نوارهای کاست و اعلامیه ها، سمبل تکنولوژیک انقلاب ایران (1)

نوارهای کاست به دلیل ارزان، در دسترس و قابل تکثیر بودن یکی از عوامل بسیار مهم در انتقال پیام و ارتباط امام خمینی(ره) با مردم، مخصوصا در زمانیکه ایشان در تبعید بودند و دسترسی شان به رسانه ها کمتر شده بود، بشمار می رفت. امام خمینی (ره) هنگامیکه در نجف و پاریس تبعید شده بودند، پیام های خود را در نوار کاست ضبط کرده و به ایران می فرستادند و این نوارها تکثیر و در تمام کشور توزیع می شد و برخی از گفته های ایشان نیز توسط جوانان انقلابی روی کاغذ پیاده و بین مردم توزیع می گردید. به این ترتیب در طول مبارزات مردمی هزاران نوار کاست از بیانات امام (ره) و سایر شخصیت های سیاسی از طریق مردم توزیع می گردید. اهمیت نوار کاست در انقلاب اسلامی به حدی بود که یک روزنامه نگار آمریکایی با لحنی تمسخرآمیز گفته است روی قبر شاه بنویسید: «که او نوار کاست را فراموش کرد.» (2)

یکی دیگر از رسانه هایی که در اختیار افراد انقلابی جامعه قرار داشت، اعلامیه بود. اعلامیه ها شامل مطالبی مربوط به دعوت به مبارزه، برملا کردن جنایات شاه، و بیانات و پیام های امام خمینی (ره) و شعارهای سیاسی بودند که بسیار سریع توسط گروه های مختلف تکثیر و توزیع می گردید و یا بر دیوارهای شهر چسبانده می شدند. اما در کنار این رسانه، مساجد نیز با قدرت رویارویی مستقیم مردم و روحانیون، نقشی مؤثر در تثبیت و تعمیق فعالیت‌های سیاسی داشتند.

مساجد و منابر، تریبونی برای رساندن صدای انقلاب به گوش مردم

در کنار رسانه هایی همچون نوارهای کاست و اعلامیه ها، مساجد و جلسات مذهبی نیز به عنوان رسانه عمومی، نقش مهمی را در شکل دهی مبارزه علیه رژیم و گسترش تحولات و جریانات انقلابی ایفا نمودند. با توجه به اینکه رسانه های مدرن در اختیار رژیم شاه قرار داشتند، مساجد و منابر مهمترین و قدرتمند ترین رسانه برای سخنرانی های مذهبی و تقویت باورهای مردمی بشمار می رفت. در این جلسات سخنرانی، روحانیون همواره مردم را از اوضاع جامعه و جنایات شاه آگاه کرده و به مبارزه علیه رژیم منحوس پهلوی دعوت می کردند.

رسانه های سنتی مانند مساجد و منابر، هم در زمانی که امام (ره) هنوز تبعید نشده بودند و هم بعد از تبعید ایشان تا پیروزی انقلاب نقش پیام رسانی به جامعه و تاثیرگذاری بر افکار عمومی را بر عهده داشتند. امام خمینی (ره) و بسیاری از روحانیون توانستند با به کارگیری مساجد به شکل گیری مخالفت های مردمی علیه رژیم پهلوی بپردازند و مبارزات خود را از مساجد آغاز کنند. دوتن از روحانیون آن زمان از جمله آیت الله طالقانی و حجت الاسلام فلسفی از متقدمین و سخنرانان برجسته بشمار می رفتند. که در آگاهی رسانی به مردم قبل از تبعید امام (ره)، هم از طریق رسانه سنتی مانند سخنرانی در مساجد و هم از طریق رسانه مدرن، مانند رادیو نیز به برگزاری برنامه های تربیتی- اخلاقی پرداختند وهمچنین بعد از زمان تبعید امام خمینی (ره)
آیت الله سعیدی و حجت الاسلام هاشمی نژاد نیز فعالیت های علنی و مخفیانه خود را از طریق سخنرانی میان مردم ادامه دادند . در واقع مساجد به مکانی جهت فعالیت ها و تبلیغات سیاسی روحانیون علیه رژیم تبدیل شد که به تقویت اندیشه های مذهبی و تربیت نیروهای مبارز و انقلابی می پرداختند.

بررسی نقش رسانه هایی مانند نوار کاست، مساجد و اعلامیه ها در انقلاب ایران نشان داد که این رسانه های سنتی و کوچک در مقایسه با رسانه های مدرن تاثیری چشمگیر در پیروزی انقلاب داشته اند.

پی نوشت:

1- حامد الگار از نویسندگان فارسی‌زبان دانشگاه کالیفرنیا در وصف اهمیت این رسانه، آن را سمبل تکنولوژیک انقلاب ایران معرفی.

2- فرقانی، محمدمهدی (1382)، درآمدی بر ارتباطات سنتی در ایران، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.