عید فطر یکی از دو عید بزرگ در سنت اسلامی است که درباره آن احادیث و روایات بسیار واردشده است. امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) دریکی از اعیاد فطر خطبه‌ای خوانده‌اند و در آن مؤمنان را بشارت و مبطلان را بیم داده‌اند:

ای مردم! این روز شما روزی است که نیکوکاران در آن پاداش می‌گیرند و زیانکاران و تبهکاران در آن مأیوس و ناامید می‌گردند و این شباهتی زیاد به‌روز قیامت تان دارد، پس با خارج شدن از منازل و رهسپار جایگاه نماز عید شدن به یادآورید خروجتان از قبرها و رفتن تان را به‌سوی پروردگار و با ایستادن در جایگاه نماز به یادآورید ایستادن در برابر پروردگارتان را و با بازگشت به‌سوی منازل خود، متذکر شوید بازگشت تان را به‌سوی منازلتان در بهشت برین، ای بندگان خدا، کمترین چیزی که به زنان و مردان روزه‌دار داده می‌شود این است که فرشته‌ای در آخرین روز ماه رمضان به آنان ندا می‌دهد و می‌گوید: «هان! بشارتتان باد، ای بندگان خدا که گناهان گذشته‌تان آمرزیده شد، پس به فکر آینده خویش باشید که چگونه بقیه ایام را بگذرانید.» (میزان الحکمه، 7/131 – 132) عارف وارسته میرزا جواد ملکی تبریزی درباره عید فطر آورده است: «عید فطر روزی است که خداوند آن را از میان دیگر روزها برگزیده است ویژه هدیه بخشیدن و جایزه دادن به بندگان خویش ساخته و آنان را اجازه داده است تا در این روز نزد حضرت او گرد آیند و برخوان کرم او بنشینند و ادب بندگی بجای آرند، چشم امید به درگاه او دوزند و از خطاهای خویش پوزش خواهند، نیازهای خویش به نزد او آرند و آرزوهای خویش از او خواهند و نیز آنان را وعده و مژده داده است که هر نیازی به او آرند، برآورده و بیش ازآنچه چشم دارند به آنان ببخشند و از مهربانی و بنده‌نوازی، بخشایش و کارسازی در حق آنان روا دارد که گمان نیز نمی‌برند.» (المراقبات، ق ص 167) فطر و فطر و فطور به معنای آغاز خوردن و آشامیدن است پس از مدتی نخوردن و نیاشامیدن. ابتدای خوردن و آشامیدن را افطار می‌نامند و ازاین‌رو است که پس از اتمام روز و هنگامی‌که مغرب شرعی در روزهای ماه رمضان، شروع می‌شود انسان افطار می‌کند یعنی اجازه خوردن پس از امساک از خوردن به او داده می‌شود. از سخنان معصومین (ع) چنین مستفاد می‌شود که روز عید فطر، روز گرفتن مزد است؛ و لذا در این روز مستحب است که انسان بسیار دعا کند و به یاد خدا باشد و روز خود را به بطالت و تنبلی نگذراند و خیر دنیا و آخرت را بطلبد.

و در قنوت نماز عید می‌خوانیم: «بارالها! به‌حق این روزی که آن را برای مسلمانان عید و برای محمد (ص) ذخیره و شرافت و کرامت و فضیلت قراردادی از تو می‌خواهم که بر محمد و آل محمد درود بفرستی و مرا در هر خیری وارد کنی که محمد و آل محمد را در آن وارد کردی و از هر سوء و بدی خارج‌سازی که محمد و آل محمد را خارج ساختی، درود و صلوات تو بر آن‌ها، خداوندا، از تو می‌طلبم آنچه بندگان شایسته‌ات از تو خواستند و به تو پناه می‌برم ازآنچه بندگان خالصت به تو پناه بردند.» در صحیفه سجادیه نیز دعایی از امام سجاد (ع) به مناسبت وداع ماه مبارک رمضان و استقبال عید سعید فطر واردشده است: «پروردگارا! بر محمد و آل محمد درود فرست و مصیبت ما را در این ماه جبران کن و روز فطر را بر ما عیدی مبارک و خجسته بگردان و آن را از بهترین روزهایی قرار ده که بر ما گذشته است که در این روز بیشتر ما را مورد عفو قرار دهی و گناهانمان را بشویی و خداوندا بر ما ببخشایی آنچه در پنهان و آشکارا گناه گردانیم ... خداوندا! در این روز عید فطرمان که برای مؤمنان روز عید و خوشحالی و برای مسلمانان روز اجتماع و گردهمایی قراردادی از هر گناهی که مرتکب شده‌ایم و هر کار بدی که کرده‌ایم و هر نیت ناشایسته‌ای که در ضمیرمان نقش بسته است به‌سوی تو بازمی‌گردیم و توبه می‌کنیم، توبه‌ای که در آن بازگشت به گناه هرگز نباشد و بازگشتی که در آن هرگز روی آوردن به معصیت نباشد. بارالها! این عید را بر تمام مؤمنان مبارک گردان و در این روز، ما را توفیق بازگشت به‌سویت و توبه از گناهان عطا فرما.»