دکتر محمدحسن عصاره- در چند سال اخیر میزان داروهای تولیدشده به شیوه سنتز ترکیبهای شیمیایی در حال افزایش بوده است و این رشد میزان تولید در جهت ارتقای سلامت و درمان بیمار یهای بشر بسیار مؤثر بوده است، با این حال مصرف بیش از اندازه داروهای شیمیایی عوارض جانبی برای بدن استفاد ه کنندگان وافزایش مقاومت بیماریهایی را در پی داشته است.
برای رفع این مشکل و گذر از این چالش که طی چند سال اخیر تبدیل به یکی از مشکلات جدی در عرصه سلامت شده است، دانشمندان، محققان و داروساز‌ها به دنبال راه حل تاز‌ه‌ای بود ه‌اند که بتوانند به سلامت عمومی بشرکمک کنند و به گونه‌ای مشکل افزایش مصرف داروهای شیمیایی را کاهش دهند.
در حال حاضر در کشورهای مختلف جهان، به خصوص در کشورهای اروپایی همانند آلمان و فرانسه و در تعدادی از کشورهای آسیایی همانند چین و ژاپن بخش قابل توجهی از داروهایی که به طور عموم مورد استفاده قرار می‌گیرد، منشاء گیاهی دارند. برای نمونه حدود ۷۰ درصد از داروهای مصرفی در آلمان و سوییس با پایه ترکیبات طبیعی است. در حالی که میزان استفاده از داروهای گیاهی در کشور ما در حد اندکی است. البته طی چند سال اخیر اقدامات مطلوبی در زمینه افزایش تولید و استفاده از گیاهان دارویی و داروهای گیاهی اتفاق افتاده است. به خصوص ایجاد شرکتهای دانش بنیانی که در زمینه مواد گیاهی فرآوری شده فعالیت می‌کنند و محصولاتی با ارزش افزوده مناسب تولید و به بازار مصرف ایران وحتی دیگر کشور‌ها ارائه کرد ه‌اند. در دو سال گذشته برای نخستین بار در کشور برخی از داروهای انسانی با منشاء گیاهی ارائه شده، همچنین تعدادی از داروهای گیاهی مورد مصرف برای درمان بیماریهای دام و آبزیان در کشور تولید و عرضه شده است.
برخورداری کشورمان از اقلیم‌ها یا به عبارتی زیستگاههای گوناگون شرایطی را به وجود آورده است که پدیده گونه زایی و افزایش تنوع گونه‌ها را در پی دارد. به دلیل وجود بوم سازه‌ها یا اکوسیستم‌های متفاوت، پدیده تکامل و گونه‌زایی در طول دوره‌های مختلف زمین‌شناسی تحت تأثیر شرایط اکولوژی پیچیده رخ داده است، به گونه‌ای که بیش از یک پنجم گونه‌های شناخته شده در کشورمان، گونه‌های انحصاری هستند. به عبارت دیگر این گیاهان به جز در سرزمین ایران در هیچ رویشگاهی از جهان رویش ندارند. از نظر شرایط جغرافیایی، کشور ایران دارای شرایط ممتاز و برخوردار از رتبه بالا به جهت غنای گیاهی و تنوع زیستی است. به نحوی که در حدود هشت هزار گونه گیاهی در کشورمان دامان سرزمینی را پوشش می‌دهد. تنوع گونه‌های گیاهی در مقایسه با دیگر مناطق جهان قابل توجه بوده و ایران از نظر فلورستیک گیاهی دارای ارزش و اعتبار جهانی است. به گونه‌ای که براساس یک گزارش تنوع گیاهی ایران دارای حداقل دو برابر تنوع گونه‌های گیاهی در اروپا است. درحقیقت درست است که ایران از نظر پوشش گیاهی به نسبت سایر کشورهای جهان تراکم کمتری دارد و منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک محسوب می‌شود لکن به جهت تنوع زیستی سرزمینی غنی است. این موضوع ایران را به یکی از ذخیره‌گا ههای ژنتیکی جهان تبدیل کرده است و هر روز اطلاعات جدید‌تر و بیشتری در مورد خاصیت‌های گیاهان دارویی ایران زمین منتشر می‌شود. اطلاعاتی که می‌تواند برای دسترسی فرآورده‌های طبیعی بیش‌تر در صنعت به خصوص در صنایع مختلف دارویی، غذایی، طعم دهنده‌ها، آرایشی، مکمل‌ها، عطر‌ها، نوشابه‌ها و بهداشتی و تولید آفت کش‌ها و دیگر استفاده‌های زراعی و انسانی استفاده شود.
خوشبختانه در سالهای اخیر اسناد بالادستی، راهبرد‌ها و سیاستهای کلی نظام حامی توسعه این صنعت بوده است و مقام معظم رهبری همواره بر گسترش استفاده از گیاهان دارویی و توجه به طب سنتی فرمایشات گهرباری را داشته‌اند. ایشان در ملاقات جمعی از استادان و اعضای ستادهای راهبردی، تأسیس دانشکده‌های طب سنتی را به یک مژده تعبیر فرموده‌اند. در نقشه جامع علمی کشور که در طی چند سال توسط فرزانگان و فرهیختگان این مرز و بوم طراحی شده است و با اجرای آن چشم‌انداز مطلوبی در ارتقای جایگاه علمی ایران پدیدار خواهد شد، توجه ویژ‌ه‌ای به بحث گیاهان دارویی طب سنتی شده است.
*دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی
