حجت الاسلام والمسلمین ذاکری - در نیمه ماه مبارک رمضان المبارک سال سوم هجری اولین فرزند امیرالمؤمنین علی‌بن ابیطالب(ع) و بی‌بی دو عالم فاطمه زهرا(س) به دنیا آمد و خداوند تبارک و تعالی نام او را حسن نامید. وجود مبارک امام مجتبی(ع) از همان کودکی مورد علاقه پدر و مادر و جد بزرگوارش رسول گرامی اسلام(ص) بود. وجود مبارک امام دوم شیعیان دارای فضایل و سجایای اخلاقی بسیاری است که تمامی مورخان اسلامی و محدثین بزرگ دنیای اسلام از این وجود مبارک به عنوان عابدترین، فاضل‌ترین، بخشنده‌ترین و باتقواترین مرد روزگار خود یاد می‌کنند. به مناسبت ولادت با سعادت سبط اکبر نبی مکرم اسلام(ص) حدیثی را از این وجود نازنین نقل می‌کنم.
همان طور که می‌دانید یکی از علت‌هایی که وجود مبارک پیامبر اکرم(ص) در بعثت خودشان یاد می‌کنند، تتمیم فضایل و سجایای اخلاقی است. وجود مبارک پیامبر(ص) فرمودند: «إِنِّی بُعِثْتُ لِاُتَمِّمَ مَکارِمَ الاخْلاق»، یعنی هدف بعثتشان را اتمام و اکمال سجایا و فضایل اخلاقی برشمردند.
در حدیثی از امام مجتبی(ع) هم آمده است که ایشان فرمودند: «مکارم اخلاق ده چیز است». امام مجتبی(ع) در این حدیث از نشانه‌های مکارم اخلاق یاد می‌کنند. اول راستی؛ یکی از نشانه‌های کسی که دارای فضایل اخلاقی است و خوبی‌های اخلاقی را در خود جمع کرده، راستگویی است. پس می‌توانیم به این حدیث مبارک تمسک جوییم و اخلاق، رفتار، گفتار و برخوردهایمان را با فرمایش‌های ائمه اطهار(ع) تطبیق دهیم که بتوانیم ان‌شاءالله شیعه حقیقی باشیم و مرضی این ذوات مقدس قرار بگیریم. پس اولین ویژگی راستگویی است و باید سعی کنیم ان‌شاءالله جزو راستگویان باشیم.
دومین نشانه را فرمودند راستگویی در وقت سختی و گرفتاری. بعضی از آدم‌ها در حالت عادی راستگو هستند، ولی وقتی دچار سختی و گرفتاری می‌شوند، از این فضیلت اخلاقی دست می‌کشند و برای رهایی از گرفتاری‌ها و مشکلاتشان به دروغ متوسل می‌شوند. شیعیان باید حواسشان به این نکته باشد که در تمامی حالات این فضیلت اخلاقی را داشته باشند.
سومین علامتی که امام مجتبی(ع) از آن یاد می‌کنند، بخشش به سائل است؛ یعنی یک وقتی کسی نزد ما می‌آید که گرفتار و فقیر است و از ما درخواست کمک می‌کند، از او دریغ نکنیم، ولو مقدار کم باشد و به میزانی که بتوانیم، رفع گرفتاری کنیم و بدانیم که یکی از صفات برجسته و نیکوی امام مجتبی(ع) بخشندگی ایشان بود. در روایات متعددی آمده است که ایشان چندین بار اموال خود را در راه خدا بخشیدند. وقتی سائل و فقیری به در منزل امام مجتبی(ع) می‌آمد و از ایشان درخواستی داشت، فقیر می‌آمد، ولی غنی و ثروتمند برمی‌گشت؛ لذا ما هم به کریم اهل بیت(ع) تمسک جوییم و این صفت خوب اخلاقی را در خودمان تقویت کنیم. قرآن کریم می‌فرماید: «وَ الَّذِینَ فِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَّعْلُومٌ* لِّلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ».(1) باید قسمتی از اموالمان را برای فقرا و صدقه دادن قرار بدهیم. چهارمین صفتی که امام مجتبی(ع) برای کسی که دارای فضائل اخلاقی است برمی‌شمارد خوش‌خلقی و داشتن اخلاق خوب است. در دل این گزاره می‌توان حدیثی را از امام مجتبی(ع) نقل کرد که حضرت فرمودند: «إِنَّ أَحْسَنَ الْحَسَن اَلْخُلْقُ الْحَسَن»؛ بهترین خوبی‌ها اخلاق خوب است. اگر سئوال شود در خوبی‌هایی که در عالم دارید، کدام‌یک از همه بهتر و نیکوتر است، امام مجتبی(ع) می‌فرمایند: «اخلاق خوب از هر نیکویی نیکوتر است» و لذا باید سعی کنیم خوش‌خلقی را در خودمان تقویت کنیم.
علامت پنجم را پاداش در مقابل کارها و ابتکارات برمی‌شمرند. یعنی کسی که کاری در حق ما انجام می‌دهد، ابتکاری را به خرج می‌دهد، نوآوری دارد، اگر در جامعه، اطرافیان و خانواده ما کار نویی انجام داد، گره‌ای از کار مردم باز کرد و ابتکاری را به خرج داد، باید به او پاداش بدهید. این حدیث نشان می‌دهد پاداش دادن به افراد در مقابل کارهایی که انجام می‌دهند از سنت‌های ائمه(ع) است. ششمین نشانه پیوند با خویشاوندان و صله رحم است. متأسفانه با ماشینی شدن زندگی‌های ما، آپارتمان‌نشینی‌ها و گرفتاری‌های شدیدی که گریبانگیر جامعه ماست، این صفت خوب اخلاقی و توصیه مهم دینی کمرنگ شده است. امیدواریم با تمسک به این ماه مبارک و عنایت امام مجتبی(ع) بتوانیم این صفت را در خودمان تقویت کنیم. یکی از برکات صله رحم افزایش رزق و طولانی شدن عمر است. اگر کسی دنبال دنیای خود هم هست بایستی صله رحم را تقویت کند. فرمودند: «صِلُوا أَرْحامَکُمْ وَلَوْ بِالسَّلامِ». هر چند وقت یک بار تلفن که می‌توانیم بزنیم و سلامی بکنیم. فرمودند صله رحم ولو در حد یک سلام را ترک نکنید. هفتمین علامت مکارم اخلاق حمایت از همسایه است که سفارش زیادی در باره همسایه در اسلام شده است. هشتمین نشانه حق‌شناسی در باره دوست و رفیق است که ما حقش را بشناسیم. با کسی که مراوده داریم و دوست و رفیق هستیم، باید حق‌شناس و در رفاقت ثابت قدم باشیم. رفاقت فقط برای وقت خوشی و پولداری نباشد. باید رفیق درد، غم و سختی دوستمان هم باشیم.
نهمین نشانه مکارم اخلاق مهمان‌نوازی است. مهمان که به منزل ما می‌آید با روی گشاده و خوب از او پذیرایی کنیم. بحمدالله در ملت ما این ویژگی به وفور دیده می‌شود. دهمین و آخرین نشانه مکارم اخلاقی که امام مجتبی(ع) به آن اشاره می‌کنند شرم و حیاست و می‌فرمایند شرم و حیا در رأس همه مکارم و فضایل اخلاقی است که امیدواریم خداوند ما را به این صفت مزین کند. به‌ویژه در این ایام از خدای تبارک و تعالی بخواهیم که ما را به این مکارم اخلاقی مزین کند. این وجود نازنین این صفات را برشمردند و ان‌شاءالله باید سعی کنیم در این راه گام برداریم.
پی‌نوشت:
(1) قرآن کریم، سوره معارج، آیات 24ـ25.
