پیروزی انقلاب اسلامی و شکل گیری آن در بستر زمانی بهمن 57 درست در مقطعی که هویت زن در اثر ظلم و استبداد تاریک طاغوت تنها آلت دستی برای اهداف غرب شده بود با وحدت کلمه ی حاصل شده توسط حضرت امام خمینی سبب بازشناخت و احیای هویت زن شد. برای بررسی این مهم در آستانه روزهای پیروزی انقلاب اسلامی به سراغ خانم دکتر فاطمه اردستانی مدرس حوزه و دانشگاه رفتیم و از ایشان که خود یکی از زنان مبارز انقلاب اسلامی هستند چگونگی کسب و احیای منزلت زن در جریان پیروزی انقلاب را جویا شدیم.
گفت و گو: اکرم یافتیان-نفیسه زارعی
* قبل از ظهور دین اسلام جایگاه منزلت زن در سایر ملل اعم از اعراب و غیر آن چگونه بود؟
ظلم و فشارهایی که در گذشته به زنان روا می شد محدود به سرزمین خاصی نبود، بلکه در بیشتر تمدنها حتی کهن ترین آنها مثل روم و یونان برای زن شخصیتی حقوقی و اجتماعی در نظر نمی گرفتند و او را در حد کالاهای تجاری به حساب می آوردند از دید چنین اقوامی زن از روح جاوید انسانی برخوردار نبود و زندگی او تا زمانی بود که شوهرش در قید حیات باشد و بعد از فوت همسر حق زندگی نداشت. یهودیان و مسیحیان که باید در این رابطه وضعی بهتر از سایرین داشته باشند هم جهت  با نگرشهای منفی نسبت به زن، با تولد پسر در خانواده خوشحال می شدند و به دنیا آمدن نوزاد دختر را موجب سرافکندگی می دانستند. حتی در گذشته، زن موجودی بود که جزء ارث قرار می گرفت و بازماندگان هر طور که می خواستند از او بهره برداری می کردند. این اندیشه که برخاسته از مظلومیت زن و نشناختن شأن و اعتبار او در آن دوران بود به هیچ وجه با نظر اسلام سازگار نیست به این دلیل که زن و مرد در کسب فضایل و طی کردن مراحل کمال در یک رتبه قرار دارند و هیچ کدام بر دیگری برتری ندارند مگر به واسطه ی انجام اعمال صالح و خداپسندانه. از اینها گذشته شاید بتوان ظلمی که در جامعه عربستان قبل از اسلام به زن می شد را بی رحمانه ترین نوع برخورد با  زن  دانست. زنده به گورکردن راحت ترین سرنوشتی بود که دختران به آن مبتلا می شدند.

 * آیا بعد از ظهور و انتشار اسلام این تفکر در جوامع تعدیل شد؟
بله ، اسلام بر جایگاه زن و منزلت او تأکید دارد و خداوند برای اینکه ارزش زن عملاً به جهانیان ثابت شود نسل پاک پیامبر اکرم(ص) را در وجود دخترش قرار می دهد و امامان و پیشوایان دین را از نسل زهرای اطهر(س) بوجود می آورد. رفتار و کردار پیامبر مکرم اسلام (ص) نسبت به دخترش حضرت زهرا(س) حاکی از احترامی است که می تواند منشأ برخورد و رفتار صحیح مردان با زنان باشد و برای القای این تفکر به سایر مسلمانان در مراسم عبادی سیاسی حج که هر ساله میلیونها زائر حضور دارند امر شده به یاد هاجر فاصله بین کوه صفا و مروه را با ایمان و اخلاص بپیمایند و از عمل یک زن برگزیده و شایسته تبعیت کنند.

 * با توجه به هویتی که اسلام به زن داده چرا در دنیای امروز این هویت نسبت به زن مورد توجه واقع نشده است؟
اقوام و ملل پیشین زن را موجودی ضعیف و فاقد شأن و اعتبار به حساب می آوردند و با وی رفتاری بد داشتند و زنان را مثل غلامان و چهارپایان قابل مبادله حساب می کردند و هیچگونه اختیار و قدرت گزینشی برایشان قائل نبودند و این درحالی است که پرمشقت ترین کارها بر دوش زنان بود و اگر از عهده کارهای طاقت فرسا برنمی آمدند شدیداً مورد فشار و آزار و اذیت توأم با توبیخ قرار می گرفتند و ممکن بود حتی زیر ضربات لگد و کتک جان بدهند. در برخی از برهه های تاریخی و با حضور مصلحین اجتماعی اگرچه بانوان از بعضی مزایا برخوردار شدند با این وجود از نظر حقوق معنوی و اجتماعی و استقلال شخصیت محرومیت های فراوانی داشتند.برای تفهیم این مهم امام خمینی در فراز یکی از بیانات خود در این باره فرموده اند: «...زن در دو مرحله مظلوم بوده است یکی در جاهلیت که مثل حیوانات بلکه پایین تر از آن بود و اسلام زن را از آن لجن زار بیرون کشید و دیگر در زمان ما... به اسم اینکه می خواهند زن را آزاد کنند، به زن ظلمها کردند و وی را از آن مقام شرافت، معنویت و عزتی که داشت پایین کشیدند». نقش زن در خانواده، اجتماع و تربیت نسل مطلبی است که هرچند نویسندگان و صاحب مکاتب گوناگون به آن اشاره کرده اند امّا هیچکدام نقش ارزنده ای را که اسلام برای شخصیت زن قائل است مورد توجه قرار نداده و از آن غافل بوده اند. زیرا جهانی که در جاهلیت به سر می برد پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) میان اقشار گوناگون که ستمهای زیادی را تحمل کرده بودند از ظلمی که بیش از همه بر زنان رفته بود پرده برداشت و برای احیای هویت بانوان و جلوگیری از تضییع حقوقشان گامهای امیدوار کننده در  فضای جامعه ی عرب جاهلی برداشتند.

 * در کشور ما و در دوران معاصر با توجه به حکومت طاغوت 2500 ساله بر ایران آیا اندیشه حاکمیت داشت؟
بله، در کشور ما به واسطه ی ظلمی که بر زنان شده بود آنان در طی حکومتهای گوناگونی که رأس کار بودند طعم تلخ تحقیر را چشیده بودند و البته بازگشت به آموزه‌های اسلامی نسبت به زن توسط روحانیت مبارزه و متعهد معاصر سبب شد آنان به حقوق اسلامی خود آشنا شوند. شاید به جرأت بتوان گفت مظلومیت زن در دوران حاکمیت طاغوت از جهاتی شبیه آن چیزی بود که در زمان جاهلیت وجود داشت، به طوریکه  با کشاندن زنان به مراکز مختلط زن و مرد و دعوت به حضور در فیلمها و سریالهای نامناسب و تقلید از الگوهای غربی و ضد دینی و به دنبالش مبارزه جدی شاه، تلاش وسیعی را برای از بین بردن حجاب و عفت عمومی زن ایرانی پایه ریزی شد. در حقیقت در دوره ی پهلوی غرب در پی اجرای پروژه ی فتح اندلس در ایران برآمده بود که با هوشیاری و آگاهی مردم و پیوند همه ی اقشار به ویژه زنان با روحانیت این نقشه برملا شد.

 * نقش امام خمینی در بیداری زنان و مردان مسلمان نقش مهم و انکار ناپذیری است، این هویت بخشی توسط ایشان چگونه شکل گرفت؟
انقلاب اسلامی که به وقوع پیوست به زن حیات مجددی داد . امام خمینی(ره) زن را مربی جامعه و مربی انسانها خطاب می کند و سعادت و شقاوت انسانها را بسته به وجود او می داند و پیرو آن  پیروزی انقلاب اسلامی را وابسته به این قشر دانسته و می فرماید: «ما همه در این نهضت سهیم هستیم و شما خانمها سهم بزرگ دارید یعنی آمدن شما خانمها به خیابان ها و میدان های مبارزه موجب این شد که مردها هم قوه پیدا بکنند، تقویت بشوند روحیه آنها هم با آمدن شما تقویت بشود شما سهم بزرگی را در این نهضت دارید.» و به تبع آن، حضرت امام بارها سخنانی که بیانگر سیره ی ناب اسلام محمدی(ص) نسبت به زن است را بیان می کند .

 * حضور زنان در تکامل جریان انقلاب قبل از پیروزی چگونه است؟
در صحنه های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، زنان  بسیار فعالانه تر و قویتر از هر زمان دیگری در صحنه حضور داشتند حضور زنان در صحنه های مبارزه و تلاش، مثلاً بردباری خانواده های انقلابی در برابر مشکلاتی که رژیم شاه برای آن ها پیش می آورد، ترغیب و تشویق همسران و پسران و مجاهده و تلاش در سرنگونی طاغوت از جمله عوامل مؤثر در روند رو به تکامل انقلاب بود. در واقع اگر همکاری خالصانه زنان با همسرانشان در میادین مبارزه، زندان رفتن و شکنجه و آزار نبود شاید این مقاومت ها در راه پیروزی به ثمر نمی رسید و ریشه های سازنده و شکل دهنده انقلاب پا نمی گرفت، شهادت تعداد زیادی از زنان مسلمان چه در تظاهرات و چه در زندانها از جمله واقعه 17 شهریور و ندای لبیک به رهبر انقلاب در راهپیمایی های گسترده ای مثل تاسوعا و عاشورای سال 57 بیانگر روحیه بالا و وفاداری زنان به اسلام و رهبری بود و با وجود اینکه رژیم در آن روزهای سخت که هنوز در ذهن خیلی ها خاطراتش وجود دارد سعی داشت تا با حرکاتی مانند نرساندن سوخت به مردم آنها را از معرکه دور کند اما ولایتمداری زنان در این دوران آنها را در تاریخ ایران و جهان ماندگار کرد.