برخی در طول تاریخ با نپذیرفتن این اشتباه و عدم توجه به اینکه قول و فعل آنها چه خساراتی برای مسیر حق و حقوق طلبان ایجاد میکند و چه فرحی در میان دشمنان ایجاد نموده، با اجتهاد شخصی و اصرار بر اشتباه خود ضررهای غیر قابل جبرانی به همه حرکت های اصلاحی وارد آورده اند.
یارانی که خواسته و ناخواسته به امام ضربه زدند
نقش هر دوی این گروهای ذکر شده در دوران امام حسن مجتبی (ع) واضح و اثرگذار بود. اگر خیانت برخی از یاران و سپاهیان آن حضرت نبود، معاویه هرگز فرصت آن را پیدا نمی کرد که به اهداف شوم خود برسد. در این میان اقدامات برخی از یاران و سپاهیان امام که نه تنها از حضرت تبعیت نداشتند بلکه بعضاً خود را عقل مطلق میدانستند، نه تنها جلوی معاویه را نگرفت، بلکه با نتیجه معکوس، او را در رسیدن به اهداف شومش تحریض نمود!
جای خالی عمارهای علی (ع)
البته ضربات این جماعت عقل گرا و عدم تابع امام در دوران امیرالمومنین نیز موجب شد تا حضرت نتواند حق را در جامعه در برابر باطل معاویه به تثبیت برساند. اما زمان امام مجتبی (ع) اوج فعالیت منافقین، خائنین آگاه و دوستان ناآگاه بود. دیگر خبری از یاران بصیری چون مالک اشتر و عمار و محمدبن ابی بکر هم نبود تا شاید دیگران از نور بصیرت آنها راه را از چاه باز شناسند هرچند که در زمان حیات این بزرگان نیز بازار عدم تبعیت از امام مسلمین داغ بود وگرنه سرنوشت صفین چیز دیگری میشد!
خطر یاران واداده بیشتر است یا منافقین؟
اگر بگوییم خطر یاران و مسئولین واداده در برابر دشمن بیشتر از خائنین و منافقین است پر بیراه نگفته ایم که ضرر این گروه از آن دو به مراتب خسران آورتر است. پیروزی راحت معاویه ملعون در نبرد با امام نیز حاصل خیانت های آگاهانه و وادادگی دوستان و مسئولان سپاه حضرت بود. وقتی فرمانده سپاه امام در برابر پیشنهادات معاویه قافیه را باخت دیگر چه انتظاری از سایر یاران سست عنصر میرفت!؟
عبیدالله بن عباس به راحتی فریب خورد و با جماعتی در حدود هشت هزار نفر شبانه به اردوگاه معاویه پیوست! عجیب تر اینکه او از خباثت معاویه و یارانش آگاه بود و در دوره امام علی (ع) فرستاده معاویه به مکه دو فرزند خردسال عبیدالله بن عباس را سر بریده بود.
هرچند فرمانده بعدی یعنی قیس بن سعد بن عباده انصاری اسیر نیرنگ دشمن نشد لکن شایعه سازی در سپاه او توسط دشمنان موجب سردرگمی آنها گردید. نهایتاً خود سپاهیان حضرت خیمه اش را غارت کرده و حتی سجاده زیر پای امام را ربودند شخص وقیحی بنام عبدالرحمن ازدی ردای حضرت را از دوشش کشید.
