مهدی رشیدی - امام حسن(ع) از تبار پاکان است و دوست و دشمن بر این نکته اذعان دارند؛ چنان که وقتی معاویه در حضور اشراف گفت: بهترین نسب از آن کیست؟ مالک بن عجلان در پاسخ وی به حسن مجتبی(ع) اشاره کرد و گفت: این شخص پدرش علی بن ابی طالب، مادرش فاطمه بنت رسول اللّه (ص) ، عمویش جعفر طیار، عمه اش هانی دختر ابوطالب، دایی اش قاسم پسر رسول اللّه (ص) ، خاله اش زینب دختر پیامبر (ص) ، جدش رسول اللّه (ص) از همه پاک تر و بخشنده ترند. آیا چنین نیست معاویه؟ معاویه گفت: آری همین طور است.(1) و جده اش خدیجه است...

آزمایش بزرگ
مرحوم آیت اللّه سید عبدالحسین شرف الدین، در مورد صلح امام حسن(ع) می نویسد: «صلح امام حسن(ع) با معاویه، از دشوارترین حوادثی بود که امامان پس از رسول اکرم (ص) از سوی این امت به آن دچار شدند. امام با این صلح، چنان محنت طاقت فرسایی کشید که هیچ کس جز به کمک خدا، قادر بر تحمل آن نیست.»

نفاق سپاهیان
پس از شهادت امام علی(ع)، مردم سرتاسر عراق در بیعت با حسن بن علی(ع) هماهنگ شدند و جز معاویه و طرفدارانش، کسی از بیعت با ایشان سرباز نزد.(2) اما کوفه در روزهای بیعت، از دسته هایی نظیر امویان، خوارج و شکاک ها تشکیل شده بود که سعی داشتند با شایعه افکنی، توطئه و نفاق، زمینه فساد را فراهم آورند.(3) در تاریخ آمده است که بعضی از امویان، پنهانی با معاویه مکاتبه کردند و او را به حرکت به سوی کوفه تشویق نمودند. آنها حتی ضمانت کردند که هر گاه سپاه او به اردوگاه حسن بن علی نزدیک شود، امام حسن(ع) را دست بسته تسلیم او کنند.(4)

حکمت صلح
امام حسن (ع) در پاسخ به پرسش اعتراض آمیز یکی از یاران خود در مورد صلح با معاویه فرمود: ای اباسعید، آیا من پس از پدرم حجت خدای تعالی بر خلق و پیشوای ایشان نیستم؟ عرض کرد: آری. فرمود: آیا من کسی نیستم که پیامبرخدا (ص) درباره من و برادرم فرمود: حسن و حسین هر دو امامند، چه قیام کنند و چه بنشینند؟ عرض کرد: آری. فرمود:پس من امامم، چه قیام کنم و چه بنشینم. ای اباسعید، انگیزه صلح من با معاویه همان بود که رسول خدا را در هنگام بازگشت از حدیبیه به مصالحه با قریش واداشت.

بازگشت به مدینه منوره
امام حسن مجتبی (ع) چند روز پس از امضای قرار داد صلح با معاویه و رفت و آمدهای مکرر از سوی دوستان و دشمنان، مصلحت را در آن دید که به همراه بعضی از یاران، از کوفه به مدینه جدش رسول خدا (ص) هجرت نمایند. او به همراه برادرش حسین بن علی (ع) و خانواده و اطرافیانش، کارنامه امام حسن (ع) در مدینه منوره راهی مدینه شدند. دورنمایی از کارنامه ده ساله امام حسن (ع) در مدینه منوره بدین گونه است: 
1.تربیت و آموزش نیروهای کارآمد: پس از حضور آن حضرت در مدینه، محدثان، راویان و دانشمندان بزرگ به سوی آن شهر شتافتند و جهت کسب فیض، گرد آن حضرت جمع شدند.
2.نشر فرهنگ اصیل اسلام: از امور اساسی دیگری که امام مجتبی (ع) آن را به بهترین وجه انجام داد و بدان اهمیت فراوان می داد، نشر فرهنگ اصیل اسلام در برابر تحریفات و تهاجم فرهنگی حاکمان اموی به ویژه معاویه بن ابی سفیان بود، زیرا این خاندان بیش ترین و بالاترین دشمنی ها را در مقابل اسلام و رسول خدا (ص) روا داشتند.
3.رسیدگی به نیازمندان: امام حسن مجتبی (ع) که دارای قلبی پاک و رئوف و پرمهر نسبت به دردمندان و تیره بختان جامعه بود، همانند پدرش علی بن ابی طالب (ع) با خرابه نشینان دردمند و اقشار مستضعف و کم درآمد همراه و همنشین می شد، درد دل آنان را با جان و دل می شنید و به آن ترتیب اثر می داد و در این حرکت انسان دوستانه جز خدا را نمی دید و اجرش را جز از او نمی طلبید.
4.حمایت های سیاسی و اقتصادی از موالیان: با تسلط یافتن معاویه بر عراق آن روز، آمار جنایت و خیانت وی بر مسلمانان به ویژه موالیان اهل بیت (ع) بیش تر می گردید و هر روز بر فراریان از مظالم ستمگر شام که راهی مدینه می شدند افزون می گشت و حسن بن علی(ع) پشتوانه ای محکم و استوار برای پناهندگان سیاسی بود که در دوران اقامت در مدینه جدش از هیچ گونه کوشش و حمایتی از آنان کوتاهی نکرد.
5.اظهار انزجار و افشاگری بر ضد معاویه: امام (ع) در هر زمان و مکان مناسبی که فرصت می یافت مشروعیت حکومت معاویه را زیر سؤال می برد و نمی گذاشت تبلیغات مسموم آن ها که وانمود می کردند با خاندان رسالت رابطه حسنه دارند و آنان نیز از بنی امیه راضی و خشنود هستند، به ثمر بنشیند.

ارزش صلح از نگاه رهبری
مقام معظم رهبری درباره صلح امام حسن (ع) می فرمایند: اگر امام حسن (ع) صلح نمی کرد، تمام ارکان خاندان پیامبر (ص) را از بین می بردند و کسی را باقی نمی گذاشتند که حافظ نظام ارزشی اصیل اسلام باشد. همه چیز به کلی از بین می رفت و ذکر اسلام بر می افتاد و نوبت به جریان عاشورا هم نمی رسید. این حق عظیمی است که امام مجتبی (ع) بر بقای اسلام دارد. امیدوارم خداوند به همه ی ما بصیرتی عنایت کند تا بتوانیم آن بزرگوار را بشناسیم و نگذاریم پرده جهالت و غبار بدشناختی که تا مدت ها بر چهره آن بزرگوار بوده، باقی بماند؛ یعنی حقیقت را باید همه بفهمند و بدانند که صلح امام مجتبی (ع) همان قدر ارزش داشت که شهادت برادر بزرگوارش، امام حسین (ع) ارزش داشت.