برنامه‌ریزی نداشته باشد این که این موضوع در ایران چگونه است و ایرانیان به چه میزان از این امنیت برخوردار هستند موضوع گفتگو کوتاه این هفته نشریه شما با دکتر مهدی علوی عضو هیئت علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری است که ماحصل آن را در ادامه می خوانید:
امنیت غذایی چگونه تعریف می شود؟ و این امنیت برای هر کشور از چه طریقی تامین می شود؟
امنیت غذایی ارتباط مستقیمی دارد با توسعه و رشد بخش کشاورزی و به این معنی است که غذا در کشوری موجود باشد و در دسترس مردم قرار گیرد و این دو عنصر به صورت پایدار و ثابت و بدون وقفه باشد. بنابراین امنیت غذایی موضوعی چند وجهی است، ولی مهمترین وجه آن بخش تولید است به این معنی که تولید غذا در یک کشور به میزان کافی ودر زمان لازم انجام گیرد.
در کشور ما چقدر به این موضوع توجه
می‌شود؟ آیا مسئولان با اهمیت این موضوع به خوبی آشنا هستند؟
بله این موضوع نه تنها در ایران که در تمامی کشورها مورد توجه است در کشور ما نیز در تمامی اسناد بالا دستی به آن اشاره و تاکید شده است برای نمونه قانون اساسی کشور به این موضوع به صراحت توجه و تاکید کرده است در ایران موضوع امنیت غذایی مترادف با خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی درنظر گرفته شده است که نقش قابل توجهی در استقلال سیاسی و اقتصادی دارد. در قانون برنامه دوم، سوم و خصوصاً برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و سند چشم‌انداز بیست ساله نیز به موضوع امنیت غذایی توجه شده است
الزامات تحقق امنیت غذایی چیست آیا صرف تاکید آنها در اسناد بالادستی این امر تحقق می یابد؟
امنیت غذایی یک عنصر جند وجهی است و متاثر از جمعیت کشور فرهنگ غذایی در کشور بهداشت جامعه اقتصاد خانوار و وجوه دیگر است ولی مهمترین این وجوه موضوع تولید است یعنی متغیر تولید غذا در یک کشور مهمترین فاکتور در رابطه با امنیت غذایی است. بنابراین بی‌راه نیست اگر بگوییم پیش شرط ایجاد امنیت غذایی در یک کشور ایجاد ساختار منظم تولید غذا در آن کشور است. این موضوع نیازمند دسترسی مطلوب و به موقع به منابع آبی، منابع خاکی، نهاده های کشاورزی، سیستم هماهنگ و یکپارچه توزیع و بسیاری اجزای دیگر دارد.
در این مسیر چه موانعی در ایران وجود دارد؟ موانع موجود در مسیر امنیت غذایی کشور چیست؟
در کشور ما در رابطه با امنیت غذایی چالش های متعددی وجود دارد شاید مهمترین آن با توجه به اقلیم طبیعی ایران بحث کمبود آب است.
این بحران نیز دلایل متعددی دارد دلیل نخست آن قرار گرفتن ایران در منطقه خشک و نیمه خشک جغرافیایی است که از سالیان گذشته با کم آبی روبرو بوده است دلیل دیگر موضوع استفاده ناصحیح و الگوی مصرف بیمار گونه در کشور ما است شاید در هیچ کجای دنیا مانند ایران آب مصرف نمی شود کافی است به سیستم آبیاری در بخش کشاورزی توجه کنیم روش های آبیاری در این بخش متعلق به قرون بسیار قدیمی است یعنی ما در تمامی این قرن ها از یک شیوه برای آبیاری محصولات کشاورزی استفاده کردیم.
چالش سوم، وابستگی در تولید نهاده ها است. نهاده های تولید در حوزه تامین غذا عبارتند از بذر سالم (نهال سالم)، کود و سم و نیز نهاده های دامی از جمله کنجاله و خوراک دام و طیور. متاسفانه در این زمینه وضعیت خوبی نداریم و به شدت به واردات وابسته هستیم که این موضوع امنیت غذایی ما را در این زمینه آسیب پذیر کرده است.
نقشه راه کشور به نظر شما در این زمینه باید چگونه باشد؟
امنیت غذایی هر کشور از جمله زیر بناهای امنیت ملی آن کشور محسوب می شود. اگرچه موضوع خودکفایی در تامین غذا، خصوصا در برهه کنونی که عصر بحران آب نیز شناخته می شود، لزوما به منزله تامین امنیت غذایی پایدار نمی باشد، ولی افزایش تولید و عرضه غذا از طریق توسعه کشاورزی صنعتی و با بکارگیری فناوری های نو مثل زیست فناوری و نانو فناوری خواهد توانست به گسترش دسترسی به غذا، کاهش قیمت غذا و تامین امنیت غذایی خانوارهای کم درآمد بیانجامد. مواردی از قبیل توجه به توسعه کشاورزی صنعتی، اصلاح الگوی مصرف و تغییر و به گونه ای تربیت صحیح ذائقه مردم، جایگزین کردن محصولات زراعی و دامی با ارزش افزوده بالا، بازنگری در ترکیب عوامل تولید کشاورزی و بسیاری امور دیگر می تواند ما را در این زمینه کمک کند.
