در مدت اخیر اختلاف نظرهای سیاسی ایران و عربستان درباره سوریه و یمن باعث شد مشکلات بین دو کشور تشدید شود و اوج مشکلات از زمانی رقم خورد که با بی مسئولیتی مقامات عربستان، فاجعه منا به بار آمد و حدود ۵۰۰ نفر از زائران ایرانی در این فاجعه جان باختند و پس از آن نیز کارشکنی‌های سعودی‌ها در انتقال جنازه قربانیان این فاجعه، احساسات ایرانیان را بیش از پیش جریحه دار کرد.
در ادامه این روند، آل سعود دست از رفتارهای خصمانه خود برنداشت و چند روز پیش آیت‌الله نمر باقر النمر، رهبر شیعیان عربستان را اعدام کرد که این حرکت از سوی برخی ایرانیان با واکنش‌هایی نسنجیده همراه بود و عده‌ای از افرادی که از این موضوع ناراحت بودند اقدام به آتش زدن سفارت عربستان در تهران و کنسولگری این کشور در مشهد کردند.
با همین بهانه هفته گذشته، سعودی‌ها علاوه بر خارج کردن دیپلمات‌های خود از ایران، اعلام کردند که روابط دیپلماتیک خود را با ایران قطع کرده‌اند و به دیپلمات‌های ایرانی نیز ۴۸ ساعت فرصت دادند که خاک این کشور را ترک کنند.
هرچند که ایران در خصوص قطع روابط با عربستان موضع‌گیری خاصی نکرده است؛ اما مسئولان کشور معتقدند که عربستان با قطع روابط خود با ایران بیش از ایران ضرر می‌کند، با این حال برخی گزارش‌ها نیز حاکی از آن است که رسانه‌های سعودی به شهروندان خود توصیه کرده‌اند از کالاهای ایرانی استفاده نکنند.
در همین راستا، نگاهی به تجارت بین دو کشور که در سال‌های اخیر بسیار کم شده نشان می‌دهد که عربستان کالاهای حساس‌تری را نسبت به ایران، وارد می‌کند و کاملا محتمل است که تغییر روابط سیاسی ایران و عربستان روی روابط اقتصادی و تجارت دو کشور تاثیرگذار باشد.
نایب رئیس اتاق بازرگانی تهران معتقد است که ایران می‌تواند افغانستان، عراق و کشورهای آسیای میانه را جایگزین عربستان در مبادلات اقتصادی کند.
علاء میرمحمد صادقی اظهار داشت: مبادلات ایران با عربستان به طور مستقیم در سال‌های اخیر محدود بوده است؛ آن هم به دلیل کارشکنی‌هایی که عربستان می‌کرد و تبعیضاتی که نسبت به کالاهای ایرانی قائل بود.
وی افزود: در مجموع از این جهت خیلی مشکلی نخواهیم داشت و حتی قبل هم کالاهای صادراتی ما از طریق دوبی یا کشورهای دیگر به عربستان می‌رفت.
نایب رئیس اتاق بازرگانی تهران تصریح کرد: ما از این جهت خیلی مشکلی نخواهیم داشت؛ ضمن اینکه من امیدوارم ان‌شاءالله مسئله حل شود.
میرمحمدصادقی عنوان کرد: عربستان از قطع روابط اقتصادی با ایران زیان بیشتری می‌بیند، چون میزان صادرات آنها به ایران بیشتر بود؛ مثل پتروشیمی. به نظر من ایران می‌تواند در روابط تجاری خود، کشورهایی چون عراق و افغانستان را جایگزین کند و روابط تجاری و اقتصادی بیشتری با این کشورها داشته باشیم.
نایب رئیس اتاق بازرگانی تهران ادامه داد: در حال حاضر افغانستان بستر واردات کشورهای دیگر شده است؛ در حالی که برای ما بسیار سهل و آسان مبادلات به افغانستان است.
میرمحمدصادقی خاطرنشان کرد: همچنین به عراق و بعضی کشورهای آسیای میانه می‌توانیم صادرات داشته باشیم.
* تجارت کمتر از ۲۰۰ میلیون دلاری ایران و عربستان
بر اساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، تعداد اقلام صادراتی ایران به عربستان در هشت ماهه سال جاری ۱۵۲ مورد به ارزش ۱۳۳ میلیون دلار بوده و این در حالی است که عربستان تنها ۷۱ قلم کالا به ارزش ۴۰ میلیون دلار به ایران صادر کرده است.
بر این اساس بیشتر میزان صادرات ایران به عربستان مربوط به محصولات فولادی است که رقم صادرات این محصولات به حدود ۹۵ میلیون دلار می‌رسد، این در حالی است که ایران در همین مدت موفق شده بیش از یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار محصولات فولادی خود را به سایر کشورها صادر کند و این رقم تنها بخش کوچکی از صادرات فولاد ایران است که البته می‌توان پیش‌بینی کرد که با توجه به پایین‌بودن قیمت فولاد ایران و کیفیت خوب آن، عربستان از قطع این همکاری بیش از ایران ضرر می‌کند.
* مهم‌ترین کالاهای صادراتی ایران به عربستان
با توجه به آمار به دست آمده از گمرک اقلام عمده صادراتی ایران به عربستان علاوه بر محصولات فولادی به ترتیب انواع زعفران با رقم ۷.۵ میلیون دلار، پسته با رقم ۶.۳ میلیون دلار، انواه کشمش و انگور با رقم ۴.۶ میلیون دلار، انواع فرش و کف‌پوش با رقم ۳.۴ میلیون دلار و سیمان سفید، پرتلند و کلینکر با رقم سه میلیون دلار بوده است.
از سوی دیگر محصولاتی که ایران از عربستان وارد می‌کند کمتر جزو کالاهای اساسی و مهم است؛ به طوری که بیشترین رقم صادرات عربستان به ایران مربوط به قوطی و در آلومینیومی برای تولید نوشابه با رقم ۱۷.۷ میلیون دلار است.
از دیگر اقلام عمده صادراتی این کشور به ایران در هشت ماهه سال جاری نیز می‌توان به انواع پلی اتیلن با رقم هفت میلیون دلار، انواع پارچه‌های نبافته با رقم ۳.۶ میلیون دلار، انواع قوطی و جعبه بسته بندی با رقم ۲.۶ میلیون دلار و انواع رزین با رقم ۱.۲ میلیون دلار بوده است.
*جایگزین اقتصادی قطع روابط کنندگان آماده است
یحیی آل اسحاق هم در مورد میزان تعامل اقتصادی ایران با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، اظهار داشت: با این کشورها عمدتا در حوزه اقتصادی، سیاسی و امنیتی رابطه داریم.
وی افزود: روابط اقتصادی، رابطه پایدار و ریشه‌دار است و تحت تاثیر فضای کوتاه‌مدت سیاسی قرار می‌گیرند، اما بلافاصله در مدت کوتاهی دوباره به مبانی اصلی خود برمی‌گردد.
عضو اتاق بازرگانی تهران، گفت: با کشورهای همسایه رابطه استراتژیک داریم و دلیل رابطه موقعیت جغرافیایی ایران است که ایران با ۱۵ کشور همسایه و بالعکس دارد.
آل اسحاق ادامه داد: در شرایط جنگ تحمیلی، حتی روابط اقتصادی با امارات و کشورهای دیگر برقرار بود و البته این روابط گاهی تحت تاثیر فضای سیاسی بالا و پایین می‌شد، اما مسائل اقتصادی بعد از مدتی به حالت قبل برمی‌گشت.
وی اضافه کرد: حجم تجارت ایران و امارات سالانه بیش از ۱۰ میلیارد دلار است و با قطع روابط اقتصادی ایران کمترین آسیب را می‌بیند، البته ممکن است مشکلی ایجاد شود، ولی حجم واردات ایران از امارات به‌گونه‌ای نیست که با این اتفاقات تغییر کند.
عضو اتاق بازرگانی تهران تصریح کرد: حجم تجارت عربستان و کشورهای دیگر که از عربستان پیروی می‌کنند، با ایران آن‌قدر نیست که بتواند تاثیرگذار باشد؛ امروز حجم مبادلات ایران و عراق حدود ۱۲ الی ۱۵ میلیارد دلار است.
آل اسحاق با اشاره به موقعیت جغرافیایی و ژئوپولوتیکی ایران با ۱۵ کشور همسایه، تاکید کرد: یک بازار ۴۰۰ میلیون نفری در منطقه وجود دارد که روابط درهم‌تنیده است؛ ضمن اینکه مسئولین در مورد تعاملات با امارات پیش‌بینی‌های لازم را انجام دادند.
وی ادامه داد: در رابطه با امارات حدود ۲ هزار صفحه مطالعه انجام‌شده که اگر قرار شد رابطه خود با این کشور را تغییر دهیم، راه‌حل و جایگزین آن مشخص‌شده است که باید چه اقدامی انجام شود.
عضو اتاق بازرگانی تهران اظهار کرد: شو سیاسی بالاتر از اقتصادی است و مسائل اقتصادی تابع جریان‌های خاص خود است که اگر بتوانیم اقتصاد مقاومتی را عملیاتی کنیم، دیگر جای هیچ‌گونه نگرانی برای این برخوردهای سیاسی نیست.
آل اسحاق با بیان اینکه بر اساس مطالعه صورت گرفته، جایگزین‌هایی برای امارات در نظر گرفته شده است، گفت: یکی کشور عمان و دیگری بندر تراملان در ترکیه است و راه‌های متعدد دیگری هم وجود دارد.
وی با تاکید بر اینکه ایران هاب منطقه است، بیان داشت: اگر کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس اشتباه و رابطه خود را با ایران قطع کنند، سنگ بزرگی را برای خود در چاه انداختند، زیرا ایران دروازه طلایی ارتباط است.
عضو اتاق بازرگانی تهران اضافه کرد: برهم زدن روابط برای کشورهای عربی خلیج‌فارس بیش از آنکه فکر می‌کنند هزینه دارد و فضاسازی سیاسی کوتاه‌مدت و مقطعی و حوزه اقتصادی بلندمدت و زیر بنایی است که به‌سادگی قابل‌تغییر نیست؛ و این جنگ روانی که با شدت داغ شد، با همان شدت یخ می‌زند.
