فاطمه کمایی- انقلاب اسلامی ایران انقلابی فرهنگی است که به نسبت نظام ها و انقلاب های دیگری که تاکنون به وقوع پیوسته، به گونه ای خود را به جهانیان نشان داده است. انقلاب اسلامی به دلیل ماهیت و جوهر دینی و معنوی خود، انقلاب و تحولی ارزشی بود؛ از این رو آن چه در جامعه ایران رخ داد، تحول و رویدادی فرهنگی، اخلاقی و اعتقادی بود. امام خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران نیز در این خصوص می فرماید: «این پیشرفتی که ملت ایران کرد، مرهون آن تغییری بود که در نفوس پیدا شد... تا این تغییر حاصل نشده بود، تغییر نفسانی حاصل نشده بود، این قوم مورد تغییر واقعی که رفتن یک رژیم طاغوتی و آمدن یک رژیم اسلامی باشد، این معنی حاصل نمی شد».1
پیروزی انقلاب اسلامی نشان داد که فرهنگ اسلامی، ریشه های عمیقی در درون ملت ایران دارد. در حقیقت این انقلاب برای تحقق و احیای دوباره اسلام در جامعه ایران آغاز شد و هدف اصلی آن، احیای فرهنگ معنوی اسلام بود.
انقلاب اسلامی ایران با الگو برداری از امامان طاهر خود، پس از پیروزی، اقدامات عملی برای یک انقلاب فرهنگی را آغاز کردند. صدور فرمان امام خمینی (ره)در مورد تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی نقطه آغاز یک حرکت فرهنگی محسوب می گردد. پیشینه تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی به سال ۱۳۵۹ باز می‌گردد که سال آغازین انقلاب فرهنگی محسوب میشود.در این سال، ستاد انقلاب فرهنگی با فرمان امام خمینی(ره) تشکیل شد.این ستاد بعدها شورای عالی انقلاب فرهنگی شد. در سال ۱۳۶۱ در پی ناهماهنگی‌هایی که در اثر تداخل وظایف ستاد انقلاب فرهنگی و وزارت فرهنگ و آموزش عالی پیش میآمد، طرحی از سوی وزیر وقت تقدیم هیات دولت شد که پس از تصویب در دولت، بهصورت لایحه با قید یک فوریت تقدیم مجلس شد. اما تأسیس شورای عالی انقلاب فرهنگی عملاً به ۱۹ آذر ۱۳۶۳ باز می‌گردد. امام(ره) در این روز، طی پیامی فرمان تأسیس شورای عالی انقلاب فرهنگی را صادر نمود. محور اصلی کارکردهای این شورا مسائل فرهنگی کشور است . با توجه به فرامین امام خمینی (ره)، هر چه که به طور مستقیم یا غیر مستقیم به امور فرهنگی کشور در بخشهای دانشگاهی، مدارس و مؤسسات آموزشی مربوط می شود، در حیطه کاری شورای عالی قرار می گیرد . محورهای اصلی فعالیتهای شورای عالی در فرامین حضرت امام خمینی (ره) مشخص شده است که به شرح زیر می باشد:
1. تعیین خط مشی فرهنگی آینده دانشگاهها، دبیرستانها و دیگر مراکز آموزشی2. شناسایی و جذب اساتید و کارشناسان و مربیان مؤمن و متعهد به نظام3. پیشگیری از نفوذ عناصر منحرف و وابسته به بیگانگان و اصلاح و پاکسازی محیطهای آموزشی کشور از اشخاص.
عملکرد شورای عالی انقلاب فرهنگی در طول سال‌های مختلف موافقان و مخالفان زیادی داشته است. یکی از مهم‌ترین انتقاداتی که برخی از منتقدان مطرح کرده‌اند، وارد شدن شورای عالی انقلاب فرهنگی به حیطه قانون‌گذاری است. این منتقدان اعتقاد دارند که شان این شورا، یک شان کلان‌نگر و مشورتی است و می‌بایست سیاست‌گذاری‌های کلان فرهنگی را در چارچوب مصالح ملی کشور انجام دهد؛ درحالی که این شورا به تصویب مقرراتی میپردازد که به اعتقاد منتقدان، خارج از چارچوب وظایف این شورا است. در این زمینه انتقادات مختلفی در مورد مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح شده است که از آن جمله می توان به تداخل وظایف این شورا با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری میباشد. به اعتقاد برخی از کارشناسان، این تداخل (بهطور مثال در مورد انتخاب روسای دانشگاه‌ها)مشکلاتی را در زمینه انجام امور اجرایی آموزش عالی در کشور ایجاد نموده است.
اما با نگاهی به دیدگاه های مقام معظم رهبری پیرامون شورای عالی انقلاب فرهنگی و رهنمود های ایشان در زمینه های مختلف این انتقادات بسیار کمرنگ می گردند. ایشان می فرمایند: «مهندسی فرهنگی کشور برعهده شماست، اینجا قرارگاه اصلی است ، عقبه شما هم دبیرخانه و ملحقات دبیرخانه است و شوراهای اقماری و شورای معین و کمیته کارشناسی و جمع های دیگری که هستند؛ خطوط مقدم اجرایی شما هم وزارت آموزش و پرورش، وزارت آموزش عالی، وزارت ارشاد و دستگاه های مختلف هستند... ».2