معمولاً از این دو نهاد تأثیرگذار بر جریانات مالی دنیا به عنوان اهرمهای جهانی سازی یاد می‌شود .
دکتر بهنام ملکی- معمولاً از این دو نهاد تأثیرگذار بر جریانات مالی دنیا به عنوان اهرمهای جهانی سازی یاد می‌شود . اگر چه هدف از تأسیس این نهادها کمک به کشورهای عقب مانده و تلاش برای گسترش سرمایه گذاری ، بازسازی اقتصادی دولتهای بحران زده اعلام شده است اما مخالفان با اشاره به عملکرد این مؤسسات در برخی کشورهای توسعه‌نیافته، سیاستهای بانک جهانی و صندوق بین المللی پول را مرحله نوینی از استعمار معرفی می‌کنند، گروهی بر این باورند که این نهادها ابزار آشکار صدور سرمایه هستند، زیرا یکی از مبانی رشد و توسعه اقتصادی، سرمایه و انباشت آن است.از آنجا که کشورهای در حال توسعه فاقد مدیریت صحیح و ساز و کار مناسب تجهیز سرمایه هستند این مؤسسات مازاد سرمایه کشورهای صنعتی را با شرایط خاص به این دولتها اعطا می‌کنند. به باورمنتقدان ، صندوق بین المللی پول و بانک جهانی همزمان با پرداخت وام به این نهادهای مالی، کنترل بیشتری را بر اقتصاد کشورهای وام گیرنده اعمال می نمایند به عنوان مثال نمایندگان صندوق بین المللی پول می توانند دفاتر و حسابهای این کشورها را بازرسی نمایند. همچنین بودجه ها و برنامه های اقتصادی این دولتها نیز قبل ازدریافت وام باید به تأیید این صندوق برسد، علاوه بر این پرداخت وامهای جدید مشروط به اجرای سیاستهای ریاضت اقتصادی شامل کاهش شدید هزینه های دولت، افزایش درآمد دولت از طریق افزودن بر مالیاتها و اتخاذ سیاستهای آزادسازی تجاری و اقتصادی است. از سوی دیگر هزینه کردن بخش عمده وام به خرید کالا یا خدمات از جوامع وام دهنده بحران بدهی ها را در پی داشته است. تحلیلگران اقتصادی معتقدند در جهانی که سرمایه اصالت و حاکمیت یافته است، مؤسسات مالی نیرومند، دولتها را همچون موجوداتی ضعیف و بی اراده می پندارند که بدون توجه به نظام سیاسی حاکم و اعتبار ملل برآنها امر و نهی می‌نمایند و در مواردی به دنبال آن تصمیمات مغایر با استقلال اقتصادی در این کشورها رشد پیدا می‌کند. البته کارآمدی یا ناکارآمدی دولتهای جهان سوم و نوع ساختارهای درونی آنها نیز در تعامل این کشورها با بانک جهانی و صندوق بین المللی پول در فرایند توسعه مؤثر بوده است. اگر چه پیامدهای رکود و بحران اقتصادی حاکم بر جهان در سالهای اخیر، اجلاس‌های سالانه این نهادها را تحت‌الشعاع خود قرار داده است، اما ادامه تظاهرات مخالفان جهانی سازی به معنایی که در غرب فهمیده می شود حاکی از مشکلات و نارسایی‌هاست که صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی همچنان با آنها روبه‌رو هستند.
*عضو هیأت علمی دانشگاه تهران
