نجف در جنگ جهانی اول تحت اشغال نیروهای بیگانه درآمده بود، در راه دفاع از هستی و موجودیتخود محل مشورت و رایزنی زعمای اندیشمند و پیشگامان مسلح عشایر و نیز محل تشکیل انجمن‌های سیاسی و اجتماعی گردیده بود، در همین مسیر بود که رهبری انقلاب به پرچمداری و پیشوایی مرجع مذهبی، مرحوم میرزا محمدتقی شیرازی مسیر شایسته خود را پیمود. میرزای دوم با کمال صلابت و ایمان و در اوج شجاعت دینی و آگاهی و هوشیاری اسلامی در برابر نیروهای استعمار بریتانیا، موضع خود را انتخاب کرد. در آن هنگام، میرزای دوم با تلاش پرثمر به مقابله و دفاع پرداخت و هنگامی که به مراحل باریک رسید، امر به دفاع از حریم اسلام داد و با صادر کردن فتوای انقلابی و پر اهمیت خود عراق را تکان داد.
میرزای دوم در این دوران فتوای مشهور خود را به نام «فتوای دفاعیه» را که مجوزی رسمی برای نهضت مسلحانه مردم عراق بود، بدین صورت صادر کرد: «مطالبه حقوق بر عراقیان واجب است و بر آنان واجب است در ضمن درخواست‌های خویش را با رعایت آرامش و امنیت ارائه بنمایند و در صورتی که انگلستان از پذیرش درخواست‌هایشان خودداری ورزد، جایز است به قوه دفاعی متوسل شوند.» البته میرزای شیرازی در این مبارزه تنها نبود و سایر علما نیز او را همراهی نمودند که از جمله آن‌ها می‌توان به سید محمد طباطبایی، فرزند ارشد آیت الله العظمی سیدکاظم یزدی، آیت الله سید محمد تقی خوانساری، آیت الله شیخ محمد باقر زنجانی اشاره نمود. مبارزه ماه‌ها به طول انجامید و نیروهای انقلابی در کوهستانهای اطراف بصره و عماره و ناصریه سنگر می‌گرفتند. این مبارزه در نگاه آنان نه فقط دفاع از کشور عراق که دفاع از کیان اسلام بود. با اوجگیری انقلاب و گسترش تظاهرات و مخالفت‌های مردمی با حضور انگلستان، نماینده این کشور کوشید انقلابیون را به عنوان اشراری که حقوق فقرا و ضعفا را پایمال می‌کنند، قلمداد نماید و وظیفه خود را سرکوبی آن‌ها بداند. اما میرزای شیرازی به هیچ عنوان کوتاه نیامد و حضور نیروهای نظامی انگلستان را مغایر با عقل و اصول عدل و منطق دانست. البته با وجود دلاوری‌ها انقلابیون این قیام‌ها به پیروزی نهایی منجر نشد و عده زیادی از مردم مبارز و مسلمان به شهادت رسیدند و قیام سرکوب شد. کمبودهای مالی، نبود سلاح، آمدن نیروهای کمکی اشغالگران و همچنین فوت میرزا در میانه انقلاب از عوامل مهم عدم موفقیت نهایی نهضت بود. البته این قیام آثار فراوانی در آینده عراق داشت. از جمله به دست آمدن استقلال عراق، شکسته شدن قدرت انگلستان و رابطه نزدیک مردم و علما همگی مدیون این قیام و شهدای آن و رهبری میرزای دوم است.
