ذهب شیعه به امام جعفرصادق (ع) انتساب یافته است و این از آن رو است که امام جعفرصادق (ع) در شرایطی که مردم در اثر مجاهدت های امامان پیشین به ناصحیح بودن مذهب رسمی و دیگر اندیشه های منبعث از آن پی برده بودند طرح جایگزین شیعه را به هنگام ارائه کرد. و امامان دیگربه شرح و بسط بعضی از ابعاد آن پرداختند.
مهدی رشیدی مهرآبادی- عرصه تئوری ها و دیدگاههای علمی و فرهنگی در میان دانشمندان وفرهیختگان همواره عرصه ابقای بهترین اندیشه ها بوده است. هرنظریه ای آن هنگام توانسته جایگزین نظریه پیشین شود که محتوایی بهتر از آن را به بشریت هدیه کرده باشد. نگاهی به دستاورد مکتب اسلام در مقایسه با آنچه جامعه جاهلی عرب بدان دلبسته بود و مبنای رفتار فردی و اجتماعی خود قرار داده بود میتواند راز موفقیت اسلام را در برابر اندیشه های جاهلانه نشان دهد. پیامبر(ص) در دعوت خود ضمن پذیرش سنت های پسندیده انسانی در میان اعراب آنگاه که به نفی ضد ارزشها می پرداخت طرح های جایگزین نیز ارائه می کرد تا مخاطبان او احساس خلاء نکنند. شاید راز بسیاری از شکست های فردی و اجتماعی مصلحان در طول تاریخ همین بوده که طرح جایگزین نداشته اند به همین نمونه تاریخ معاصر ایران توجه کنید. حضور روحانیت در مشروطیت و انقلاب اسلامی و این که چرا روحانیت در مشروطیت نتوانست تا پایان حضور داشته باشد اما انقلاب اسلامی به رهبری امام موفق به براندازی یک نظام شد؟
امام جعفرصادق(ع) در مسیرتکاملی حرکت شیعه گام دوم را برداشته بودند. یعنی پس از آنکه مردم بر اثر مجاهدت های امامان پیشین به ناصحیح بودن مذهب رسمی و دیگر اندیشه های منبعث از آن و نیزحرکت های سیاسی مبتنی برآن در سالهای گذشته پی بردند آماده بودند تا طرح جایگزین مکتب اهل بیت را دریافت کنند و امام صادق(ع) همان بزرگواری است که با توجه به یک موقعیت استثنایی تاریخی طرح جایگزین شیعه را به هنگام ارائه کرد و امامان دیگربه شرح و بسط بعضی از ابعاد آن پرداختند.
جنبش علمی و فرهنگی
عصر امام صادق (ع)، عصر جنبش فکری و فرهنگی بود. در آن زمان شوق علمی بی سابقه ای در جامعه اسلامی به وجود آمده بود و علوم مختلفی اعم از علوم اسلامی همچون: علم قرائت قرآن، علم تفسیر، علم حدیث، یا علوم دیگر مانند: طب، فلسفه، نجوم، ریاضیات و... پدید آمده بود؛ به گونه ای که هرکس یک متاع فکری داشت، به بازار علم و دانش عرضه می کرد. بنابراین، لازم بود امام به آن پاسخ گوید. از عواملی که موجب پیدایش این جنبش علمی شده بود، نخست آزادی و حرّیت فکر و عقیده در اسلام بود. اما ریشه این آزادی در تعلیمات اسلام بود؛ به گونه ای که اگر هم عباسیان می خواستند از آن جلوگیری کنند، نمی توانستند. دیگر آنکه محیط آن روز اسلامی یک محیط کاملاً مذهبی بود و مردم تحت تأثیر انگیزه های مذهبی بودند. تشویق های پیامبر اسلام به کسب علم و تشویق ها و دعوت های قرآن به علم و تفکر و تعلم و تعقل، عامل اساسی این نهضت و شور و شوق بود.
مذهب جعفری و تأثیرپذیری از امام صادق(ع)
مذهب شیعه به امام جعفرصادق (ع) انتساب یافته است و این از آن رو است که امام جعفرصادق (ع) در شرایطی که مردم در اثر مجاهدت های امامان پیشین به ناصحیح بودن مذهب رسمی و دیگر اندیشه های منبعث از آن پی برده بودند طرح جایگزین شیعه را به هنگام ارائه کرد. و امامان دیگربه شرح و بسط بعضی از ابعاد آن پرداختند. گشایشی که در آغاز دهه سوم سده دوم هجری پدید آمد موجب شد مردم آزادانه تر به امام صادق (ع) روی آورند و گشودن مشکلات فقهی و غیر فقهی را از او بخواهند. ابن حجر در باره حضرتش نوشته است: "مردم از علم او چندان نقل کردند که آوازه آن به همه شهرها رسید. امامان بزرگ چون یحیی بن سعید، ابن جریح، مالک، سفیان بن عیینه، سفیان ثوری، ابو حنیفه، شعبه و ایوب سختیانی از او روایت کرده اند".
نقش امام در زدودن انحراف از چهره دین
پس از آنکه مسیر خلافت اسلامی از راه مستقیم خود منحرف گردید و مردم به جز اندکی بدعت را به جای سنت صحیح انگاشتند. با شهادت امام مجتبی و حضرت سیدالشهدا و زین العابدین (ع) می رفت تا چراغ هدایت یکسره خاموش گردد اما اختلافات سیاسی و کشمکش های بنی امیه و بنی العباس نسیم رحمتی بود که یکباره وزیدن گرفت و باقرالعلوم و پس از او امام صادق (ع) با استفاده از موقعیت به دست آمده به ترسیم چهره روشن آیین پرداختند و با بیان اخبار و احادیث فراوان انحرافات را پیراستند. شیخ مفید (ره) می نویسد: "آنقدر مردمان از دانش حضرت نقل کرده اند که به تمام شهرها منتشر گشته و جهان را فرا گرفته است و از احدی از علمای اهلبیت این مقدار احادیث نقل نشده، به اندازه ای که از آن جناب نقل شده است. اصحاب حدیث، آن جناب را با اختلاف آراء و مذاهبشان گردآورده و عددشان به چهار هزار تن رسیده و آنقدر نشانه های آشکار بر امامت آن حضرت ظاهر شده که دلها را روشن کرده و زبان مخالفین را از ایراد شبه لال گردانده است".
اقدامات علمی و فرهنگی امام صادق
امام صادق(ع) در جهت گسترش اسلام اصیل و روشن ساختن حقایق مذهب چند کار انجام داد:
1.برخورد شدید با غلات: که در تکفیر و تکذیب عقاید ایشان و پرهیز دادن شیعیان از دوستی و هم صحبتی و مجالست با آنان رخ می نماید.
2.تربیت راویان حدیث: که هر یک با فرا گرفتن هزاران حدیث در علومی همچون: تفسیر، فقه، تاریخ، مواعظ، و... سدی در برابر انحرافات و بدعتها بودند. کسانی مانند: زراره بن اعین، محمد بن مسلم، برید بن معابوه عجلی، ابوبصیر لیث بن بختری مرادی، ابان بن تغلب، اسحق بن عمار، هشام بن حکم، مؤمن الطاق محمد بن نعمان، هشام بن سالم، حمزه طیار، حریز بن عبدالله سجستانی، عبدالله بن ابی یعفور، حمران بن اعین، بکیر بن اعین، فضیل بن یسار نهدی و ...
3.تربیت مبلغان و مناظره کنندگان: که اباطیل و انحرافات را پاسخ می دادند و شبهات را از چهره دین می زدودند کسانی چون: هشام بن حکم، هشام بن سالم، قیس الماصر، مؤمن الطاق و...
امام جعفرصادق(ع) در مسیرتکاملی حرکت شیعه گام دوم را برداشته بودند. یعنی پس از آنکه مردم بر اثر مجاهدت های امامان پیشین به ناصحیح بودن مذهب رسمی و دیگر اندیشه های منبعث از آن و نیزحرکت های سیاسی مبتنی برآن در سالهای گذشته پی بردند آماده بودند تا طرح جایگزین مکتب اهل بیت را دریافت کنند و امام صادق(ع) همان بزرگواری است که با توجه به یک موقعیت استثنایی تاریخی طرح جایگزین شیعه را به هنگام ارائه کرد و امامان دیگربه شرح و بسط بعضی از ابعاد آن پرداختند.
جنبش علمی و فرهنگی
عصر امام صادق (ع)، عصر جنبش فکری و فرهنگی بود. در آن زمان شوق علمی بی سابقه ای در جامعه اسلامی به وجود آمده بود و علوم مختلفی اعم از علوم اسلامی همچون: علم قرائت قرآن، علم تفسیر، علم حدیث، یا علوم دیگر مانند: طب، فلسفه، نجوم، ریاضیات و... پدید آمده بود؛ به گونه ای که هرکس یک متاع فکری داشت، به بازار علم و دانش عرضه می کرد. بنابراین، لازم بود امام به آن پاسخ گوید. از عواملی که موجب پیدایش این جنبش علمی شده بود، نخست آزادی و حرّیت فکر و عقیده در اسلام بود. اما ریشه این آزادی در تعلیمات اسلام بود؛ به گونه ای که اگر هم عباسیان می خواستند از آن جلوگیری کنند، نمی توانستند. دیگر آنکه محیط آن روز اسلامی یک محیط کاملاً مذهبی بود و مردم تحت تأثیر انگیزه های مذهبی بودند. تشویق های پیامبر اسلام به کسب علم و تشویق ها و دعوت های قرآن به علم و تفکر و تعلم و تعقل، عامل اساسی این نهضت و شور و شوق بود.
مذهب جعفری و تأثیرپذیری از امام صادق(ع)
مذهب شیعه به امام جعفرصادق (ع) انتساب یافته است و این از آن رو است که امام جعفرصادق (ع) در شرایطی که مردم در اثر مجاهدت های امامان پیشین به ناصحیح بودن مذهب رسمی و دیگر اندیشه های منبعث از آن پی برده بودند طرح جایگزین شیعه را به هنگام ارائه کرد. و امامان دیگربه شرح و بسط بعضی از ابعاد آن پرداختند. گشایشی که در آغاز دهه سوم سده دوم هجری پدید آمد موجب شد مردم آزادانه تر به امام صادق (ع) روی آورند و گشودن مشکلات فقهی و غیر فقهی را از او بخواهند. ابن حجر در باره حضرتش نوشته است: "مردم از علم او چندان نقل کردند که آوازه آن به همه شهرها رسید. امامان بزرگ چون یحیی بن سعید، ابن جریح، مالک، سفیان بن عیینه، سفیان ثوری، ابو حنیفه، شعبه و ایوب سختیانی از او روایت کرده اند".
نقش امام در زدودن انحراف از چهره دین
پس از آنکه مسیر خلافت اسلامی از راه مستقیم خود منحرف گردید و مردم به جز اندکی بدعت را به جای سنت صحیح انگاشتند. با شهادت امام مجتبی و حضرت سیدالشهدا و زین العابدین (ع) می رفت تا چراغ هدایت یکسره خاموش گردد اما اختلافات سیاسی و کشمکش های بنی امیه و بنی العباس نسیم رحمتی بود که یکباره وزیدن گرفت و باقرالعلوم و پس از او امام صادق (ع) با استفاده از موقعیت به دست آمده به ترسیم چهره روشن آیین پرداختند و با بیان اخبار و احادیث فراوان انحرافات را پیراستند. شیخ مفید (ره) می نویسد: "آنقدر مردمان از دانش حضرت نقل کرده اند که به تمام شهرها منتشر گشته و جهان را فرا گرفته است و از احدی از علمای اهلبیت این مقدار احادیث نقل نشده، به اندازه ای که از آن جناب نقل شده است. اصحاب حدیث، آن جناب را با اختلاف آراء و مذاهبشان گردآورده و عددشان به چهار هزار تن رسیده و آنقدر نشانه های آشکار بر امامت آن حضرت ظاهر شده که دلها را روشن کرده و زبان مخالفین را از ایراد شبه لال گردانده است".
اقدامات علمی و فرهنگی امام صادق
امام صادق(ع) در جهت گسترش اسلام اصیل و روشن ساختن حقایق مذهب چند کار انجام داد:
1.برخورد شدید با غلات: که در تکفیر و تکذیب عقاید ایشان و پرهیز دادن شیعیان از دوستی و هم صحبتی و مجالست با آنان رخ می نماید.
2.تربیت راویان حدیث: که هر یک با فرا گرفتن هزاران حدیث در علومی همچون: تفسیر، فقه، تاریخ، مواعظ، و... سدی در برابر انحرافات و بدعتها بودند. کسانی مانند: زراره بن اعین، محمد بن مسلم، برید بن معابوه عجلی، ابوبصیر لیث بن بختری مرادی، ابان بن تغلب، اسحق بن عمار، هشام بن حکم، مؤمن الطاق محمد بن نعمان، هشام بن سالم، حمزه طیار، حریز بن عبدالله سجستانی، عبدالله بن ابی یعفور، حمران بن اعین، بکیر بن اعین، فضیل بن یسار نهدی و ...
3.تربیت مبلغان و مناظره کنندگان: که اباطیل و انحرافات را پاسخ می دادند و شبهات را از چهره دین می زدودند کسانی چون: هشام بن حکم، هشام بن سالم، قیس الماصر، مؤمن الطاق و...
