عفت و حجاب را به این شکل با هم مقایسه نکنید. عفت واژه‌ای است برای اشاره به یک خلق و ویژگی اخلاقی، در حالی که حجاب واژه‌ای است برای بیان یک رفتار. این دو را با هم مقایسه نکنید.

عفت یک ارزش درونی است که خود را در قالب برخی از رفتارهای بیرونی نشان می‌دهد. یکی از رفتارهای بیرونی حجاب در پوشش و ملاحظاتی در گویش و رفتار است. قرآن می‌گوید: خانم‌ها! وقتی می‌خواهید صحبت کنید، صدایتان را به شکل محرکی «فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلًا مَّعْرُوفًا» نرم و نازک نکنید. قرآن می‌خواهد بگوید حتی گفتار شما برای من محل توجه است.

عفت یک ارزش درونی است و خود را در شکل‌های مختلف بروز می‌دهد. ما در عرف‌مان واژه خوبی داریم و می‌گوییم عفت کلام.

مردم قبول دارند کسی که در درون خودش عفت دارد، باید در کلامش اقتضائات لازم را رعایت کند، پس عفت یک ارزش درونی است، اما این ارزش درونی خود را در قالب‌های بیرونی بروز می‌دهد که یکی از آن‌ها حجاب در پوشش است.

یکی از آن‌ها ملاحظات در رفتار است. قرآن حتی در مورد راه رفتن هم بحث می‌کند و می‌گوید این جوری راه بروید، فلان جور راه نروید.

هم به خانم‌ها و هم به آقایان می‌گوید نگاه‌هایتان را فرو بپوشید، یعنی به نگاه ما هم کار دارد. نگاه، پوشش، راه رفتن و سخن گفتن رفتار هستند که در واقع نمود خارجی صفات و ارزش‌های درونی ما هستند.

آدمی را فرض کنید که خیلی تفاخر دارد. این تفاخر گاهی در پوشش او بروز می‌کند،‌گاه در حرف زدنش، گاهی در ماشینی که سوار می‌شود و گاهی در دکوراسیون خانه‌اش. پس بیرون نشانه‌ای است از آنچه در درون می‌گذرد. ظاهر آراسته قطعاً شرط لازم است، ولی شرط کافی نیست. یعنی شما نمی‌توانید بگویید درونم پاک است، اما بیرونم ناپاک.

منظورتان را از آراستگی بیان کنید؟

من می‌گویم خانمی که در مقابل نامحرم پوشش مناسبی را اختیار می‌کند، یعنی از ویژگی عفت برخوردار است. قرآن تعبیر زیبایی دارد و می‌گوید زنان به‌گونه‌ای لباس بپوشند و رفتار کنند که آدم‌های مریض در آن‌ها طمع نکنند.

خانمی که بدپوشی می‌کند، اجازه می‌دهد که دیگران با او رفتار طمع‌ورزانه‌ای داشته باشند.

سئوال این است که آیا اگر ظاهرم به‌گونه‌ای باشد که به نظر بیاید آدم موقر، متین و متدینی هستم، کافی است؟ من می‌گویم نه، کافی نیست، چون ممکن است کسی حجاب کامل هم داشته باشد، اما رفتار مناسبی نداشته باشد که اتفاقاً باعث تعجب همه هم می‌شود.

آیا ظاهری که با احکام شریعت انطباق دارد لازم است؟ قطعاً لازم است. آیا کافی است؟

قطعاً کافی نیست. کسی که ظاهر را رعایت کرده موظف است درست هم حرف بزند. بعضی از شرکت‌ها منشی خانم دارند.

تلفن که می‌زنید، چنان صدایشان را نرم و نازک می‌کنند که مخاطب به خودش اجازه می‌دهد با او شوخی و صحبت‌های خصوصی هم بکند، اما یک منشی هم محکم حرف می‌زند، طرف کارش را می‌گوید و جوابش را هم می‌گیرد. معلوم می‌شود فقط پوشش مطرح نیست. ممکن است خانمی پوشش خوبی هم داشته باشد، اما نحوه صحبت کردنش نامربوط باشد.

*رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات زنان دانشگاه تهران