشکلات دیگر چطور؟
ارز صادراتی از مشکلات بزرگ صادرکننده‌هاست. به صادرکننده‌ها گفته‌اند از اول مهر پیمان بسپارند و حالا این پیمان را موکول به از اول فروردین کردند. مگر می‌شود قانون 6 ماه عطف به ماسبق شود؟ هرچه فریاد می‌زنیم گوش شنوا نیست.
