چه قائل به ولایت مطلقه فقیه باشیم چه مقیده ، نمی توانیم انکار و یا فراموش کنیم که یوم الله نه دی ، نماد و مصداق باشکوهی از گستره اختیارات و نفوذ ولایت فقیه است. جریان نه دی ، به روشنی نشان داد که حرکت سرانگشت ولی فقیه ، توانایی بر هم زدن همه معاملات و معادلات را دارد و منتظر استدلال و اثبات ما برای مطلقه یا مقیده بودنش نمی ماند.
نسیبه پورمحمدی- نظریه ولایت فقیه ، پیشینه ای به قدمت فقه شیعه دارد و فقهای عظام در قرن ها پیش به این مسئله به معنای حاکمیت و زمامداری جامعه اسلامی اذعان و اعتراف داشته اند. شیعیان در عصر غیبت موظف به اطاعت از نواب امام زمان عجل الله تعالی فرجه هستند که در غیبت صغری به نصب خاص و در غیبت کبری به نصب عام امام مشروعیت پیدا می کنند.در اینکه ولایت فقیه همان نصب عامی است که اولی الامر به اطاعت او دستور داده است بین علمای تشیع هیچ گونه اختلاف نظری وجود ندارد .
اختلاف نظر علمای تشیع از آنجایی آغاز می گردد که ولایت فقیه ِ جامع الشرایط را مطلقه بدانیم یا مقیده؟
اگر ولایت فقیه را مطلقه بدانیم ، قائل شده ایم که فقیه جانشین امام معصوم است به نصب عام و همه اختیارات حکومت امام معصوم را داردالا ما خرج بالدلیل . قسمت آخر تعریف یعنی ( الا ما خرج بالدلیل ) را توضیح
داده اند به مواردی که امام به علم الهی عمل می کند نه علم ظاهری اش، مثل جهاد ابتدایی که خاص امام معصوم و منوط به علم الهی ایشان است و در زمان غیبت اتفاق نخواهد افتاد .علمایی همچون مرحوم ملا احمد نراقی ، ملا محمد حسن نجفی صاحب جواهر ، محقق کرکی و محقق حلی از جمله علمایی هستند که قائل به ولایت مطلقه فقیه در عصر غیبت کبری بوده و نیز کتاب هایی هم در این رابطه به رشته تحریر در آورده اند . مرحوم آخوند ملا قربانعلی زنجانی نیز از معتقدین به این نظریه است که در دوران مشروطیت ،حاکم قاجار را در زنجان بیرون کرده و خود به امر تشکیل حکومت در آنجا مشغول شده است.
آیت الله العظمی بروجردی نیز پیش از امام خمینی (ره) قائل به ولایت مطلقه بوده اند ، هر چند که هیچ گاه با حکومت وقت برای تشکیل حکومت اسلامی درگیر نشدند. البته لازم به ذکر است که تا زمانی که آیت الله العظمی بروجردی در قید حیات بوده اند امام خمینی (ره) نیز هیچ حرکتی در جهت قیام انجام نداده اند چرا که ایشان را ولی فقیه زمان خود می دانستند. در عصر حاضر نیز علمایی چون آیت الله العظمی فاضل لنکرانی ، آیت الله مصباح یزدی ، آیت الله جوادی آملی ، آیت الله العظمی مکارم شیرازی ، آیت الله العظمی صافی گلپایگانی ، آیت الله العظمی بهجت و آیت الله العظمی نوری همدانی از قائلین به نظریه ولایت مطلقه فقیه هستند . و اما اگر ولایت فقیه را مقیده بدانیم ، قائل شده ایم به اینکه فقیه جانشین امام معصوم است به نصب عام اما اختیارات حکومتی او مقید است به امور حِسْبه .
امور حسبه را چنین تعریف کردند : آنچه شارع راضی به ترک آن ، یا فوت آن و یا به اهمال آن نیست . طبق این تعریف فقیه جایی در سیاست دخالت می کند که احساس می کند خدا از سکوتش راضی نیست . یعنی هر جا خدا راضی نباشد و امر غیر مرضی خداوند رخ داده است ، فقیه دخالت می کند.
علمای شیعه برای امور حسبه مصادیق مختلفی را ذکر کرده اند . مرحوم نراقی در کتاب عوائد الایام امور حسبه را شامل : قضاوت ، رسیدگی و ولایت بر اموال غایبان و قاصران و ولایت اموال مجهول الممالک دانسته است .
مرحوم نائینی در کتاب تنبیه الامه و تنزیه المله در مورد مصداق امور حسبه ، مطلب جالبی را بیان کرده و چنین می گوید : حکومت و جمیع شئون آن از جمله چیزهایی است که شارع راضی به ترک آن نیست.در زمان معاصر نیز ، آیت الله العظمی خوئی ، آیت الله العظمی وحید خراسانی ، آیت الله العظمی سیستانی و آیت الله العظمی تبریزی از علمایی هستند که قائل به مقید بودن ولایت فقیه هستند .وقتی از ولایت فقیه سخن گفته
می شود ، دیده شده برخی تعمدا نسبت به اصل ولایت فقیه بی توجه بوده و بحث را به سمت مطلقه یا مقیده بودن آن منحرف می کنند و با این اقدام به خیال خود در جستجوی راهی برای محدود و تشریفاتی کردن این منصب الهی هستند.امام خمینی (ره) ، استدلال ولایت فقیه را بدیهی می دانسته اند و با بیان ساده ای می فرمودند که دستورات اجتماعی اسلام بعد از امام معصوم (ع) ، متولی می خواهد و این ولایت دو شرط دارد . یکی اینکه شخص ، دستورات را بداند(یعنی فقیه باشد) و دیگر آنکه اجرای دستورات را بخواهد (یعنی عادل باشد) . این یعنی ولایت فقیه.
ذکر این نکته خالی از لطف نیست که فقهای متقدم بحث ولایت فقیه را ذیل بحث بیع ، مطرح کرده اند ، مثلا اینکه فقیه می تواند بیع را به هم بزند و ...
به هر حال چه قائل به ولایت مطلقه فقیه باشیم چه مقیده ، نمی توانیم انکار و یا فراموش کنیم که یوم الله نه دی ، نماد و مصداق باشکوهی از گستره اختیارات و نفوذ ولایت فقیه است.
جریان نه دی ، به روشنی نشان داد که حرکت سرانگشت ولی فقیه ، توانایی بر هم زدن همه معاملات و معادلات را دارد و منتظر استدلال و اثبات ما برای مطلقه یا مقیده بودنش نمی ماند.
اگر ولایت فقیه را مطلقه بدانیم ، قائل شده ایم که فقیه جانشین امام معصوم است به نصب عام و همه اختیارات حکومت امام معصوم را داردالا ما خرج بالدلیل . قسمت آخر تعریف یعنی ( الا ما خرج بالدلیل ) را توضیح
داده اند به مواردی که امام به علم الهی عمل می کند نه علم ظاهری اش، مثل جهاد ابتدایی که خاص امام معصوم و منوط به علم الهی ایشان است و در زمان غیبت اتفاق نخواهد افتاد .علمایی همچون مرحوم ملا احمد نراقی ، ملا محمد حسن نجفی صاحب جواهر ، محقق کرکی و محقق حلی از جمله علمایی هستند که قائل به ولایت مطلقه فقیه در عصر غیبت کبری بوده و نیز کتاب هایی هم در این رابطه به رشته تحریر در آورده اند . مرحوم آخوند ملا قربانعلی زنجانی نیز از معتقدین به این نظریه است که در دوران مشروطیت ،حاکم قاجار را در زنجان بیرون کرده و خود به امر تشکیل حکومت در آنجا مشغول شده است.
آیت الله العظمی بروجردی نیز پیش از امام خمینی (ره) قائل به ولایت مطلقه بوده اند ، هر چند که هیچ گاه با حکومت وقت برای تشکیل حکومت اسلامی درگیر نشدند. البته لازم به ذکر است که تا زمانی که آیت الله العظمی بروجردی در قید حیات بوده اند امام خمینی (ره) نیز هیچ حرکتی در جهت قیام انجام نداده اند چرا که ایشان را ولی فقیه زمان خود می دانستند. در عصر حاضر نیز علمایی چون آیت الله العظمی فاضل لنکرانی ، آیت الله مصباح یزدی ، آیت الله جوادی آملی ، آیت الله العظمی مکارم شیرازی ، آیت الله العظمی صافی گلپایگانی ، آیت الله العظمی بهجت و آیت الله العظمی نوری همدانی از قائلین به نظریه ولایت مطلقه فقیه هستند . و اما اگر ولایت فقیه را مقیده بدانیم ، قائل شده ایم به اینکه فقیه جانشین امام معصوم است به نصب عام اما اختیارات حکومتی او مقید است به امور حِسْبه .
امور حسبه را چنین تعریف کردند : آنچه شارع راضی به ترک آن ، یا فوت آن و یا به اهمال آن نیست . طبق این تعریف فقیه جایی در سیاست دخالت می کند که احساس می کند خدا از سکوتش راضی نیست . یعنی هر جا خدا راضی نباشد و امر غیر مرضی خداوند رخ داده است ، فقیه دخالت می کند.
علمای شیعه برای امور حسبه مصادیق مختلفی را ذکر کرده اند . مرحوم نراقی در کتاب عوائد الایام امور حسبه را شامل : قضاوت ، رسیدگی و ولایت بر اموال غایبان و قاصران و ولایت اموال مجهول الممالک دانسته است .
مرحوم نائینی در کتاب تنبیه الامه و تنزیه المله در مورد مصداق امور حسبه ، مطلب جالبی را بیان کرده و چنین می گوید : حکومت و جمیع شئون آن از جمله چیزهایی است که شارع راضی به ترک آن نیست.در زمان معاصر نیز ، آیت الله العظمی خوئی ، آیت الله العظمی وحید خراسانی ، آیت الله العظمی سیستانی و آیت الله العظمی تبریزی از علمایی هستند که قائل به مقید بودن ولایت فقیه هستند .وقتی از ولایت فقیه سخن گفته
می شود ، دیده شده برخی تعمدا نسبت به اصل ولایت فقیه بی توجه بوده و بحث را به سمت مطلقه یا مقیده بودن آن منحرف می کنند و با این اقدام به خیال خود در جستجوی راهی برای محدود و تشریفاتی کردن این منصب الهی هستند.امام خمینی (ره) ، استدلال ولایت فقیه را بدیهی می دانسته اند و با بیان ساده ای می فرمودند که دستورات اجتماعی اسلام بعد از امام معصوم (ع) ، متولی می خواهد و این ولایت دو شرط دارد . یکی اینکه شخص ، دستورات را بداند(یعنی فقیه باشد) و دیگر آنکه اجرای دستورات را بخواهد (یعنی عادل باشد) . این یعنی ولایت فقیه.
ذکر این نکته خالی از لطف نیست که فقهای متقدم بحث ولایت فقیه را ذیل بحث بیع ، مطرح کرده اند ، مثلا اینکه فقیه می تواند بیع را به هم بزند و ...
به هر حال چه قائل به ولایت مطلقه فقیه باشیم چه مقیده ، نمی توانیم انکار و یا فراموش کنیم که یوم الله نه دی ، نماد و مصداق باشکوهی از گستره اختیارات و نفوذ ولایت فقیه است.
جریان نه دی ، به روشنی نشان داد که حرکت سرانگشت ولی فقیه ، توانایی بر هم زدن همه معاملات و معادلات را دارد و منتظر استدلال و اثبات ما برای مطلقه یا مقیده بودنش نمی ماند.
