گفتگو: نفیسه زارعی و اکرم یافتیان- اگر تاریخ حضور زنان را در عرصه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی، علمی و 
سیاسی جهان ورق بزنیم، به جرأت می‌توان گفت حضور کنونی زن ایرانی در عرصه‌های گوناگون کشور ناشی از بروز و ظهور انقلاب اسلامی است و در حقیقت این انقلاب دستاوردهای بسیاری را در حوزه زنان به ارمغان آورده است. ما برای آگاهی از این دستاوردها در آستانه سی و چهارمین بهار پیروزی به سراغ فاطمه رهبر یکی از زنان فعال سیاسی و نماینده مردم تهران در بهارستان رفتیم و نظر وی را در این‌خصوص جویا شدیم:
در این بحث ابتدا باید با ذکر یک مقدمه سخن را آغاز کرد و آن عبارت است از اینکه موضوع زنان همواره در طول تاریخ دارای فراز و نشیب‌‌هایی بوده است و در دوره‌های مختلف این مهم سهم عمده‌ای را به خود اختصاص داده است به‌طور مثال در تفکر جوامع کهن در بسیاری از کشورها و حتی در کشور ما به زن تنها به عنوان یک عامل تولیدمثل نگریسته می‌شد و حتی در بعضی از قومیت‌ها به او به چشم یکی از دارایی‌‌های مردان نگاه می‌شد و در مجموع در اثر ظلم‌ها و فشارهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی از قبیل فقر و بیماری‌ها او مورد تبعیض و ظلم قرار می‌گرفت. در یک نگاه دیگر که می‌توان از آن با عناوینی نظیر جاهلیت مدرن، تفکر حاکمیت ئیسم‌ها و تفکر غرب یاد کرد زن به عنوان یک کالا و شئ در جامعه مطرح است و در اثر این تفکر ما در وهله اول شاهد فروپاشی خانواده، افزایش خشونت‌‌های خانگی و حتی گسترش قاچاق جنسی که به تعبیر بهتر بردگی مدرن نامیده شده است، هستیم و علاوه بر آن افزایش بی‌بندو باری‌ها و روابط بدون قید و شرط فارغ از بحث ازدواج و به طبع وجود کودکان تک والدی محصول این سیاستی است که غرب برای زن در نظر گرفته است و این دیدگاه کاملاً با دیدگاه اسلام در تضاد است.
در دیدگاه اسلام زن از چه جایگاهی برخوردار است و امام‌خمینی (ره) به عنوان رهبر بزرگترین حرکت انقلابی - دینی جهان در این مسیر چگونه برای زنان هویت قائل شدند؟
ما با توجه به‌وجود اعتقاداتی که در نظام جمهوری اسلامی به آیات و احکام الهی داریم وظایفی مطابق دین مبین اسلام بر‌عهده‌مان گذاشته شده است و آنچه مسلم است بر طبق این آیات و روایات هیچ‌گونه نگاه جنسیتی به زن مشاهده نمی‌شود و خانواده محور تمام امور در اسلام است و بر همین مبنا است که حضرت امام‌خمینی (ره) با اتکا بر شخصیتی که اسلام برای زن و خانواده در نظر گرفته است ابتکار عملی را از همان روزهای نخست نهضت اسلامی خود به منصه‌ظهور گذاشتند و این مهم در فرمایشات ایشان حتی در وصیتنامه‌شان نیز مشاهده می‌شود؛ ایشان حضرت زهرا(س) را به عنوان الگویی کامل برای زن مسلمان ایرانی معرفی و مطرح نمودند و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز جایگاه درخور توجهی را برای زنان در نظر گرفتند که این امر سبب شد تا در پیشرفت زنان ایرانی نقش تازه و ارزنده‌ای ایجاد شود و می‌توان گفت بعد از پیروزی انقلاب اسلامی زنان ما هویت حقیقی خود را بازیافتند و با حفظ ارزش‌های اخلاقی و دینی و توجه به نقش خانواده حضوری آگاهانه در تمام عرصه‌ها اعم از میادین سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و علمی از خود به نمایش گذاشتند.
شما اکنون بعد از گذشت سی و چهار سال از پیروزی انقلاب اسلامی مهمترین دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه زنان را در چه بخش‌‌هایی مشاهده می‌کنید؟
می‌توان در این زمینه محورهایی را پیش‌بینی و مطرح نمود. مطابق آمارها و شاخص‌‌هایی که در این زمینه وجود دارد ما شاهد هستیم این آمارها نشان‌دهنده ارتقای جایگاه و وضعیت زنان در سال‌های پس از انقلاب اسلامی است، ما سال‌های بعد از انقلاب در جهت تدوین و تصویب و به اجرا درآمدن قوانین، سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه و ارتقای وضعیت زنان در جامعه را به همراه تلاش‌‌های مسئولین در این مهم شاهد هستیم. زنان ما علاوه بر وظایف و مسئولیت‌‌هایی که در حوزه خانواده بر دوش داشتند وارد حوزه فعالیت‌های گوناگون شدند و آمار نشان می‌دهد در تمام عرصه‌ها زنان ما ارتقا جایگاه یافتند و با این کار توانستند به جایگاه حقیقی خود تا حدودی دست‌یابند البته برای رسیدن به نقطه مطلوب و جایگاهی که مد نظر است نیازمند زمان بسیاری هستیم اما تمام تلاش مسئولین در جهت ایجاد بستر مناسب برای رسیدن به نقطه و هدف غایی است.
* این پیشرفت‌‌هایی که در حوزه‌های مختلف صورت گرفته است ناشی از چیست؟
در یکی از فرازهای وصیتنامه حضرت امام راحل این‌گونه آمده است که در جامعه زنان تحولی عجیب ایجاد شده است که در بین مردان نیست و آنقدر این جامعه محترم و این زنان به اسلام خدمت کرده‌اند که بیشتر از مقداری است که مردان خدمت کرده‌اند. این نگاه عمیقی که حضرت امام(ره) به جامعه و جایگاه زنان و خدماتی که به انقلاب کرده‌اند قطعاً نشان می‌دهد که نگاه ونگرش حضرت امام(ره) و بعد از ایشان مقام معظم رهبری نسبت به زنان نشأت گرفته از نگرش دینی و جایگاه اسلام به زن است.
در بحث آموزش و پیشرفت‌‌های علمی، دستاوردهای ناشی از پیروزی انقلاب اسلامی را در حوزه زنان چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ما طبق آمار شاهد هستیم زنان ما در مبحث آموزش و پیشرفت‌‌های علمی سهم عمده و چشمگیری داشته‌اند. آمارها نشان می‌دهد بعد از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی درصد اساتید زن کشور ما در زمینه علمی و دانشگاهی رشد بسیاری بالایی داشته است و این آمار حاکی از تحول بسیار عالی در حوزه کسب دانش و جلوگیری از بی‌سوادی در بین زنان است؛ زیرا گرایش زنان به تحصیلات عالیه بر این مبنا حتی قابل‌قیاس با آمارهای قبل از انقلاب نیست؛ کاهش نرخ بی‌سوادی و افزایش تعداد زنان و دختران باسواد و تساوی نگاه خانواده‌ها نسبت به این مقوله به ویژه برای دختران امری است که نمی‌توان آن را انکار کرد ضمن اینکه اقدامات خود زنان برای مقابله با بی‌سوادی و ریشه کن نمودن این امر توسط زنان در قالب آموزشیاران نهضت سواد آموزی بعد از انقلاب اسلامی بسیار مهم و درخور توجه است؛ همچنین میزان پذیرفته‌شدگان دانشگاه‌ها به‌صورت سالانه که در برخی از مقاطع حتی بیشتر از پسران بوده است گویای افتخارات ما در حوزه آموزش زنان است.
*آیا این آموزش جنبه کاربردی به خود گرفته است؟
بله، در بحث کارکنان آموزشی نیز می‌توان گفت اکثر کارمندان وزارت آموزش‌وپرورش از زنان تشکیل شده است و یا در مقاطع بالاتر نظیر هیأت علمی دانشگاه‌ها حضور زنان در این سطح بالای علمی از جمله دستاوردهای نظام مقدس جمهوری اسلامی است، به گونه‌ای که ما حتی در بحث نخبگان علمی و برگزیدگان تراز اول جشنواره‌های علمی در شاخه‌های متعدد علوم وفنون می‌بینیم که محافل علمی شاهد افتخار‌آفرینی‌ها و درخشش و ابداعات و مقام‌های برتر در این زمینه است که نیمی از آن توسط دختران ما کسب شده است به بیان صریح‌تر نقش زنان نخبه علمی ما در عرصه‌ها و محافل گوناگون هر روز بیش از روز قبل می‌درخشد.
در بعد فرهنگ؛ آیا انقلاب اسلامی بسترهای لازم را برای رشد زنان مهیا کرده است؟
قطعاً همین‌طور است. مرحله بعد مشارکت زنان در بحث فرهنگی است، ما بعد از پیروزی انقلاب شاهد حضور زنان در قالب نویسنده، شاعر، روزنامه نگار و ناشر و حتی در عرصه‌هایی نظیر هنر موسیقی، سینما و تئاتر هستیم، این در حالی است که در سال‌های قبل از انقلاب زنان ما متأسفانه به دلیل شرایط حاکمیت طاغوت در صورت ورود به این عرصه‌ها پیش از هرچیز در عرصه ابتذال گرفتار می‌شدند اما بعد از پیروزی انقلاب این امر رفع گردید و ما شاهد حضور زنان در عرصه فرهنگ و هنر و با اتکا بر موازین شرع مقدس اسلام هستیم و شاهد این امر حضور زنان در حیطه فرهنگ مطابق آمارها است، به‌طور نمونه ما در سال‌های بعد از پیروزی شاهد نشر کتاب‌‌های گوناگون در زمینه زنان و خانواده هستیم و بعضاً بسیاری از زنان ناشر و نویسنده نیز به طبع کتب گوناگون پرداخته‌اند. در ابعاد هنری نیز تئاتر و هنرهای نمایشی که با موضوعیت زن و با کارگردانان زن کم نبوده‌اند، در عرصه تبلیغ و شناساندن دین و فرهنگ دینی نیز تعداد مبلغین و طلاب خانمی که در حوزه‌های علمیه مشغول تحصیل و تدریس هستند و همچنین تعداد زنان قاری قرآن و حضور آنها در مسابقات قرآنی ملی و بین‌المللی از آثار و برکات نظام مقدس جمهوری اسلامی است.
یکی از شاخصه‌های توسعه یافتگی سطح بهداشت و سلامت یک جامعه است. آیا بعد از انقلاب این امر نیز دستخوش تغییر و دگرگونی به‌ویژه در حوزه زنان و خانواده شد؟
در رابطه با بحث طب ما با شاخصه بهداشت و سلامت زنان روبه‌رو هستیم. در سال‌های پیش از انقلاب به دلیل محرومیت‌‌هایی که وجود داشت طبیعتاً اکثر اقشار مختلف جامعه ما در کشور با کمبود بحث سلامت و بهداشت روبه‌رو بودند اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و به ویژه نظام به اقشار ضعیف جامعه و علی‌الخصوص توجه به بهداشت زنان اتفاقات بسیار خوبی در این رابطه روی داده است و شاخص‌‌های بسیار بالایی در این زمینه مطرح است زیرا وضعیت زنان ما را رو به بهبودی نشان می‌دهد و یکی از مولفه‌ها که در بهبودی این وضعیت مطرح است نرخ مرگ و میر مادران و نوزادن است که ناشی یکی از اقدامات بسیار خوب نظام در زمینه بهداشت و درمان زنان است.
آیا انقلاب اسلامی فضای لازم برای اشتغال و مشارکت زنان در جامعه را ایجاد کرده است؟ چگونه؟
شاخص دیگر؛ شاخص اشتغال، توسعه و مشارکت زنان است که ناشی از تغییر نگاه فرهنگی و آموزشی جامعه بعد از انقلاب اسلامی به زنان است و نمایانگر این مهم است که زنان ما بیش از پیش خواهان حضور و مشارکت در جامعه هستند و توجه ویژه‌ای به مشارکت و حضور در عرصه‌ها و مشاغل گوناگون دارند و بحمد‌الله یکی از افتخارات نظام مقدس جمهوری اسلامی این است که هیچ تفاوتی بین حضور زنان در مشاغل مختلف با مردان وجود ندارد، به گونه‌ای که می‌توان گفت حتی در این حیطه گوی سبقت را از مردان ربوده‌اند و یکی از عرصه‌های بارز فعالیت اجتماعی زنان بعد از انقلاب حضور و مشارکت خود جوش این قشر در سازمان‌‌های غیر دولتیNGOها است و همچنین در کنار این مقوله ما می‌توانیم به بحث تربیت‌بدنی و حضور زنان و دختران ورزشکار در میادین مسابقات داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی اشاره کنیم که بعد از انقلاب اسلامی با حفظ شئونات اسلامی و تأکید بر آمیزه‌های اسلام صورت پذیرفت که این امر سبب ایجاد یک نگرش جدید به‌ویژه در میدان‌‌های بین‌المللی نسبت به حضور زنان مسلمان با حفظ موازین اسلامی در این عرصه‌ها شد.
از نظر شما مهمترین دستاورد نظام در حوزه زنان چیست؟
اما یکی از مهمترین شاخصه و دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه زنان توسعه مشارکت سیاسی آنها در کشور بود. به‌هر‌حال این نکته بسیار مهمی بود که حضرت امام (ره) برای نخستین‌بار از زمانی که در سال 1342 اولین جرقه‌های انقلاب اسلامی زده شد بر حضور زنان در عرصه سیاست تأکید نمودند واین حضور ادامه پیدا کرد تا در سال 57 و در اوج پیروزی انقلاب زنان با حضور در اعتراضات و راهپیمایی‌‌هایی که علیه رژیم طاغوت بود همپای مردان حضور پیدا کردند و این امر سبب شد تا حضرت امام (ره) بدین نحو بیان کنند که هرگاه زنان وارد جامعه شوند خانواده را با خود وارد عرصه می‌کند و این مشارکت اثر بسیاری می‌تواند در جامعه داشته باشد. این مشارکت‌ها یا به‌صورت عمومی نظیر شرکت در انتخابات‌ها و راهپیمایی‌ها بوده است که زنان ما در این مسیر یا به عنوان ناظر در پای صندوق‌‌های رأی و یا به‌صورت شرکت کننده حضور و حمایت خود را به اثبات رسانده‌اند و امروز شاهد حضور آنها در مراحل و سطوح بالاتر سیاست چون معاونت‌‌های حقوقی، معاونت علمی و فناوری و مشاور رئیس‌جمهور و همین‌طور شورای فرهنگی- اجتماعی زنان که یکی از شوراهای تخصصی شورای عالی انقلاب فرهنگی و یکی از عالی‌ترین مرجع سیاست‌گذاری در امور بانوان محسوب می‌شود؛ هستیم ضمن اینکه در دستگاه قضا و قوه قضائیه بعد از انقلاب شاهد حضور قضات زن، معاونین دادستان، معاونین قضایی، دادیارها و یا مشاورین قضایی در دادگاه‌ها هستیم که تمامی این‌ها نشانگر توجه به شأن و منزلت زن درامورات اجتماعی انقلاب هستیم.
در محور حمایت از زنان به ویژه یک‌سری از بانوان که به دلایل گوناگون برای اداره زندگی با مشکلات فراوانی روبه‌رو هستند نظام جمهوری اسلامی چه تدابیری اتخاذ کرده است؟
شاخص دیگری که می‌توان از آن یاد کرد شاخص حمایت از زنان در نظام جمهوری اسلامی هستیم که با توجه به شرایط پیچیده‌ای که در جوامع امروز با آن مواجه هستیم، مشارکت و فعالیت‌های شغلی و مشکلاتی را ایجاد کرده است که سبب توجه و حمایت ویژه مسئولین به بحث تأمین اجتماعی و حمایت از خانواده و به ویژه زنان داشته باشیم از جمله دستگاه‌هایی که در این زمینه فعالیت می‌کنند سازمان تأمین اجتماعی، صندوق بازنشستگی کشوری، کمیته امداد امام‌خمینی(ره) و سازمان بهزیستی هستند که اقشار مختلفی را تحت‌پوشش دارند که البته سهم عمده‌ای از این خدمات به زنان و به‌خصوص زنان سرپرست خانوار و اقشار کم درآمد جامعه اختصاص یافته است که این امر بعد از انقلاب از طریق تحت‌پوشش قرار گرفتن زنان در بیمه‌های مختلف صورت پذیرفت.
آیا در دهه سوم عمر انقلاب اسلامی می‌توان گفت زنان ایرانی به عنوان یک زن انقلابی و مسلمان الگوی زنان سایر کشورها است؟ چگونگی آن را بیان کنید.
مبحث آخر را می‌توان با نگاه به شرایط فعلی جهان و گذشت سی و چهار سال از انقلاب بررسی کرد در این شرایط زن ایرانی به عنوان یک الگو در جهان و به ویژه در کشورهای اسلامی که در حال تجربه بیداری اسلامی هستند مطرح است و این باعث افتخار ما است که بتوانیم منشأ تغییر و تحول و خیر و برکت در کشورهای اسلامی شویم تا إن‌شاالله این انقلاب‌ها به نقطه مطلوب خود برسند و ما بتوانیم در آینده‌ای نه چندان دور شاهد شکل‌‌گیری خاورمیانه اسلامی بشویم.
سوء‌استفاده نظامی از زنان در ارتش آمریکا
زنان به دلیل ویژگی‌‌های روحی و روانی که مختص ذات آنها است از یک سری مشاغل دشوار و پرمخاطره بازداشته شده‌اند و هرچند ژست‌‌های روشنفکری اخیر که داعیه حمایت از حقوق زنان را دارند این مهم را نقض می‌کنند اما به‌هر‌حال نمی‌توان انکار نمود که این مشاغل با روحیات زنانه منطبق نیست یکی از این مشاغل، مشاغل نظامی است و نکته جالب توجه این است که عموما کشورهایی که خود داعیه فمینیسم و دفاع از حقوق زنان را دارند در این زمینه از زنان بهره‌کشی می‌کنند البته حضور زنان در ارتش کشور آمریکا بارزترین نمونه نقض حقوق زنان در این کشور است که به دلایل گوناگون امروز پنتاگون بر این تصمیم مصمم شده است که محدودیت‌های حضور زنان در جبهه‌های جنگ و عملیات رزمی را لغو و از آنان بیش از بیش در عملیات‌‌های تهاجمی استفاده کنند. بر مبنای این گزارش براساس تصمیم جدید لئون پانه وزیر دفاع آمریکا بنا شد تا محدودیت‌های فعلی در مورد شرکت نظامیان زن در جبهه‌های جنگ و عملیات رزمی لغو می‌شوند و نظامیان زن از این به بعد خواهند توانست در خطوط مقدم و حتی در واحدهای عملیات کماندویی و زبده شرکت کنند. براساس این تصمیم آمریکا مهلت دارد تا موارد استثنایی که تشخیص می‌دهد هنوز برای مشارکت زنان نظامی مناسب نیست را اعلام کند البته قدر مسلم این است که آیا در این طرح‌ها به خلقیات زنان و آنچه امروز بر سر زنان نظامی حاضر در افغانستان و سایر کشورها می‌‌آید توجه شده است یا خیر!
به هر روی بازشدن دویست و سی پست جدید در واحد نیروی‌زمینی ارتش برای زنان در جهت تأمین کسر نیروی نظامی برای دخل و تصرف کشورهای دیگر و همچنین اثبات حضور نظامی آمریکا مطابق نظریات سلطه طلبانه قطعاً این قشر ابزاری مهم در این مسیر به حساب می‌آیند زیرا در حال حاضر زنان تنها 14 درصد از تمامی پرسنل نظامی آمریکا را تشکیل می‌دهند و به تعبیر بهتر می‌توانند سهم بیشتری را به خود اختصاص دهند و جبران نیروهایی که به دلایل گوناگون نظیر مشکلات جسمانی و روانی ناشی از روزهای دور از خانه که به جای حضور در جمع خانواده در کشوری بیگانه و توأم با جنگ و خونریزی به سر برده شد را جبران نمایند بدون آنکه زیان‌‌های گوناگون این حضور زنانه در ارتش و به ویژه در واحدهای خاص را در نظر بگیرند.