در متن ابلاغیه مقام معظم رهبری به رئیس‌جمهوری که همزمان برای رئیس مجلس، رئیس قوه قضائیه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ارسال شده بوده آمده است: «پیش روی بودن دومین پنج سال از سند چشم انداز دوره بیست ساله کشور و ابلاغ بعضی از سیاست‌های کلی اصولی مانند سیاست‌های کلی اصلی 44 از یک طرف و بعضی تحولات جهانی از طرف دیگر اقتضا می‌کند که هر چه زودتر قانون برنامه پنج ساله پنجم کشور با جهت‌گیری دستیابی به اهداف مرحله‌ای متناسب با سند چشم‌انداز 20 ساله تهیه گردد. اینک سیاست‌های کلی برنامه پنجم که باید مبنای تهیه و تدوین قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران باشد، ابلاغ می‌گردد. انتظار می‌رود این سیاست‌ها که با رویکرد مبنایی پیشرفت و عدالت تنظیم شده، بتواند در جای جای کلیه فعالیت‌های کشور چه در بُعد تقنین و چه در بُعد اجرا ظاهر شود...»
برای ارزیابی تحقق اهداف اقتصادی برنامه پنجم توسعه در طول سه سال گذشته با محمدمهدی مفتح؛ نماینده مردم تویسرکان در دوره نهم مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون تلفیق لایحه بودجه 93 گفتگو کرده‌ایم.
محمدمهدی مفتح، زاده هشتم دی ۱۳۳۵ در قم و پسر بزرگ شهید محمد مفتح است. این تحصیل‌کرده رشته مهندسی صنایع در دانشگاه صنعتی شریف که دارنده مدرک دکترای اقتصاد نیز است، سابقه نمایندگی دوره‌های چهارم، پنجم، هفتم و هشتم و ریاست کمیسیون برنامه و بودجه مجلس را در کارنامه دارد و کمابیش یک پای ثابت کمیسیون تلفیق بودجه در دوران نمایندگی بوده است.
مشروح گفتگو با این عضو سابق شورای پول و اعتبار را در ادامه بخوانید:
بیست و یکم دی‌ماه، سالروز ابلاغ سیاست‌های کلی برنامه پنجم توسعه از سوی رهبر معظم انقلاب را چندی پیش پشت سر گذاشتیم. به نظرم اجرای قانون برنامه پنجم توسعه قرار بود از سال 89 شروع شود. اما از سال 90 آغاز شد، علت این تأخیر چه بود؟
در تحویل لایحه برنامه پنجم توسعه از سوی دولت به مجلس، تأخیر به وجود آمد، بررسی برنامه در مجلس و کمیسیون‌های تخصصی و هماهنگی آن با دولت هم زمان برد و در مجموع از زمانی که باید پیش از پایان برنامه چهارم، برنامه پنجم آماده می‌شد، آن گونه نشد.
چون هم تهیه و تحویل لایحه از سوی دولت با تأخیر بود، هم بررسی در مجلس با توجه به حداقل زمانی که مورد نیازش بود به پایان برنامه چهارم نرسید، برنامه چهارم یک سال تمدید شد، یعنی برنامه پنج ساله چهارم در حقیقت 6 ساله شد و با همان سیاست‌های برنامه چهارم سال ششم را گذراندیم و از اول سال 90 برنامه پنج ساله پنجم به اجرا درآمد.
همان طور که گفتید برنامه چهارم 6 ساله اجرا شد. به هر حال کلیت برنامه‌ریزی و اجرا زیر سئوال رفته است. با این شرایط برنامه‌های کلان کشوری به چه روزی می‌افتند؟
خیر زیر سئوال نرفته است. روال برنامه کاملاً معلوم است. سیاست‌های کلی برنامه مشخص است. احکام برنامه در بندهای مختلف در فصل‌های مختلف در برنامه معلوم و مشخص هستند و قاعدتاً باید بودجه‌ها را مبتنی بر برنامه بنویسیم و اجرا کنیم و سال به سال هم باید ارزیابی شود. یکی از احکام برنامه این است که اجرای برنامه سال به سال ارزیابی و گزارش‌ها به مجلس ارائه شود که در بودجه سال 1393 هم زمانی که آقای رئیس‌جمهور، لایحه بودجه را به مجلس تقدیم کردند، گزارش چند سال گذشته را ارائه دادند.
الان که حدود سه سال از اجرای برنامه پنجم گذشته است، ارزیابی شما از اجرای بندهای اقتصادی این برنامه چیست؟
اگر بخواهیم دقیق صحبت کنیم باید پاسخ به این سئوال با یک کار پژوهشی و کارشناسی داده شود، یعنی مشخص شود اهداف کمّی کدام است. برای هر حکمی درباره برنامه پنجم، چه در حوزه اقتصادی و چه در حوزه‌های دیگر، اهداف کمّی باید معلوم باشند و سپس باید گزارش‌هایی از نحوه تحقق آنها ارائه و بر اساس آن سنجیده شود که چگونه کار شده است و همین طور هم اهداف کیفی.
پاسخ این سئوال را از دیدگاه دولت با مطالعه گزارشی که دولت داده است می‌توانید بگیرید. اگر آن گزارش را بخواهید تحلیل کنید، کار کارشناسی می‌برد.
آیا این ارزیابی مستمر از سوی نهاد خاصی انجام می‌شود؟
طبق تکلیف برنامه، دولت باید هر سال نتیجه اجرای برنامه را در سال قبل، جمع‌بندی و همراه با لایحه بودجه، در 15 آذرماه به مجلس تقدیم کند.
مقام معظم رهبری در ابلاغ بخش اقتصادی برنامه پنجم توسعه، بر 2 محور «رشد مناسب اقتصادی» و «گسترش عدالت» تأکید داشتند، آیا در این 2 محور به مقصد رسیدیم و تا این فصل از اجرای برنامه، پیشرفت متناسب با اهداف بوده است؟
به هر حال گزارش‌هایی که می‌دهند بعضاً حاکی از رشد منفی است. البته این موضوع به کار کارشناسی نیاز دارد. من نمی‌توانم با یک کلمه پاسخ بدهم. باید کسی که در این زمینه صحبت می‌کند مبتنی بر کار کارشناسی باشد، اما آمارهایی را که دولت جدید از میزان تورم و رشد اقتصادی بیان می‌کند، نشانگر رشد منفی است، از گزارش‌های دولت این گونه برمی‌آید، در زمینه اقتصادی توفیقی نداشته‌ایم، وقتی تورم بالا باشد، یعنی اختلاف طبقاتی بیشتر شده است، اما باید به‌طور دقیق مطالعه و بررسی و بر اساس گزارش‌های کارشناسی اظهار نظر کرد که الان آن گزارش‌ها در اختیار بنده قرار ندارد.
پس با توجه به این صحبت شما، درباره گسترش عدالت هم نمی‌شود، اظهار نظری کرد!؟
خیر.
آیا به نظر شما انتظار مقام معظم رهبری در تدوین الگوی توسعه ایرانی ـ اسلامی در حوزه اقتصادی این برنامه برآورده شده است؟
نمی‌دانم. باید گزارش کارشناسی داشته باشیم. با این شاخص‌هایی که داده می‌شود، اجمالاً خود من از توسعه و اجرای عدالت و الگوی توسعه موفقیتی نمی‌بینم، ولی گزارش دقیق را باید مبتنی بر کار کارشناسی ارائه کرد.
با این اوصافی که همه موضوع‌ها درباره ارزیابی اجرای برنامه پنجم توسعه در سه سال گذشته را به کار کارشناسی وابسته می‌دانید، پس ناچاریم، سئوالات را کلی مطرح کنیم و به جزئیات وارد نشویم.
اگر قرار باشد، تحلیل‌های دقیق و صحیح ارائه کرد، پس باید بر اساس کار کارشناسی و گزارش‌ها و آمارهای مشخص، منطقی و رسمی نیاز است. اگر واقعاً پاسخ دقیق می‌خواهید، پس باید مبتنی بر مطالعه باشد و همین طوری نمی‌شود پاسخ داد. این موضوع را چند بار تکرار کردم، اما باز شما به شکل دیگری سئوال می‌کنید.
عذرخواهی می‌کنم. اجازه دهید سئوال کلی‌تری را بپرسم. آیا برنامه‌هایی که ارائه شده‌اند واقعاً عملیاتی هستند یا فقط روی کاغذ تصور می‌شود که اجرا خواهند شد؟
ادعا این است که عملیاتی هستند.
نظر شما؟
ادعای دولت و مجلس این است که عملیاتی هستند.
نظر شما در این زمینه مشخصا چیست؟
بنده هم عضو کمیسیون تلفیق مجلس بوده‌ام.
آیا به نظر شما محتوای برنامه‌های کلان توسعه با اولویت‌های کشورمان هم‌خوانی دارد؟
بله، خوب بوده است.
لطفا در جمع‌بندی بفرمایید مشکلاتی که در اجرای برنامه‌ها وجود دارد، آیا نتیجه فرآیند برنامه‌ریزی و تدوین برنامه مقدماتی نیست؟
باید کار کارشناسی کرد تا معلوم شود نتیجه چیست. به این سئوال نمی‌شود پاسخ کلی داد. کلی‌گویی در ارزیابی تحقق برنامه پنجم توسعه صحیح نیست، باید مبتنی بر کار کارشناسی پاسخ داد.
