عرفات سرزمین شناخت و مکان اعتراف به گناه و جایگاه آشنایی با اسباب طاعت و معصیت است. چرا که اعتراف بدون معرفت ممکن نیست. واژه معرفت در اصل به معنای آرامش و سکون است. در کتاب «التحقیق فی کلمات القرآن الکریم» آمده: «الصبر و السکون و الطّمأنینه فهی من آثار المعرفه» صبوری، آرامش و اطمینان از آثار معرفت است و به اعتبار آشکار شدن آرامش و سکون در فرد به این نام خوانده شده است. طبق تعالیم دینی معرفت هنگامی حاصل می‌شود که به خواص نعمت‌ها آگاه شده و سود و زیان آن‌ها را درک نماییم. در عرفات در می‌یابیم که چگونه عمری، خود را به سبب عدم آگاهی نسبت به این خواص، با گناه تسکین داده‌ایم! از این رو تصمیم می‌گیریم تا آرامش قلبی خود را در نعمت‌های آخرتی جستجو نماییم.
آدم (ع) به سبب خارج شدن از بهشت، آثار ارتکاب گناه را به فرزندانش آموخت. به این ترتیب که با نزدیک شدن به شجره منهیه و استفاده از میوه آن، از نعمت جسم (میوه درخت) برای آرامش ناآرامی قلبی خود (که نسبت به مرتبه او حسد تلقی شده و ترک اولی محسوب می‌گردید) استفاده نموده و از بهشت رانده شد تا اینکه در عرفات، به خطای خود پی برده و با اعتراف به گناه خویش توبه کرد.
غفران الهی به سبب حضور امام زمان (عج)
خداوند در عرفات حج گزاران را مشمول عفو و رحمت بیکران خود نموده و گناهان گذشته آن‌ها را (به شرط اصلاح بینش و عزیمت بر ترک گناه) می‌بخشد. به همین سبب نا‌امیدی از رحمت خداوند گناهی بزرگ محسوب شده و از رسول اکرم (ص) روایت شده است: «گناهکار‌ترین افراد در عرفات کسی است که از عرفات بازگشته و گمان کند آمرزیده نخواهد شد.» حضرت خضر از یاران نزدیک امام زمان (عج) در دوران غیبت است و آن حضرت را در مواقف گوناگون همراهی می‌کند. امام رضا (ع) می‌فرماید: «خضر هر ساله در مناسک حج حاضر شده و همه مناسک را به جای می‌آورد و در عرفات توقف می‌کند و از خداوند اجابت دعای مومنان را می‌طلبد. در دوران غیبت به واسطه او حضرت ولی عصر (عج) را از تنهایی رهایی بخشیده و او را مونس و همدم آن حضرت قرار می‌دهد.»
بنابر روایات، حضور حضرت ولی عصر (عج) در مناسک حج موجب قبولی آن از اهل ایمان می‌شود. از امام صادق (ع) روایت شده است: «سالی که صاحب الامر در موسم حج شرکت نکند مناسک حج از مردم قبول نمی‌شود.» خود امام زمان (عج) نیز به حسن بن وجناء فرمودند: «ای حسن، گمان می‌کنی از چشم من پنهانی!؟ به خدا سوگند در طول مدت حج و در همه اعمال آن با تو همراه بودم.»
مأزم یعنی زمین تنگ و راه باریک میان دو کوه و مأزمین نام تنگه‌ای است میان عرفات و مشعر الحرام و جزو موقف نیست. در روایات آمده است که دو فرشته هر یک در جانبی از مأزمین ایستاده و می‌گویند خداوندا سالم دار، لذا هیچ مجروح و مصدومی در مأزمین دیده نمی‌شود. البته در روایتی از امام صادق (ع) شرط بهره‌مندی از دعای فرشتگان دوری از کبر بیان شده است: «هرکس از مأزمین عبور کند در حالی که از کبر مبرّا است خداوند گناهانش را خواهد بخشید.» اینکه زائران خانه خدا بعد از فراخی و وسعت موجود در عرفات، از تنگه مأزمین عبور نموده و ازدحام و فشار موجود در آن را متحمل می‌شوند، نماد این امر است که شیطان می‌خواهد آن‌ها را از عزیمت و تصمیم خود بر ترک گناه (که به منشأ ارتکاب آن در عرفات پی برده‌اند) منصرف نموده و از رحمت الهی دور کند. در اینجا است که خداوند توفیق خود را شامل حال زائران نموده و موانع بهره‌مندی از ربوبیت را از سر راه آن‌ها بر می‌دارد و شیاطین را از مسیر آن‌ها می‌راند. (پی نوشت‌ها در دفتر نشریه)
