ابتدا می‌خواهیم از اهمیت مقام رضا بدانیم.

امام سجاد‌(ع) می فرمایند: صبر و رضا از خدا رأس اطاعت خداست. در روایات تعبیر شده که داناترین مردم راضی‌ترینشان به قضای الهی است. مقام رضا طبق روایات بالاترین مقامات است؛ لذا در روایات تعبیر شده که اول اسلام، بعد ایمان، بالاتر از ایمان تقوا و بالاتر از تقوا یقین و بلاتر از همه این‌ها مقام رضا است.

در مشکلات است که عیار ایمان انسان مشخص می‌شود. بر اساس این روایات اگر اطاعت از خدا را به منزله یک پیکر تصور کنیم، رأس و سر آن صبر و رضایت از خدا است و اگر کسی راضی به ‌قضای الهی باشد، خدای متعال عنایتی خاص به او می‌فرماید تا جایی که فرموده‌اند: خدا برای چنین فردی جز خیر مقدر نمی‌کند.

این سؤال مطرح است که امام هشتم چون خودشان صاحب مقام رضا بودند به این نام خوانده می‌شوند یا علت دیگری دارد؟

البته قطعاً همه ائمه صاحب بالاترین مراتب مقام رضا بوده‌اند؛ لکن این علت کافی به نظر نمی‌رسد. بعد از زیارت جامعه برای هریک از ائمه صلواتی نقل شده است. در صلوات مخصوص به امام هشتم گفته‌اند اینجور دعا کنید که: اللهم صلّ علَی علیِّ بنِ موسَی الرّضا المرتضی الذی ارتَضَیتَ و رَضَّیتَ بِهِ مَن شِئتَ مِن خَلقِک؛ یعنی خدایا درود بفرست بر علی ابن موسی الرضا (ع) که خودت کاملاً از او راضی هستی و به ‌وسیله او هرکس از خلق خودت را هم بخواهی راضی می‌کنی و به مقام رضا می‌رسانی. این عبارت حاوی معنای بلندی است. یعنی حضرت نه تنها خودشان صاحب مقام رضا هستند؛ بلکه شیعیان نیز به واسطه وجود نازنین حضرت می‌توانند به مقام بلند رضا دست بیابند.

آیت الله جوادی آملی بیان جالبی دارند. می‌گویند هیچ موجودی از هیچ موجود دیگری راضی نمی‌شود، مگر به وساطت مقام امام رضا(ع)؛ ایشان می‌گوید که امام هشتم نه به خاطر اینکه خودشان به مقام رضا رسیده‌اند، به این لقب ملقّب شده‌اند، بلکه چون دیگران را به این مقام می‌رسانند، ایشان را «رضا» می‌نامیم.

مگر سایر معصومین صاحب مقام رضا نیستند؟

البته همه معصومین در مقام رضا هستند؛ ولی ممکن است یک خصیصه‌ای به امامی داده باشند؛ به گونه ای که آن مقام نزد آن معصوم بیشتر نمود داشته باشد وگرنه همه ائمه صادق هستند لکن تجلی‌اش در یک امام ظهور بیشتری پیدا می‌کند، یا همه امامان کاظم هستند و همه قطعاً رضا هستند. ولی بروز مقام رضا در امام هشتم بیشتر است. لذا چون حضرت در مقام رضا هستند این دو معنای بلند و زیبا را می‌توان استفاده کرد. یکی اینکه هرکس امام را کامل زیارت کند و ملاقات و معرفت کامل برای او حاصل شود به مقام رضا خواهد رسید. به تعبیر دیگر ملاقات و زیارت واقعی امام هشتم انسان را به مقام رضا می‌رساند. چرا؟ چون امام در آن مقام و جایگاه هستند؛ لذا هرکس به امام متصل شود، آن‌ها هم از خدا راضی می‌شوند. از طرفی هر معصومی دوست دارد محبینش را به آن سرچشمه‌ای ببرد که خودش در آن هست و از آن بهره‌مندش کند.

معنای دوم این است که می‌توانیم بگوییم هیچ خیری در عالم بدون وساطت چهارده معصوم اتفاق نمی‌افتد. یعنی هرکس به هر توفیقی دست پیدا می‌کند؛ در واقع آن‌ها واسطه هستند. حتی اگر هم کسی از امت‌های گذشته و آینده هم به مقام رضا برسد، استثناء نیست. یعنی به جایی برسد که بین او و خدا هیچ گلایه و شکایتی نباشد به گونه‌ای که به قول حافظ «شکر ایزد که میان من و او صلح افتاد»، به مقامی برسد که گلایه و شکایتی در کار نباشد، برسد به مرتبه‌ای که بگوید:
«و ما یشاؤون الّا أن یشاء الله» هرچه خدا بخواهد همان می‌شود؛ چنین فردی اگر در مسیر حرکت الی الله به مقام رضا رسید آن زمان، زمانی است که در واقع امام رضا‌(ع) را زیارت می‌کند. یعنی امام هشتم تجلی رضایتمندی خدا هستند. پس نتیجه اینکه هم آن‌هایی که آقا را زیارت کنند به این مقام می‌رسند و هم آن‌هایی که به این مقام برسند آقا را زیارت خواهند کرد.

رابطه صبر و رضا در چیست؟

مقام رضا بالاتر از مقام صبر است. صبر یعنی اینکه انسان چاره‌ای ندارد و تحمل کند، حالا ممکن است راضی هم نباشد. صبر بر فقر و بلا و مصیبت و گرفتاری‌ها. در سوره بقره خداوند می‌فرماید که ما شما را به انواع سختی‌ها از جمله ترس و گرسنگی و کمبود و نقص مالی و جانی آزمایش می‌کنیم و در تمام این حالات به صابران بشارت بده.

البته صبر اعم از رضا است. یعنی آدم صبور ممکن است راضی باشد و ممکن است راضی نباشد؛ ولی چون چاره‌ای ندارد از باب ناچاری صبر می‌کند. خدا هم البته اجر و مزد برای انسان صابر در نظر گرفته است. در همین آیات سوره بقره می‌فرماید که درود و رحمت خدا پاداش صابران است.

حالا اگر همین انسان صابر مقاومت کرد و قبول کرد و پذیرفت و تسلیم کامل شد، آن وقت به مقام بالاتر که مقام رضا است می‌رسد. مقام رضا خیلی بالاتر از مقام صبر است.

امروز اغلب ما دچار ضعف در این موضوع هستیم؛ یعنی قلباً مقام رضا را درک نکرده‌ایم. چه کنیم تا به این رتبه والا برسیم؟

این گلایه‌ها و شکایت‌ها همه ناشی از جهل و عدم معرفت و دوری و فاصله‌های ما است. اگر این پرده‌ها به برکت بندگی خدا و تفکر و معرفت برداشته شود انسان به مقام رضایت کامل می‌رسد.یکی از راه‌های رسیدن به مقام رضا تمرین صبر بر شدائد و سختی‌ها است. مقاومت و استقامت و تن دادن به مشیت الهی کم‌کم در انسان ظرفیت رضایت‌مندی ایجاد می‌کند.

برای کمک در این مسیر راه حل عملی هم اگر سراغ دارید، پیشنهاد دهید.

راه عملی یکی دعا است و یکی توسل. باید از خدا زیاد بخواهیم و توکل کنیم. در قرآن می‌فرماید «واصبر و ما صبرک الا بالله». خدا به پیغمبر‌(ص) می‌فرماید: صبر بکن ولی بدان که صبرت هم باید از خدا باشد. صبرت، شکرت، رضایتت همه باید از سوی خدا باشد. این را می‌شود به همه خصلت‌های نیک توسعه داد به این معنا که هر چیزی منهای کمک خدا و استعانت الهی امکان ندارد به انجام برسد. صبر را هم باید از خدا بخواهیم. راه عملی دیگر تفکر در حالات انبیاء و ائمه و اولیاء خدا است که انسان را خیلی صبور می‌کند. حدیث داریم که هیچ مصیبتی نیست؛ الا اینکه اعظم آن به پیغمبران و امامان رسیده است، با اینکه آن‌ها عزیز خدا و دردانه خدا بودند. اگر کسی در این موضوع درست تفکر کند و حالات انبیاء و اولیاء را درک کند، قطعاً در این راه مؤثر است.به امام صادق‌(ع) گفتند چرا هیچ مصیبتی نیست مگر اینکه سخت‌ترینش به شما رسیده است؟ حضرت فرمودند: برای اینکه مصائب بر شیعیان ما آسان شود؛ یعنی شیعیان ما به کربلا که برسند، اصلاً بلاها و گرفتاری‌های خودشان باطل و پیش پا افتاده می‌شود. پس تفکر و مطالعه و دعا و توسل، بردباری و حلم و صبر انسان را زیاد می‌کند تا اینکه در نهایت به مقام والای رضا برسیم. ان شاء الله.