اعتکاف یکی از سنت های ماندگار پیامبر اکرم (ص) است. همان گونه که از نهج البلاغه برمی آید، پیامبر اکرم(ص) پیش از برانگیخته شدن به رسالت نیز به اعتکاف پایبند بود و یک ماه از سال را به دور از جامعه شرک آلود مکه و هیاهوی بت پرستان تاریک اندیشْ در سکوت حرا به پرستش خدای یگانه می پرداخته است.
عباس آقایی- اعتکاف یکی از سنت های ماندگار پیامبر اکرم (ص) است. همان گونه که از نهج البلاغه برمی آید، پیامبر اکرم(ص) پیش از برانگیخته شدن به رسالت نیز به اعتکاف پایبند بود و یک ماه از سال را به دور از جامعه شرک آلود مکه و هیاهوی بت پرستان تاریک اندیشْ در سکوت حرا به پرستش خدای یگانه می پرداخت. او در این روزهای بندگی و نیایش، به انسانیت گمراه شده و به سرنوشت آدمی می اندیشید. امام علی(ع) می فرماید: «[پیامبر] هرساله در حرا خلوت می گزید. من او را می دیدم و جز من کسی وی را نمی دید».
تفکر از اعمال خاص اعتکاف
«تفکّر در اعمال و رفتار گذشته و نظر به افق های آینده از اعمال و آداب ویژه اعتکاف است و فوائدی دارد:
«کَذَلِکَ یُبیِّنُ اللّهُ لَکُمُ الایَاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ» تفکّر سه قسم است: یکی حرام، یکی مستحب، یکی واجب؛ آنکه حرام است تفکّر است در ذات و صفات ربّ العزّه و در چرایی کار وی. این تفکر حرام است و تخم حیرت و نقمت است، از آن جز تاریکی و گمراهی نزاید، و آنچه مستحب است تفکر در صنایع صانع است و در اقسام آلاء وی. از این تفکر روشنایی دل زاید و قوت ایمان. و آنچه واجب است تفکر در کردار و گفتار خویش است، بیندیشد که کردارش چونَست و گفتارش چیست؟ بر وفق شرع است یا بر وفق طبع؟ اتّباع است یا ابتداع،اخلاص است یا ریا؟ این تفکر است که در خبر می¬آید «تفکر ساعه خیر من عباده سنه» و روایت شده من عباده سبعین سنه یعنی تفکر یک ساعت بهتر از عبادت 70 سال است».
قرب به خدا در سایه دعا
«وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ...» می¬گوید چون بندگان من مرا از تو پرسند، آن بندگانی که به حلقه حرمت ما درآویختند، و در کوی ما گریختند، هر چه دون ماست گذاشتند و خدمت ما برداشتند، با ما گرویدند و از اسباب بپریدند، عمامه بلا بر سر پیچیدند و مهر ما به جان و دل خریدند، عاشق در وجود آمدند و با عشق بیرون شدند. این چنین بندگان، و این چنین دوستان چون مرا از تو پرسند و نشان ما از تو طلبند، بدان که من به ایشان نزدیکم ناخوانده و ناجسته. من به بندگان نزدیکم، نزدیکان را دوست دارم، خوانندگان را پاسخ کُنم، جویندگان را به خود راه دهم، متقربان را بپسندم. بنده من! به من نزدیک شو تا به تو نزدیک شوم، بنده من! تو مرا می خوانی من اجابت می کنم. من نیز تو را بر نصرت دین خود می خوانم، اجابت کن، بنده من! دری برگشای تا دری برگشایم، درِ دعا برگشای تا درِ اجابت برگشایم، درِ إنابت برگشای تا درِ بشارت برگشایم، درِ مجاهدت برگشای تا درِ هدایت برگشایم، درِ توکل برگشای تا در کفایت برگشایم، در استغفار برگشای تا در مغفرت برگشایم».
آثار معنوی اعتکاف
1.آمرزش گناهان2.نزدیکی به خدا3.جلب محبت خدا 4.دستیابی به بهشت الهی 5.تقویت اراده 6.دوری از غفلت 7.خاکساری و فروتنی 8.کاهش جرم و فساد 9.یافتن دوستانی اهل معنا 10.بهره گیری از اندیشه ها و تجربه های معنوی و اخلاقی بزرگان
مقابله با تهاجم فرهنگ بیگانه
در فرهنگ اسلامی روی آوردن به اعتکاف، علاوه بر بهره برداری از فیض معنوی آن، جهاد مقدس نیز هست؛ زیرا این مراسم عبادی - معنوی، نقش بسیار مهمی در رویارویی با نفوذ فرهنگ بیگانه ایفا می کند. جوانی که در مراسم اعتکاف، طعم شیرین ایمان و انس با خداوند را می چشد، لذت های مادی و شهوانی در دیدگانش، حقیر و بی ارزش می شود وبه آسانی در گرداب فساد و باورهای ضد دینی گرفتار نمی شود. از سوی دیگر، چنین مراسمی خود پیامی عملی و درسی عبرت آمیز برای مردم است. حضور جمعی از مؤمنان در مسجد برای عبادت، در حقیقت نوعی دعوت به خداپرستی و دین مداری است و آثار سازنده ای بر جامعه خواهد داشت، از همین رو، در رویارویی با تهاجم فرهنگی دشمن نباید نقش مؤثر سنت هایی که در باور عمومی مردم ریشه های عمیق دارند، نادیده گرفته شود.
تفکر از اعمال خاص اعتکاف
«تفکّر در اعمال و رفتار گذشته و نظر به افق های آینده از اعمال و آداب ویژه اعتکاف است و فوائدی دارد:
«کَذَلِکَ یُبیِّنُ اللّهُ لَکُمُ الایَاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ» تفکّر سه قسم است: یکی حرام، یکی مستحب، یکی واجب؛ آنکه حرام است تفکّر است در ذات و صفات ربّ العزّه و در چرایی کار وی. این تفکر حرام است و تخم حیرت و نقمت است، از آن جز تاریکی و گمراهی نزاید، و آنچه مستحب است تفکر در صنایع صانع است و در اقسام آلاء وی. از این تفکر روشنایی دل زاید و قوت ایمان. و آنچه واجب است تفکر در کردار و گفتار خویش است، بیندیشد که کردارش چونَست و گفتارش چیست؟ بر وفق شرع است یا بر وفق طبع؟ اتّباع است یا ابتداع،اخلاص است یا ریا؟ این تفکر است که در خبر می¬آید «تفکر ساعه خیر من عباده سنه» و روایت شده من عباده سبعین سنه یعنی تفکر یک ساعت بهتر از عبادت 70 سال است».
قرب به خدا در سایه دعا
«وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ...» می¬گوید چون بندگان من مرا از تو پرسند، آن بندگانی که به حلقه حرمت ما درآویختند، و در کوی ما گریختند، هر چه دون ماست گذاشتند و خدمت ما برداشتند، با ما گرویدند و از اسباب بپریدند، عمامه بلا بر سر پیچیدند و مهر ما به جان و دل خریدند، عاشق در وجود آمدند و با عشق بیرون شدند. این چنین بندگان، و این چنین دوستان چون مرا از تو پرسند و نشان ما از تو طلبند، بدان که من به ایشان نزدیکم ناخوانده و ناجسته. من به بندگان نزدیکم، نزدیکان را دوست دارم، خوانندگان را پاسخ کُنم، جویندگان را به خود راه دهم، متقربان را بپسندم. بنده من! به من نزدیک شو تا به تو نزدیک شوم، بنده من! تو مرا می خوانی من اجابت می کنم. من نیز تو را بر نصرت دین خود می خوانم، اجابت کن، بنده من! دری برگشای تا دری برگشایم، درِ دعا برگشای تا درِ اجابت برگشایم، درِ إنابت برگشای تا درِ بشارت برگشایم، درِ مجاهدت برگشای تا درِ هدایت برگشایم، درِ توکل برگشای تا در کفایت برگشایم، در استغفار برگشای تا در مغفرت برگشایم».
آثار معنوی اعتکاف
1.آمرزش گناهان2.نزدیکی به خدا3.جلب محبت خدا 4.دستیابی به بهشت الهی 5.تقویت اراده 6.دوری از غفلت 7.خاکساری و فروتنی 8.کاهش جرم و فساد 9.یافتن دوستانی اهل معنا 10.بهره گیری از اندیشه ها و تجربه های معنوی و اخلاقی بزرگان
مقابله با تهاجم فرهنگ بیگانه
در فرهنگ اسلامی روی آوردن به اعتکاف، علاوه بر بهره برداری از فیض معنوی آن، جهاد مقدس نیز هست؛ زیرا این مراسم عبادی - معنوی، نقش بسیار مهمی در رویارویی با نفوذ فرهنگ بیگانه ایفا می کند. جوانی که در مراسم اعتکاف، طعم شیرین ایمان و انس با خداوند را می چشد، لذت های مادی و شهوانی در دیدگانش، حقیر و بی ارزش می شود وبه آسانی در گرداب فساد و باورهای ضد دینی گرفتار نمی شود. از سوی دیگر، چنین مراسمی خود پیامی عملی و درسی عبرت آمیز برای مردم است. حضور جمعی از مؤمنان در مسجد برای عبادت، در حقیقت نوعی دعوت به خداپرستی و دین مداری است و آثار سازنده ای بر جامعه خواهد داشت، از همین رو، در رویارویی با تهاجم فرهنگی دشمن نباید نقش مؤثر سنت هایی که در باور عمومی مردم ریشه های عمیق دارند، نادیده گرفته شود.
