زن را برای اجرای مسئولیتهای بزرگی نظیر پرورش فرزند و حمایت از شوهر در مکانی آرام به منصه ظهور برساند. طبعاً این امر با الگوی کار برابر که مورد توجه مکاتبی نظیر فمینیسم است برابری نمی‌کند زیرا مطابق نظر اسلام زن برای انجام وظایف خود در بستری مناسب باید قرار گیرد و این نشان دهنده میزان ارزش گذاری اسلام برای زن است.
گفتگو: اکرم یافتیان – نفیسه زارعی- خانواده به عنوان یکی از بنیادی‌ترین هسته‌های اولیه هر اجتماعی از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است. توجه اسلام به این نهاد به ویژه از بعد اخلاق محوری به گونه‌ای است که قوت‌ها و نقص‌های آن بر کل جامعه تأثیرگذار است تا آنجا که تحکیم و تقویت نهاد خانواده را سرلوحه امور این آیین مقدس قرار داده است.
نقش زن در این بین و کارکردهای زنان در خانواده موضوعی است که ما بر آن شدیم تا در هفته تکریم خانواده به سراغ حجت الاسلام حسین نجفی (بستان) عضو دفتر مطالعات و تحقیقات زنان در قم رفته و نظرات کارشناسی ایشان را در این خصوص جویا شویم:
* مفهوم خانواده مطابق نص اسلام و کارکرد آن در این دین مقدس چیست؟
خانواده به لحاظ طبیعی دارای کارکردهای فوق‌العاده‌ای است؛ این امر ناشی از اثرات طبیعی و فرهنگی این نهاد در نظام هستی است و آثار منحصر به فردی دارد که برای هیچ نظام دیگری در طبیعت این آثار متصور نیست و به بیان دیگر این آثار را نمی‌توان به نهاد دیگری در نظام هستی قابل احاله داد و قطعاً اسلام نیز که تمام برنامه‌های آن بر مبنای مصالح پیروانش است بر روی این نهاد سرمایه‌گذاری کرده است و اسلام به دلیل آثار خاص خانواده بر روی این نهاد نسبت به سایر نهادها سرمایه‌گذاری بیشتری کرده است.
* آیا می‌توان این نظریه را مطرح کرد که نهادهای دیگر می‌توانند جایگزین نهاد خانواده شوند؟
البته شاید در ظاهر افراد بتوانند برخی از نیازهای خود به ویژه نیاز عاطفی را در نهادی غیر از خانواده برطرف کنند اما به دلیل جاذبه‌های طبیعی و خدادادی که در خانواده به واسطه تشکیل این نهاد ایجاد می‌شود تنها خانواده است که می‌تواند پاسخگوی نیازهای افراد باشد البته از دلایل عمده دیگر می‌توان استحکام و ثبات خانواده را در قیاس با سایر نهادها ذکر کرد زیرا خانواده به دلیل پیوندهای عمیق روحی و روانی دارای کشش و جاذبه بین افراد است و همین امر سبب این ثبات می‌شود.
* بعد تربیتی و نظارتی خانواده چگونه در نظام اسلام مورد توجه قرار گرفته است؟
در خانواده یک سلسله از روابط طبیعی عاطفی وجود دارد که سبب شکل‌گیری شخصیت فرد در کنار والدین می‌شود. در این کارکرد خانواده بر رفتار فرد توسط والد کنترل و مدیریت می‌شود و این بعد نظارتی در خود مبحث حمایت را نیز در بردارد. ضمن اینکه هیچ نهاد دیگری در بعد تربیتی قابلیت انتقال فرهنگ به فرزندان را ندارد. این امر در نهادهای دیگر معمولاً به صورت کنترل اجتماعی پدیدار می‌گردد و این کنترل در قالب خشک و قراردادی خود را نشان می‌دهد. نمونه بارز این امر حتی در رابطه‌های دوستانه خود را نشان می‌دهد که این امر به انضمام عدم دوام و عمر نهادهای دیگر سبب می‌شود این نهادها حتی با وجود بعد عاطفی بالا کارکرد خانواده را نداشته باشند و به همین دلیل است که مؤکداً در اسلام نسبت به اهمیت و جایگاه خانواده تأکید شده است به گونه‌ای که بارها آمده است که هیچ نهادی در اسلام نزد خدا محبوب تر از خانواده نیست.
* آیا برابر اینکه اسلام تشکیل و دوام خانواده را مورد تأکید قرار داده نسبت به فروپاشی آن نیز سفارشاتی شده است؟
به مثابه اینکه این نهاد در اسلام مورد تأکید قرار داده شده است گسست آن نیز مورد توجه است. چنانچه در روایات و آیات تأکید شده است.
هیچ امری در اسلام نزد خداوند مبغوض‌تر از طلاق نیست. این حساسیت بالا نسبت به طلاق به ویژه در قرآن ناشی از اهمیت خانواده و سعی در حفظ آن است.
* نظر اسلام نسبت به جایگاه زن در خانواده چیست و این دیدگاه چه تفاوت ساختاری با دیگر دیدگاه‌ها دارد؟
این نکته که اسلام چه نگاهی به خانواده و زن در این نهاد مقدس دارد امری بسیار قابل بحث و تفحص است و برای تبیین آن باید از آیات و روایات استمداد جست به طور مثال در بحث قوامیت اسلام کاملاً تبیین می کند که چه ساختاری بر خانواده باید حاکم باشد و از خود این مبحث می‌توان جایگاه زنان را در خانواده به دست آورد زیرا مطابق این بحث و نظر بزرگان، شوهر می‌بایست حمایت مادی و معنوی زن را بر عهده گرفته و آن را جلب کند به عبارت صحیح‌تر حقوق زن و شخصیت او در اسلام مورد تأکید بوده و مباحثی حول این محور می‌گردد. اما باید در نظر داشت که تقسیم وظایف در اسلام بین زن و مرد با آنچه در مکاتب دیگر با عنوان برابری حقوق زن و مرد یاد می‌شود تفاوت‌های چشمگیری دارد.
* در دیدگاه حقوقی اسلام نسبت به زن مسئولیتها چگونه بین افراد تقسیم شده است؟
مطابق دیدگاه اسلام تساوی به شیوه غربی مردود بوده و همواره یک فرد را محور قرار داده و فرد دیگر به صورت متقابل نسبت به او وظایفی بر عهده دارد. حال زمانی که زن محور قرار می‌گیرد طرف مقابلش در قبال او مسئولیتهایی دارد که زن را برای اجرای مسئولیتهای بزرگی نظیر پرورش فرزند و حمایت از شوهر در مکانی آرام به منصه ظهور برساند. طبعاً این امر با الگوی کار برابر که مورد توجه مکاتبی نظیر فمینیسم است برابری نمی‌کند زیرا مطابق نظر اسلام زن برای انجام وظایف خود در بستری مناسب باید قرار گیرد و این نشان دهنده میزان ارزش گذاری اسلام برای زن است. به طور مثال در روایات آمده است زن نگهبان بیت همسرش است. این روایت بیانگر اهمیت و ارزش زن در اسلام است. زیرا مطابق اسلام خانواده بر محور زن شکل می‌گیرد.
نقش زن در این بین و کارکردهای زنان در خانواده موضوعی است که ما بر آن شدیم تا در هفته تکریم خانواده به سراغ حجت الاسلام حسین نجفی (بستان) عضو دفتر مطالعات و تحقیقات زنان در قم رفته و نظرات کارشناسی ایشان را در این خصوص جویا شویم:
* مفهوم خانواده مطابق نص اسلام و کارکرد آن در این دین مقدس چیست؟
خانواده به لحاظ طبیعی دارای کارکردهای فوق‌العاده‌ای است؛ این امر ناشی از اثرات طبیعی و فرهنگی این نهاد در نظام هستی است و آثار منحصر به فردی دارد که برای هیچ نظام دیگری در طبیعت این آثار متصور نیست و به بیان دیگر این آثار را نمی‌توان به نهاد دیگری در نظام هستی قابل احاله داد و قطعاً اسلام نیز که تمام برنامه‌های آن بر مبنای مصالح پیروانش است بر روی این نهاد سرمایه‌گذاری کرده است و اسلام به دلیل آثار خاص خانواده بر روی این نهاد نسبت به سایر نهادها سرمایه‌گذاری بیشتری کرده است.
* آیا می‌توان این نظریه را مطرح کرد که نهادهای دیگر می‌توانند جایگزین نهاد خانواده شوند؟
البته شاید در ظاهر افراد بتوانند برخی از نیازهای خود به ویژه نیاز عاطفی را در نهادی غیر از خانواده برطرف کنند اما به دلیل جاذبه‌های طبیعی و خدادادی که در خانواده به واسطه تشکیل این نهاد ایجاد می‌شود تنها خانواده است که می‌تواند پاسخگوی نیازهای افراد باشد البته از دلایل عمده دیگر می‌توان استحکام و ثبات خانواده را در قیاس با سایر نهادها ذکر کرد زیرا خانواده به دلیل پیوندهای عمیق روحی و روانی دارای کشش و جاذبه بین افراد است و همین امر سبب این ثبات می‌شود.
* بعد تربیتی و نظارتی خانواده چگونه در نظام اسلام مورد توجه قرار گرفته است؟
در خانواده یک سلسله از روابط طبیعی عاطفی وجود دارد که سبب شکل‌گیری شخصیت فرد در کنار والدین می‌شود. در این کارکرد خانواده بر رفتار فرد توسط والد کنترل و مدیریت می‌شود و این بعد نظارتی در خود مبحث حمایت را نیز در بردارد. ضمن اینکه هیچ نهاد دیگری در بعد تربیتی قابلیت انتقال فرهنگ به فرزندان را ندارد. این امر در نهادهای دیگر معمولاً به صورت کنترل اجتماعی پدیدار می‌گردد و این کنترل در قالب خشک و قراردادی خود را نشان می‌دهد. نمونه بارز این امر حتی در رابطه‌های دوستانه خود را نشان می‌دهد که این امر به انضمام عدم دوام و عمر نهادهای دیگر سبب می‌شود این نهادها حتی با وجود بعد عاطفی بالا کارکرد خانواده را نداشته باشند و به همین دلیل است که مؤکداً در اسلام نسبت به اهمیت و جایگاه خانواده تأکید شده است به گونه‌ای که بارها آمده است که هیچ نهادی در اسلام نزد خدا محبوب تر از خانواده نیست.
* آیا برابر اینکه اسلام تشکیل و دوام خانواده را مورد تأکید قرار داده نسبت به فروپاشی آن نیز سفارشاتی شده است؟
به مثابه اینکه این نهاد در اسلام مورد تأکید قرار داده شده است گسست آن نیز مورد توجه است. چنانچه در روایات و آیات تأکید شده است.
هیچ امری در اسلام نزد خداوند مبغوض‌تر از طلاق نیست. این حساسیت بالا نسبت به طلاق به ویژه در قرآن ناشی از اهمیت خانواده و سعی در حفظ آن است.
* نظر اسلام نسبت به جایگاه زن در خانواده چیست و این دیدگاه چه تفاوت ساختاری با دیگر دیدگاه‌ها دارد؟
این نکته که اسلام چه نگاهی به خانواده و زن در این نهاد مقدس دارد امری بسیار قابل بحث و تفحص است و برای تبیین آن باید از آیات و روایات استمداد جست به طور مثال در بحث قوامیت اسلام کاملاً تبیین می کند که چه ساختاری بر خانواده باید حاکم باشد و از خود این مبحث می‌توان جایگاه زنان را در خانواده به دست آورد زیرا مطابق این بحث و نظر بزرگان، شوهر می‌بایست حمایت مادی و معنوی زن را بر عهده گرفته و آن را جلب کند به عبارت صحیح‌تر حقوق زن و شخصیت او در اسلام مورد تأکید بوده و مباحثی حول این محور می‌گردد. اما باید در نظر داشت که تقسیم وظایف در اسلام بین زن و مرد با آنچه در مکاتب دیگر با عنوان برابری حقوق زن و مرد یاد می‌شود تفاوت‌های چشمگیری دارد.
* در دیدگاه حقوقی اسلام نسبت به زن مسئولیتها چگونه بین افراد تقسیم شده است؟
مطابق دیدگاه اسلام تساوی به شیوه غربی مردود بوده و همواره یک فرد را محور قرار داده و فرد دیگر به صورت متقابل نسبت به او وظایفی بر عهده دارد. حال زمانی که زن محور قرار می‌گیرد طرف مقابلش در قبال او مسئولیتهایی دارد که زن را برای اجرای مسئولیتهای بزرگی نظیر پرورش فرزند و حمایت از شوهر در مکانی آرام به منصه ظهور برساند. طبعاً این امر با الگوی کار برابر که مورد توجه مکاتبی نظیر فمینیسم است برابری نمی‌کند زیرا مطابق نظر اسلام زن برای انجام وظایف خود در بستری مناسب باید قرار گیرد و این نشان دهنده میزان ارزش گذاری اسلام برای زن است. به طور مثال در روایات آمده است زن نگهبان بیت همسرش است. این روایت بیانگر اهمیت و ارزش زن در اسلام است. زیرا مطابق اسلام خانواده بر محور زن شکل می‌گیرد.