قاچاق سیگار در ایران یکی از موضوعات تقریبا قدیمی ولی به شدت سودآور است آنچنان که به زعم بسیاری از مسئولان و مدیران صنعت دخانیات کشور قاچاق این محصول بعد از مواد مخدر دومین تجارت غیر قانونی و پر سود کشور است. این که چرا و به چه دلیل حجم بالایی سیگار به ایران قاچاق می شود و این که چرا و به چه دلیل این موضوع تنها در ایران به این شدت سود آور بوده و هیچ‌کدام از کشور های همسایه ایران با چنین مشکلی و با این حجم مواجه نیستند، موضوعی است که در هر مقطع زمانی مسئولان مربوطه به گونه ای متفاوت به آن پاسخ دادند.

روزگاری دلیل این حجم قاچاق سیگار را عدم مشارکت شرکت های صاحب برند در تولید این محصول با شرکت دخانیات ایران می دانستند و روزگاری کاهش مجوز واردات سیگار را دلیل بالا بودن حجم سیگار قاچاق به کشور معرفی می کردند. با این حال در تمامی این سالها قاچاق سیگار به کشور تداوم داشته و سود آن برای قاچاقچیان همیشه تضمین شده بوده است. آنچنان که مهدی ابویی معاون پیشگیری سابق ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز که از طرفداران منطقی کردن و کاهش عوارض و تعرفه های گمرکی واردات سیگار به کشور است به هفته نامه شما می گوید: بر اساس برآوردها میزان مصرف سیگار در کشور 60 میلیارد نخ است که تقریبا یک سوم تا یک دوم آن یعنی 20 تا 30 میلیارد نخ آن از طریق قاچاق تامین می شود.

وی تاکید می کند: قاچاق سیگار از دیرباز در ایران وجود داشته است و محدود به سالیان گذشته نیست زیرا در قبل از پیروزی انقلاب اسلامی نیز سیگار به صورت قاچاق به کشور وارد می شده و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز این قاچاق تداوم یافته است تنها در سالهایی که تعرفه واردات سیگار خارجی به کشور منطقی شده شاهد کاهش حجم سیگار قاچاق در بازار کشور بوده ایم.

این مسئول سابق در ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز به مانند بسیاری از کارشناسان تولید مشارکتی سیگار با صاحبان معروف برندهای خارجی این محصول را یکی از راهکارهای مبارزه و کاهش قاچاق سیگار به کشور می داند ومعتقد است: سیاست هایی نظیرمنطقی‌کردن عوارض واردات، افزایش تولید داخلی و اعطای مجوز برای تاسیس کارخانه‌های سیگار خارجی در داخل کشور، امکان قاچاق این محصول را به صورت چشمگیر کاهش می دهد آنچنان که در سالهای گذشته اعطای مجوز به برخی برندهای کره ای در کشور حجم قاچاق این سیگارها را به کشور کاهش داد.

بحث اعطای مجوز تاسیس کارخانه های سیگار خارجی به کشور در کنار مجوز برخی از برندهای معروف سیگار از جمله موضوعاتی است که همیشه در صنعت دخانیات بحث های متعددی را میان کارشناسان و مسئولان ایجاد کرده است که نمونه اخیر آن بحث ارائه مجوز به شرکت فیلیپ موریس برای تولید سیگار مالبرو در ایران است.

موضوعی که معاون وزیر صنعت معدن و تجارت به صراحت اعطای مجوز به این شرکت را تنها به دلیل مبارزه با حجم بالای قاچاق آن به کشور قلمداد کرده و به رسانه ها در این زمینه می گوید: دلیل اصلی قاچاق یکی از برندهای سیگار، ممنوعیت ورود رسمی سیگار به کشور بوده که نتیجه آن قاچاق این کالا شده است. سیگار مارلبرو به دلیل نداشتن مجوز رسمی واردات در طی سال‌های گذشته به طور عمده به صورت قاچاق وارد کشور شده است.

اگرچه واردات رسمی این برند به کشور با انتقاد برخی از نمایندگان مجلس مواجه شد و برخی از این نمایندگان صهیونیستی بودن مالکان این شرکت را دلیل عدم مجوز به آن برای فعالیت در ایران دانستند ولی متولیان قبلی و کنونی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز این موضوع را تکذیب کرده و حضور این برند در ایران را موفقیت بزرگ در مبارزه با قاچاق سیگاردر کشور قلمداد می کند آنچنان که مهدی ابویی، معاون پیشگیری ستاد مبارزه بر قاچاق کالا و ارز در دولت دهم در این باره به هفته نامه شما می گوید: 40 درصد از حجم سیگار قاچاق به کشور را مالبرو تشکیل می دهد که اگر بتوان این سیگار را به صورت رسمی وارد کرد به طور حتم این حجم کاهش چشمگیر خواهد یافت.

وی تاکید می کند: وزارت اطلاعات در گزارشات و استعلام های خود صهیونیستی بودن این سیگار را تایید نکرده است و می توان گفت فعالیت این شرکت در کشور مانعی ندارد.

آنچه که از شواهد و قرائن به چشم می خورد به نظر می رسد به زودی شاهد تولید و واردات رسمی سیگار شرکت فیلپ موریس به کشور خواهیم بود شرکتی که محصولاتش بنا به گفته مسئولان بالاترین حجم قاچاق به کشور را داراست و حال باید منتظر ماند و دید که فعالیت این شرکت و منطقی کردن تعرفه واردات سیگار به چه میزان حجم بالای قاچاق سیگار را به کشور کاهش خواهد داد وارداتی که بنا به گفته رئیس سایق ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز از آنجا که در دولت‌های گذشته سیاست مشخصی برای تولید و تامین بازار سیگار در کشور وجود نداشته‌است، هیچ‌گاه در مورد نیاز واقعی بازار ایران به سیگار مطالعه کار‌شناسی نشده و دقیقا مشخص نیست که با وجود تولید داخلی سیگار آیا نیازی به واردات و یا اعطای مجوز به شرکت‌های خارجی برای تاسیس کارخانه سیگار غیر ایرانی وجود دارد یا خیر.

حتی اگر راهکار جدید با اخذ مالیات اقتصاد سیاه را تبدیل به اقتصاد رسمی کند و یا واردات رسمی مانع از دور زدن قانون توسط قاچاقچیان گردد، این سوال مطرح است که آیا ناتوانی در مقابله با قاچاق دلیل محکمی برای رسمیت بخشیدن به چنین پدیده ای است؟