مجتهدی تراز اول؛ مجاهدی مبارز؛ سیاستمداری متعهد ونماینده ای سخنور که نه ترس از آلودگی های دنیای سیاست مانع حضور ایشان در ورود به این عرصه مهم اجتماعی گردید ونه باتوجیه واقعیتهای سیاسی ومصلحت اندیشی‌های روشنفکر مابانه ذره ای از اعتقادات دینی ومذهبی خویش کوتاه آمد. نه مسائل کلان کشور وی را از رسیدگی به مشکلات جزئی موکلانش باز داشت و نه آنقدر در مشکلات روز مره خود را درگیر کرد که از کلیات باز بماند. نه آرمانگرایی افراطی مانع واقع گراییش شد؛ و نه با شعار واقع بینی از آرمانها ی دینی ومیهنی اش کوتاه آمد.
آیت ا... مدرس در مقطعی بسیار حساس وتاریک حدود هفده سال نماینده منتخب مردم در دوره‌های دوم تا ششم مجلس شورای ملی بود. مقطع پر تلاطمی که ایران پس از انقلاب مشروطه تغییرات همه جانبه ای رادر مناسبات سیاسی؛ اجتماعی؛ فرهنگی و اقتصادی تجربه می کرد.
دراین مقطع اوضاع جهان نیز نا آرام بود ودول استعمارگر؛ تصمیم به تقسیم مجدد جهان داشتند وایران هم از این قضیه مستثنی نبود اما درایت وایستادگی مجاهدانی که درراس آنها شهید مدرس قرار داشت؛ مانع تحقق قرار‌داد ننگین 1919و تجزیه این مملکت توسط انگلیس وروسیه گردید.
مدرس از همان ابتدا باهوش واستعداد مثال زدنی‌اش در شناخت
دست‌هایی پشت پرده خارجی ؛ چهره واقعی رضا خان و دست های پشت پرده استعمارگر پیر یعنی انگلستان درپشت این قزاق گستاخ را به خوبی شناخت و به مبارزه ای تمام عیاروشجاعانه، نه تنها با رضا خان بلکه با تمامی امپراطوری بریتانیا پرداخت.
اما متاسفانه جامعه آن روز وبه خصوص نخبگان، نتوانستند تحلیل صحیحی از وقایع سیاسی آن روز داشته باشند و مانند برخی سیاستمداران ساده لوح امروز توطئه های واضح استعمارگران را توهم توطئه می پنداشتند.
مدرس هم حق را می شناخت و هم تابع حق بود. چه آن زمانی که نظراتش موردحمایت اکثریت جامعه بود و چه زمانی که همچون ابوذر تنهای تنها به ربذه خواف تبعید گردید و چه هنگامی که در غروب دهم آذر 1316 شمسی با دهان روزه به شهادت رسید و همچنان که به درستی پیش بینی کرده بود، مرقدش زیارتگاه مومنان وآزادمردان وآزاد زنان این سرزمین و سایر ملل مستضعف گردید.
امام خمینی این اسطوره عصر، شهید مدرس را مجاهدی خستگی ناپذیر و عالمی وارسته می دانست و اعمالش را صرفا برای خدا می دانست لذا در خصوص مرحوم مدرس فرمودند «کسى که براى خدا عمل مىکند، وضع زندگىاش هم آن است، دیگر از آن وضع بدتر که نمىشود برایش. براى چه دیگر چه بکند؟ از هیچ کس هم نمىترسید. وقتى که رضا شاه ریخت به مجلس که فریاد مىزدند آن قلدرهاى اطرافش که زنده باد کذا و زنده باد کذا، مدرس رفت ایستاد و گفت که مرده باد کذا، زنده باد خودم. خوب، در مقابل او، شما نمىدانید حالا، در مقابل او ایستادن یعنى چه و او ایستاد. این براى این بود که از هواهاى نفسانى آزاد بود، وارسته بود، وابسته نبود» .
(صحیفه امام ج16 ص 454)
امام راحل با اشاره به ابعاد روحی و بینش سیاسی و اعتقادی مدرس و شناخت بیشتر آن اسطوره مجاهدت و تقوی در تاریخ 28/شهریور/ 63 به تولیت آستان قدس رضوی دستور دادند تا مزار شریف و دورافتاده آن مرحوم را تعمیر و احیا نمایند.
در بخشی از پیام امام (ره) به آقای واعظ طبسی آمده است «در عصر شکوفایى انقلاب اسلامى، بزرگداشت مجاهدى عظیم الشأن و متعهدى برومند و عالم بزرگوارى که در دوران سیاه اختناق رضا خانى مىزیست لازم مىباشد. زیرا در زمانى که قلمها شکسته و زبانها بسته و گلوها فشرده بود، او از اظهار حق و ابطال باطل دریغ نمىکرد. در آن روزگار، در حقیقتْ حق حیات از ملت مظلوم ایران سلب شده بود، و میدان تاخت و تاز قلدرى هتاک در سطح کشور باز، و دست مزدوران پلیدش در سراسر ایران تا مرفق به خون عزیزان آزاده وطن و علماى اعلام و طبقات مختلف آغشته بود.
این عالِم ضعیف الجثه، با جسمى نحیف و روحى بزرگ و شاداب از ایمان و صفا و حقیقت و زبانى چون شمشیر حیدر کرار، رویارویشان ایستاد و فریاد کشید و حق را گفت و جنایت را آشکار کرد، و مجال را بر رضا خان کذایى تنگ و روزگارشان را سیاه کرد. و عاقبت جان طاهر خود را در راه اسلام عزیز و ملت شریف نثار کرد. و به دست دژخیمان ستمشاهى در غربت به شهادت رسید، و به اجداد طاهرینش پیوست. در واقع شهید بزرگ ما، مرحوم مدرس، که القاب براى او کوتاه و کوچک است، ستاره درخشانى بود بر تارک کشورى که از ظلم و جور رضا شاهى تاریک مىنمود. و تا کسى آن زمان را درک نکرده باشد. ارزش این شخصیت عالی مقام را نمىتواند درک کند. ملت ما مرهون خدمات و فداکاریهاى اوست.»
روح شهید سیدحسن مدرس شاد ، جلوه سیاسی و دینی وی همیشه تابان و راهش پر رهرو باد.
*معاون سیاسی موتلفه اسلامی خراسان رضوی