مهدی گیلانی- همزمان با اشغال ایران  توسط ارتش انگلیس و روسیه محمد رضا پهلوی در ۲۵ شهریور ۱۳۲۰ و در ۲۲ سالگی به پادشاهی رسید. او که نقش ویژه انگلیس در به قدرت رساندن و عزل پدرش را به یاد داشت؛ بار دیگر به نقش قدرتهای بیگانه پی برد و از این رو ارتباطات بسیار نزدیکی را با انگلستان آغاز کرد. مورخین معتقدند که مذاکره فروغی نخست وزیر رضاخان با اسمیرنوف (سفیرکبیر شوروی) و سر ریدر بولارد (وزیرمختار انگلیس)  در انتخاب محمدرضا برای جانشینی وی موثر بود، از همین رو فروغی که نخستوزیر شاه مخلوع بود، مجدداً نخستین نخست وزیر پهلوی دوم شد.

اگرچه فروغی عضو ارشد فرماسونری ایران که یکی از مهرههای شطرنج انگلستان دردوران مشروطیت، انقراض سلسله قاجار و روی کار آوردن رضاخان پهلوی بود و تجربه بسیار برای روزهای اول شاه جوان و فاقد اعتماد
بهنفس داشت اما تنها یک سال توانست برای تثبیت حکومت محمدرضا نقشآفرین باشد و بعد از مرگ وی روزهای سخت دوره پهلوی دوم آغاز شد. پس از تشکیل 16 دولت طی ده سال سرانجام شاه مجبور شد که قدرت روحانیت را به رسمیت بشناسد و به خواست آیتالله کاشانی، فدائیان اسلام و متحدانشان در نخستوزیری مصدق رضایت دهد. چنین بود که مجلس به رهبری
آیت الله کاشانی و دولت به صدارت مصدق توانست نفت را ملی اعلام کند. اما کودتا 28 مرداد 1332 توانست شاه را که به ایتالیا گریخته بود بازگرداند. صبح روز یکشنبه اول شهریور 1332 شاه   با هواپیمایی هلندی وارد تهران شد. او در حالی از پله های هواپیما پایین میآمد که این رخداد تأثیری عمیق بر شیوه نگاهش گذاشت. دخالت بیگانگان برای حفظ وی، سرپنجه نشاندادن ارتش و در صورت ضرورت خروج کوتاه مدت وی از کشور برای ساکتشدن اوضاع سه ضلعی سیاستهای او برای آینده بود.
۱۰ فروردین ۱۳۴۰ اعلام فوت آیتالله بروجردی مرجع قدرتمند شیعه که مانع بسیاری از برنامههای غیراسلامی شاه بود، سبب شد تا محمدرضا احساس کند می تواند دوره جدیدی را آغاز نماید. از جمله این اقدامات لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی بود که پشتوانه آمریکایی برای تضعیف نقش اسلام در مجلس داشت و نیز لایحه مصونیت حقوقی مستشاران نظامی آمریکا درایران موسوم به کاپیتولاسیون که سبب میگشت به تعبیر امام(ره)  اگر شاه ایران یک سگ آمریکایى را زیر بگیرد بازخواستش کنند و اگر یک خادم آمریکایى شاه ایران یا یک مرجع را زیر بگیرد هیچکس حق تعرض نداشته باشد» اما با قیام امام(ره) توهم شاه در خصوص سکوت حوزه درهم پیچید.
حسنعلی منصور اقدام علم در تصویب کاپیتولاسیون آمریکا را کامل کرد و امام خمینی(ره) را نیز به بورسای ترکیه تبعید کرد. او خیلی زود بهای این اقدام خود را پرداخت و با اعدام انقلابی وی توسط شهید بخارایی در اول بهمن ماه 1343 شاه متوجه شد گروههای برخاسته از متن مردم در مقابلش خواهند ایستاد. این رخداد اما سبب وادادگی بیشتر شاه در برابر غرب شد. صادرکردن حکم نخست وزیری برای امیرعباس هویدا که جانشین منصور در حزب دولتی ایران نوین بود؛ منتهی به شکلگیری دولت 13 ساله هویدا شد که در تاریخ پس از مشروطه بیسابقه است. شاه با سرکوب نظامی دومین قیام مردم و تشکیل دولت هویدا اگرچه شرایطی را فراهم ساخت که از نگاه رییسجمهور آمریکا  تنها یک سال قبل از فرار شاه، ایران «جزیره ثبات» نام گرفته بود اما خود به خوبی میدانست که در پس این پرده خفقان تا چه اندازه مورد نفرت مردم است. شاه که در دهه پنجاه خود را در اوج اقتدار می دید و با افزودن فشار بر مخالفانش و نیز افزایش فشار بر دولت عراق برای سختگیری بر امام(ره) تبعید شده به نجف؛ شرایطی را پدید آورد که مردم ایران منتظر
جرقهای کوچک بودند. جرقهای که با توهین روزنامه اطلاعات به امام(ره) با دستور مستقیم شاه آغاز شد و چهلمهای شهدای این اعتراضها از شهری به شهر دیگر انتقال یافت و خیلی زود خاطره کودتای 28 مرداد را در ذهن شاه زنده کرد تا  او تلاش کند با انتصاب یک نظامی به ریاست دولت جریان انقلاب را متوقف نماید. به همین منظور در ساعت ده صبح روز ۱۴ آبان ۱۳۵۷ارتشبد غلامرضا ازهاری به کاخ نیاوران احضار شد و نخستوزیر جدید در ۱۵ آبان ۱۳۵۷ منصوب شد و همان روز کابینه نظامی خود را معرفی کرد اما ازهاری نیز کاری از پیش نبرد و در اواخر آذر ۱۳۵۷ با عذر بیماری راهی آمریکا شد.این روزها شاه به استیصال کامل رسیده بود، از حامیان غربی خویش یاری خواست زیرا از نیمه دوم سال 1357، مدارس و دانشگاهها در جریان انقلاب اسلامی تعطیل بودند و اعتصاب در سراسر کشور برقرار بود. صدور نفت متوقف شده بود، تظاهرات خشمآلود مردمی همهروزه در شهرها جریان داشت. جریان برق غالباً قطع بود و توزیع نفت و بنزین به حداقل رسیده بود. مطبوعات در اعتراض به حاکمیت اختناق و سانسور، تعطیل و در اعتصاب بودند. اکثر پروازهای داخلی و خارجی به دلیل اعتصاب کارکنان فرودگاه مهرآباد لغو شده بود. بسیاری از سربازان به فرمان امامخمینی(ره) از پادگانها فرار کرده و یا از دستور مافوق برای کشتار مردم امتناع میورزیدند. دولتهای کمدوام شاه در برابر مردم تاب مقاومت نداشته و یکی پس از دیگری ساقط میشدند. در اوائل دی سال 1357 والری ژیسکاردستن رئیس جمهور فرانسه از سران دولتهای آمریکا، انگلستان و آلمان درخواست کرد به جزیره گوادلوپ سفر کنند تا بهطور غیر رسمی راجع به بحرانهای بینالمللی با یکدیگر به بحث و تبادلنظر بپردازند؛ اجلاسی که معادلات مختلف برای روزهای آتی را طراحی میکرد. از دولت بختیار تا کودتایی با مدیریت هایزر.«آنتونی پارسونز» سفیر انگلستان در ایران از دیدار خود در روز 21 دی 1357 با شاه چنین یاد میکند: « شاه نظر مرا راجعبه سرنوشت خودش جویا شد. من گفتم او را در وضعی میبینم که آمریکاییها برای آن اصطلاح «فاقد پیروزی» بهکار میبرند و اضافه کردم هر روز که شما بیشتر در کشور بمانید بختیار مثل برفی که در آب افتاده باشد، تحلیل خواهد رفت، اگر کشور را ترک کنید شانس کمی برای بازگشت خواهید داشت.»
ارسال هایز آخرین تیر ترکش آمریکا بود. او در کتاب خاطراتش نوشته است: «من برای بررسی این مسئله، مخفیانه به تهران آمدم که کودتا چگونه میسر است و آیا اصلاً به مصلحت هست یا نه. پس از بررسیهای بسیار، از واشنگتن دستور رسید که دولتی قوی به رهبری شاپور بختیار تشکیل شود و در صورتی که این کار شکست بخورد کودتای نظامی انجام خواهد شد.»
همه راهحلها به ضرورت خروج شاه همچون روز 25 مردادماه 1332 تأکید داشت. دقایقی پس از اخذ رأی اعتماد بختیار از مجلس، محمدرضا پهلوی، سوار بر بالگردی شد که منتظر انتقال او از کاخ به فرودگاه بود. در طول مسیر تا فرودگاه چند بالگرد و جنگنده وی را اسکورت کردند که موجب جلب توجه مردم تهران گشت. مشایعت کنندگان ، نخست وزیر ، رؤسای مجلسین ، وزیر دربار ، رئیس ستاد ارتش و گروهی از مقامات وابسته به دربار بودند که مقارن ساعت یازده و نیم صبح ، شاه و همسرش با یک هلیکوپتر وارد فرودگاه شدند. شاه به خبرنگاران گفت: «مدتی است احساس خستگی
میکنم و احتیاج به استراحت دارم، ضمناً گفته بودم پس از اینکه خیالم راحت شود و دولت مستقر گردد، به مسافرت خواهم رفت. این سفر اکنون آغاز میشود.» و در مورد مدت سفر گفت:«این سفر بستگی به حالت من دارد، در حال حاضر دقیقاً نمیتوانم  مدت آن را تعیین کنم.» ساعت دوازده و نیم شاه و همسرش با هواپیمای اختصاصی تهران را ترک کردند. پس از خروج شاه ، مردم  با آمدن به خیابانها ، اظهار شادمانی و پخش گل و شیرینی این پیروزی بزرگ را جشن گرفتند و آماده پذیرایی از امام خمینی رهبر بزرگ انقلاب شدند . بختیار تلاش بسیاری برای ممانعت از بازگشت امام(ره) کرد اما دربرابر فشارهای مردم نتوانست مقاومت کند.
 هایزر پس از خروج از ایران و دیدار با سران آمریکا برای اجرای مرحله نهایی برنامه طراحیشده بار دیگر به ایران بازگشت. بر این اساس او در روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ در ساختمان ستاد مشترک ارتش در زیرزمین این ستاد همراه با سایر افسران آمریکایی گرفتار شده بود. قرار بود این کودتا با نام رمز «کورتاژ» در شب ۲۲ بهمن روی دهد و طی آن دهها هزار نفر از رهبران و افراد انقلابی دستگیر و به قتل برسند اما اینبار کودتا بر اساس سه ضلعی اقتدار ارتش ، حمایت بیگانگان و آرامش در پی خروج از کشور نتوانست محقق شود و دستور امام(ره) مبنی بر شکستن حکومت نظامی در شامگاه 21 بهمن ماه سبب شد تا این کودتا به انجام نرسد و شاه که امید داشت بار دیگر ظفرمندانه به ایران بازگردد، در شرایطی گرفتار شد که حتی آمریکا نیز حاضر به پذیرش وی نبود.
رخدادی که امروز در شیوه مواجهه با دیکتاتورها در بیداری اسلامی به عنوان یک الگو در برابر دیدگان مسلمانان است و بارها در کشورهای اسلامی تکرار گشته و خواهد گشت.