فاطمه مهردادیان- بازارگردانی محصولات کشاورزی از دیرباز در ایران بدون متولی رها شده است. تجارب عجیبی که بازار محصولاتی نظیر سیب‌زمینی و پیاز از سر گذرانده‌اند، مؤید همین ادعاست؛ چه آن وقت که تولید سیب‌زمینی آنقدر بالا گرفت که وزیر وقت دستور توزیع رایگان آن میان مردم را داد و چه آن وقت که قیمت آن در شتاب ایجابی سلف‌خرها و دلال‌ها رونق گرفت و سود بی شماری را نصیب دلال ها نمود، نشان داد بازارگردانی اساساً در حوزه محصولات کشاورزی رهاشده و بی متولی است.کشاورزان ساده‌دلی که به بهانه اندک سود بیشتر تنها و تنها قیمت را ملاک تولید خود قرار داده‌اند، سالی که قیمت سیب‌زمینی و پیاز بالا گرفت و در فهرست سوژه‌های خبرساز رسانه‌ها قرار گرفت، زمین خود را مملو از محصول سوارشده بر موج گرانی کردند. غافل از آنکه حجم تولید آنقدر بالا می‌رود که بازار داخلی اشباع شده و در شرایطی که برای صادرات راه چندان همواری تعریف نشده، ناگزیر به فروش آن به قیمت پایین خواهند شد و بدتر آنکه شاید دسترنجشان خوراک دام‌ها و احشام شود و سال بعد پیاز و سیب‌زمینی در دور باطلی قرار می‌گیرد که یا اشک مصرف‌کننده را درمی‌آورد و یا تولیدکننده را.کشورهای توسعه‌یافته‌ای نظیر آلمان با تعریف میزان تولید به تناسب منطقه و همچنین احداث سردخانه‌های پیشرفته و هموار کردن صادرات، حجم تولیدات خود را کنترل می‌کنند؛ این در حالی است که به‌نظر می‌رسد تولید محصولات کشاورزی به‌صورت سیستمی در ایران تعریف نشده و افزایش ناگهانی برخی قیمت‌ها و کاهش یک‌باره آن در برخی سال‌ها مؤید همین مسئله است.
با وجود تعریف «الگوی کشت» در وزارت جهاد کشاورزی به‌نظر می‌رسد کشاورزان چندان از این الگو پیروی نکرده و یا حداقل نظارتی برای اجرای آن وجود ندارد، با این حال مدیرکل دفتر سبزی و صیفی وزارت جهاد کشاورزی می‌گوید: از ده‌ها سال پیش الگوی کشت مبنای کنترل میزان تولید بوده است و وزارت جهاد کشاورزی از طریق سازمان‌ها آن را به کشاورزان ابلاغ کرده است.
حسن خدنگی معتقد است که کشاورزان به‌درستی از الگوهای مذکور تبعیت نمی‌کنند، چرا که کنترل میزان تولید محصولات زراعی به‌ویژه سیب‌زمینی و پیاز به‌صورت محاسبه شده در اختیار وزارت جهاد کشاورزی و به کشاورزان ابلاغ می‌شود.
آیا سیب زمینی واقعا گران است؟
مجید سجادی مدیرعامل کانون سیب‌زمینی‌کاران همچنین با اشاره به وضعیت بازار سیب‌زمینی در داخل کشور می‌گوید: در زمان حاضر قیمت سیب‌زمینی در مرز تعادلی خود قرار دارد، اما مصرف‌کننده‌ای که عادت کرده‌است سیب‌زمینی را به قیمت ارزان تهیه کند، قیمت فعلی را گران دانسته و آن را نامتعارف می‌داند.مجید سجادی می‌افزاید: زیان‌های مکرر کشاورزان سیب‌زمینی‌کار در سال‌های گذشته باعث شده است تولید سیب‌زمینی طی سال جاری کاهش پیدا کند و احتمال به‌وجود آمدن بحران در حوزه سیب‌زمینی در ماه‌های آینده وجود دارد.
چرا صادرات پیاز نیازمند مذاکره مجلس است؟
علاوه بر سیب‌زمینی، پیاز نیز ازجمله محصولاتی است که از سال‌های قبل با مشکلاتی مشابه سیب‌زمینی روبه‌رو شده است و کشاورزان پیازکار سال گذشته پس از مدت‌ها رایزنی و تلاش و تذکر‌های نمایندگان مجلس توانستند پیازهای سرباری خود را صادر کنند.
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی می‌گوید: محصولاتی نظیر سیب‌زمینی و پیاز ایران که پیروی درستی از الگوی کشت ندارند، باید به‌صورت سیستماتیک توسط جهاد کشاورزی‌های شهرستان‌ها مدیریت شوند.
یونس اسدی همچنین می‌افزاید: سیب‌زمینی و پیاز می‌توانند یکی از اقلام ارزآور برای کشور محسوب شوند، اما بسته‌بندی نامناسب و عدم سورت و همچنین بالا بودن میزان نیترات آن باعث می‌شود حداکثر به کشورهایی نظیر عراق و افغانستان صادر شوند.
نگاهی به وضعیت کشورهایی که میزان تولید سیب‌زمینی در آن بالا است، نشان می‌دهد که غذاهای آماده و نیمه‌آماده و محصولات ثانویه از آن تولید شده و از سیب‌زمینی و پیاز توانسته اند تولید سرباری این محصولات را جذب کرده و حتی صادرات این کالاها ارزآوری قابل توجهی برای کشورهای مذکور داشته است.
کشور ترکیه که به لحاظ اقلیم مشابه ایران است، طی سال‌های گذشته توانسته بالاترین میزان صادرات محصولات کشاورزی در کشورهای همسایه ایران را به خود جلب کند؛ این در حالی است که از یک سو وضعیت اقلیم ترکیه با ایران مشابه است و از سوی دیگر فرهنگ، میزان مصرف و شرایط شروع این کشور در ابتدا مشابه ایران بوده است.
