فاطمه صدرآملی کار‌شناس آمار در حوزه جمعیت درباره چرایی ماجرای چگونگی رشد معکوس در کشور ما و کشورهای دیگر می‌گوید: «مطابق آمار جمعیتی اصطلاحی با عنوان پنجره جمعیت وجود دارد، این پنجره زمانی به روی ما باز می‌شود که آمار جمعیت بچه‌های زیر ۱۵ سال حداکثر
۳۰ درصد از جمعیت کل کشور باشد و آمار سالمندان
۶۵ سال هم حداکثر ۱۵ درصد از کل همان جمعیت در نظر گرفته شود، در نتیجه به دلیل آنکه تقریبا دو سوم جمعیت کشور مولد به حساب می‌آیند، زمان مناسب برای رشد مهیا می‌شود کشور ما نیز به اعتراف بسیاری از کار‌شناسان جمعیتی در این وضعیت قرار دارد که البته زودگذر بوده و به سرعت پایان می‌پذیرد و فرصت ما برای استفاده از این شرایط تقریبا حدود سی و دو سال خواهد بود.
بنابراین ما باید برای این جمعیت و در این بازده زمانی کوتاه برنامه‌های زیرساختی معینی داشته باشیم زیرا مطابق تحقیقات این شرایط تنها یک بار برای هرکشوری پدید می‌آید و در صورت عدم استفاده و عبور از این شرایط مساعد جمعیت دچار پیری خواهد شد».
به هر حال گذشته از سیاست گذاری و اجرایی کردن این سیاست‌ها توسط قوای مربوطه اراده مردم و سهم زنان در این مسئله غیر قابل انکار است سهمی که باعث شد در سال‌های پس از جنگ تحمیلی میل زنان نسبت به مادر شدن برای بار چندم کاهش پیدا کند. زهرا عامری کار‌شناس مدیریت فرهنگی با نگاهی فرهنگ محور به آن سال‌ها معتقد است: «در سال‌هایی که سیاست‌های کنترل جمعیت در کشور اجرا می‌شد ناخودآگاه هجمه‌ای فرهنگی به مسئله فرزندآوری شکل گرفت مثلا محور قرار گرفتن شعارهایی مثل فرزند کمتر زندگی بهتر در کنار رفاه زدگی باعث شد زوج‌ها در ضمیر ناخودآگاه خود از داشتن فرزند بیشتر امتناع کنند، ضمن اینکه نگاه جامعه به پدر و مادری که دو فرزند بیشتر داشتند نگاهی تحقیر آمیز بود. از جانب دیگر زنان که یک رکن مهم در افزایش جمعیت به حساب می‌آمدند با اولویت دادن به تحصیل و اشتغال به جای ارزش مادر بودن حتی داشتن فرزند را گاهی متضاد با کارهای دست چندم دیگر خود می‌دانستند. از طرف دیگر در همان سال‌ها بود که ارزش شدن اشتغال و تحصیل برای دختران باعث تاخیر در ازدواج آن‌ها شد، تاخیری که نتیجه یک تغییر اساسی در فرهنگ بومی ما بود و این روند با یک مدیریت فرهنگی حساب شده غربی تا مغز استخوان فرهنگ ما نفوذ کرده و همچنان هم ادامه دارد.»
شاید به جرات بتوان یکی از آثار مهم تجمل و رفاه زدگی اقتصادی و اجتماعی را رشد معکوس جمعیت و نموداری که به سرعت رو به پایین خم شده است دانست. رابطه معکوس رشد جمعیت و رفاه اجتماعی و اقتصادی مسئله‌ای است که الهام آذر به عنوان یک جامعه‌شناس به موشکافی آن می‌پردازد: «مسئله داشتن رفاه اقتصادی آن هم در حد مقبول و مطبوع خود امری مسلم است البته این مطلب تاجایی صادق است که جامعه دچار رفاه زدگی و تجمل نشود، بهره‌مندی جامعه به خصوص زنان که رکن اول افزایش نسل هستند، از طرح‌های تشویقی نظیر مرخصی 9 ماهه زایمان به همراه دوهفته مرخصی به پدر نوزاد و یا برخورداری از حداقل امکانات بهداشتی مثل همین جریان رایگان شدن زایمان طبیعی می‌تواند جامعه را تا حدودی به سمت و سوی فرزندآوری سوق بدهد. البته رشد رفاه اقتصادی و اجتماعی در یک جامعه می‌تواند سلامت روحی و جسمی آن نسل را نیز تامین کند و البته بازوی اجرایی قوی هم داشته باشند، زیرا هرگاه جامعه نسبت به اجرای طرح یا برنامه‌ای آگاهی کامل داشته باشد خودشان نیز در آن طرح به ایفای نقش می‌پردازند و خود را در آن سهیم می‌دانند و در مقابل اگر بازوی اجرایی نسبت به طرح‌های افزایش جمعیت بی‌تفاوت باشد و یا حتی به شکلی نرم بر خلاف آنچه از او توقع می‌رود در عمل انجام دهد مردم نیز دچار بی‌تفاوتی می‌شوند و هیچ نتیجه مطلوبی در این مورد عاید جامعه نخواهد شد»
به هر روی روند وارونه رشد جمعیت برای جامعه ایرانی در حکم تهدیدی جدی به حساب می‌آید کهنسالی جمعیت جوان که اکنون می‌توانند با توجه ویژه مسئولین ذی ربط رویه رشد را رو به افزایش و تزاید نسل ببرند علاوه بر آنکه بسیاری از هزینه‌های تحمیلی آینده کشور نظیر وارد نمودن مهاجران خارجی به عنوان نیروی کار جوان اما وارداتی برای چرخیدن چرخ‌های صنعت و اقتصاد را کاهش می‌دهد باعث بومی شدن دانش و فناوری به دست متخصصین داخلی می‌شود متخصصینی که به مدد نیروی جوان قبل که عمدتا تحصیلکرده و دارای مدارج علمی و تخصصی هستند می‌توانند اهداف متعالی نظام را که بخشی از آن با عنایت به افزایش جمعیت جوان است در آینده محقق کنند و بدون شک در این میان زنان به عنوان نیمی از جمعیت فعال کشور که از ظرفیت معنوی و مادی مناسبی هستند در روند تشویق برای افزایش جمعیت و سپس حضور در این مهم نقش اساسی ایفا کنند.