محمدحسن آلاله- بیست و چهارم خرداد ماه92 یادآور حماسه سیاسی ملت ایران است که مردم علیرغم وجود مشکلات متعدد وکم و کاستی‌ها با موقعیت شناسی و درک شرایط موجود و با لبیک به فرمان مقام معظم رهبری برای خلق حماسه سیاسی، با حضور هفتاد و دو درصدی خود در انتخاباتی سرنوشت‌ساز نشان دادند که همچنان به انقلاب و نظام جمهوری اسلامی پایبند و وفادارند.در این انتخابات بسیار مهم و حساس، مردم ایران با رأی حداکثری خود ابتدا به نظام اسلامی، سپس به کاندیدای موردنظر و در نهایت به گفتمانی جدید در جامعه به نام «اعتدال» رأی دادند. مردم آمدند تا بگویند در این فصل از انقلاب همراه با تغییر و چرخش نخبگان، خواهان تغییر در فضای گفتمانی کشور نیز هستند. به تعبیری مردمی که در دهه‌های گذشته دوبار به گفتمان سازندگی، دوبار به گفتمان اصلاحات و دوبار به گفتمان عدالت محوری رأی حداکثری داده بودند اینک به گفتمان اعتدال رأی مثبت دادند.پرسش این است چرا مردم به این گفتمان رأی حداکثری دادند، مفهوم اعتدال چیست و چه تفاوتی با دیگر گفتمانها دارد. در مقاله ذیل با ذکر نکاتی چند، مفهوم اعتدال به طور مختصر شرح داده شده و مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.
1- درست است که گفتمان «اعتدال» از سوی منتخب ملت به عنوان یک راهبرد جدید در فضای سیاسی و اجتماعی کشور اعلام شده اما در حقیقت این گفتمان همان گفتمان قلبی مورد نظر مردم بوده که آقای دکتر روحانی با تشخیص صحیح از وضعیت و شرایط موجود کشور و مجموعه مسائل پیش‌روی بین‌المللی و درک و فهم درست از ذهنیت و فکر پنهان و آشکار قاطبه مردم آن را مطرح نمودند و دیدیم که رأی حداکثری مردم نیز پاسخ مثبت به این گفتمان مردمی بود.
2- لازم است توجه شودگفتمان «اعتدال» ریشه درگفتمان عدالت دارد و اصولاً این کلمات هم خانواده هستند و مفهوم و محتوی اساسی و درونی اعتدال نیز به معنای اجرای عدالت واقعی در جامعه است اما عدالتی که از افراط و تفریط به دور است. اصولاً اجرای عدالت نیازمند روحیه اعتدال آمیز است و مطمئناً خارج شدن از مسیر اعتدال ما را از مسیر عدالت نیز خارج خواهد نمود. کما‌اینکه در طول سالهای گذشته شاهد این وضعیت بودیم و دیدیم که عدالت قربانی عدالت شد.
3- لازم است توجه داشته باشیم مفهوم اعتدال به معنای محافظه‌کاری و یا بی‌تفاوتی در امور نیست، بلکه نوعی میانه روی و حرکت در مسیر صراط مستقیم جامعه است، حرکت در مسیر جاده عدل و انصاف است، اعتدال راهی میانه است که از تندروی و کندروی های غیرمنطقی و بی‌حساب و از کج روی ها و انحرافات به دور است.
4- قرآن مجید و مجموعه تعالیم دین مبین اسلام همواره ما را به میانه‌روی و اعتدال دعوت نموده و از ما خواسته است که امتی وسط باشیم. خداوند در سوره بقره آیه 143 اینگونه فرموده اند: وَ کَذَالِکَ جَعَلْنَاکُمْ أُمَّهً وَسَطًا لِّتَکُونُواْ شهُدَاءَ عَلىَ النَّاسِ وَ ... «همانگونه که شما را امت میانه ای قرار دادیم تا بر مردم گواه باشید و پیامبر هم برشما گواه باشد.»
5- در معارف اسلامی و در ادبیات ایرانی نیز همواره از ما مسلمانان خواسته شده تا خصوصاً از تندروی و کندروی جلوگیری نمائیم، آنجا که بیان شده «اندازه نگه‌دار که اندازه نکوست، هم لایق دشمن است و هم لایق دوست» و حتی به ما متذکر شده اند که «کوره را آنقدر برای دشمنانت گرم نکن که خودت هم از حرارتش بسوزی».
6- شاعران نیز که از بطن مردم بیرون آمده و متن ذهنی مردم را به شعر تبدیل نموده اند اینگونه بیان نموده‌اند «آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است، با دوستان مروت با دشمنان مدارا» که این شعر نشان از روحیه اعتدال خواهی می باشد و حتی در برابر دشمن ما را به مدارا و خویشتنداری فرا می خواند، آنجا که این بیان قدری زیباتر نیز می شود و شاعر شیرین سخن می گوید: «درخت دوستی بنشان که کام دل ببار آرد، نهال دشمنی برکن که رنج بی‌شمار آرد». که از این قبیل بسیار است.
7- در احادیث هم آورده شده که «خیر الامور اوسطها» یعنی اینکه خیر در میانه روی قرار دارد و این اشاره به افراط و تفریط ها دارد، همانها که امام علی (ع) از آن به آنها که پیش می روند و آنها که جا می مانند تعبیر می نماید و در این باب اعتدال از یک طرف به معنای دوری از تحجر و از سوی دیگر پرهیز از افسارگسیختگی است.
8- اصولاً بهترین بهترین حالت خوشایند در روی کره زمین اعتدال بهاری یا اعتدال ربیعی است که در هر سال رخ می‌دهد و در ستاره‌شناسی به لحظه‌ای گفته می‌شود که خورشید از دید ناظر زمینی از صفحه استوای سماوی می‌گذرد و حرکت خود را به سمت شمال آسمان در پیش می‌گیرد. جشن باستانی نوروز از لحظه اعتدال بهاری شروع می‌شود و در ایران به لحظه تحویل سال معروف است. سازمان ملل متحد روزی را که اعتدال بهاری در آن رخ می‌دهد روز زمین نام نهاد.
9- مفهوم اعتدال به معنای قبول نداشتن گفتمان اصولگرایی و اصلاحات و یا موضوعی برخلاف و یا متضاد با دیگر گفتمان های قبلی نیست، بلکه به نوعی تکمیل کننده این گفتمان ها با درک شرایط زمان و وضعیت موجود کشور است.گفتمان اعتدال برآیندی ازگفتمان‌های سازندگی ،اصلاحات، عدالت محوری ، مقاومت و دیگر گفتمان های انقلاب است.
10- گفتمان اعتدال دورشدن از کجروی و انحراف از معیارهایی است که ممکن است به جهت حرکت ما درطول زمان به‌وجود آمده باشد که اینک لازم است به حالت اصلی خود برگردانده شوند.
11- مفهوم اعتدال با مفهوم مقاومت و عزت طلبی رابطه دارد، اعتدال به معنای تسلیم شدن در برابر دشمنان و یا نداشتن عزت نفس نیست، بلکه فرصتی جدید برای بازنگری و آسیب شناسی گذشته است.
12- اصولاً مفهوم اعتدال به معنای تند و یا کندرفتن نیست، زیرا اینها نسبی هستند، بلکه به این معناست که کجا باید تند و کجا باید کند رفت و جانب احتیاط را در نظر گرفت. یعنی هر نکته جایی و هر سخن مکانی دارد، رعایت اعتدال مثل خودرویی است که در جای خود تند می رود و در مسیر پیچ ها و گردنه ها سرعت خود را کند و مطمئنه می کند، زیرا که «رهرو آن نیست که گهی تند و گهی خسته رود، رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود».
13- مفهوم اعتدال ریشه درگذشت، بخشش، عدل، انصاف، سعه صدر، صبر، متانت ، خویشتنداری، مدارا، رفتار مسالمت آمیز و اخلاقمداری دارد. البته اعتدال به این معنی نیست که هیچ‌وقت دچار خشم و غضب نشویم، بلکه باید ضمن حفظ عواطف هرکار ما دلیل داشته باشد.
14- تعادل حرکت در مسیر انصاف، همه را دیدن و ایجاد آرامش و امنیت درجامعه است و به نظر می‌رسد بهترین استراتژی در زمان فعلی کشور «گفتمان اعتدال» است که نوعی فرا جناحی عمل نمودن و اعتقاد کامل به نظام مردمسالاری و شایسته سالاری است.
15- البته گفتمان اعتدال همانند دیگر گفتمانها شامل دو مبحث نظری و عملی می باشد و مهم این است که اولاً مفهوم اعتدال از نگاه منتخب ملت چگونه معنا می شود، دوم اینکه معیار این میانه روی و حد وسط مشخص گردد، سوم اینکه این گفتمان فقط یک شعار انتخاباتی باقی نماند و چهارم اینکه ایشان بتواند با درک وسیع از این مفهوم آن را در مرحله عمل به خوبی اجرا نماید، زیرا که در دنیای سیاست عرصه نظر با عمل بسیار متفاوت است. انشاالله که گفتمان اعتدال بتواند جامعه ما را به اعتدال برساند.
*قائم‌مقام حزب موتلفه اسلامی استان خوزستان